نقد مدیران تئاتر در نمایشنامه «مجلس ضربت زدن»

گروه فرهنگ و هنر دفاع پرس ـ رسول حسنی؛ بعد از ورود اسلام به ایران و گرایش ایرانیان به آن اغلب مناسک و آیین ایرانی رنگ و بوی اسلامی به خود گرفت.

به مرور زمان و طی قرون متمادی رسومی مانند «سوگ سیاوش» و «سوگ ایرج» و ... جای خود را به آیین‌های عاشورایی داد. رفته رفته آیین‌هایی چون تعزیه و شبیه‌خوانی شکل گرفت. این آیین‌ها اگر چه از سوی مراجع دینی چندان جدی گرفته نشد؛ اما به دلیل ارتباط تنگاتنگ آن با مردم هیچ‌گاه از بین رفت.

علاوه بر تعزیه و هنرهای مرتبط با آن، در فضای به اصطلاح روشنفکری تئاتر نیز به تاریخ اسلام  پرداخته شده و می‌شود.

هنرمندان تئاتر مشکل بزرگتری نسبت به هنرمندان تعزیه دارند و در فضای سخت‌تری کار می‌کنند. اغلب تئاتری‌ها به دلایل گوناگون زیر تیغ سانسور و فیلتر میمزی‌های بسیاری هستند.

البته اغلب آنها بیش از آنکه دینی باشند، سلیقه‌ای هستند. همواره هنرمندان تئاتر زیر نگاه سلیقه‌ای مدیران فرهنگی و غیر فرهنگی کار کرده‌اند و می‌کنند.

«بهرام بیضایی» در نمایشنامه «مجلس ضربت زدن» این معضل را نقد کرده است.

این نمایشنامه هر چند درباره شهادت امام علی (ع) است؛ اما در لایه‌های زیرین خود سانسورها و ممیزی‌های بی‌دلیلی که پرداختن به زندگی ائمه را مشکل کرده، مورد بررسی قرار داده است.

چگونه می‌شود به زندگی امام علی (ع) پرداخت؛ اما حضور آن را روی صحنه ندید. شاید نکته‌ای که مطرح می‌شود این است که چون در سینما امکان تصویر سازی از اهل بیت (ع) ممکن نیست، در صحنه تئاتر هم نباید چنین اتفاقی بیفتد. درحالی‌که مدیوم سینما تفاوت ماهیتی با تئاتر دارد. در تئاتر و البته تعزیه مخاطبان با قرار دادهای از پیش تعیین شده‌ای یک اثر هنری را مشاهده می‌کنند.

آنها در مجلس شهادت اهل بیت (ع) این باور را دارند کسی را که می‌بینند چه از اولیا باشد چه اشقیا اصل نیستند، بلکه «شبیه» آن را بازی می‌کنند؛ اما در سینما هیچ قرار دادی وجود ندارد. هر چه بر پرده نقره‌ای دیده می‌شود را اصل تصور می‌کنند.

شخصیت‌های نمایش «مجلس ضربت» بخصوص شخصیت نویسنده با این مشکل مواجه هستند که وقتی در نمایشی که راجع به امام علی (ع) است، آن حضرت نباید دیده شود. طبعا شخصیت ابن ملجم یا قطام (که در وجود آن تردید است) جلوه می‌کند. به این ترتیب یک اثر نمایشی به نقیض خود تبدیل می‌شود.

نمایشنامه «مجلس ضربت زدن» هم اثری درباره جامعه تئاتری است و هم اثری درباره امام علی (ع) که در هر دو وجه درست عمل کرده است. در واقع ما در این اثر شاهد تلاش نافرجام یک گروه نمایشی برای به صحنه بردن شهادت امام علی (ع) هستیم.

بر خلاف آنچه که تصور می‌شود «مجلس ضربت زدن» سعی ندارد بازتابی از چهره امام علی (ع) باشد که در این راه موفق عمل کرده یا نکرده است.

از نگاهی دیگر «مجلس ضربت زدن» شکوائیه و حسب حال هنرمندان تئاتر است که می‌خواهند درباره بزرگان اسلام کار کنند؛ اما به دلیل موانع ریز و درشت نمی‌توانند.

مدیران فرهنگی باید به این نکته توجه باشند که اگر به این نیاز جامعه هنری پاسخ ندهند و از موانع موجود کم نکنند بدون شک اتقاقات دیگری خواهد افتاد که به نفع فضای تئاتری نیست. به جای تراشیدن بهانه‌های مختلف راه ورود موضوعاتی درباره تاریخ اسلام را به صحنه‌های تئاتر باز کنند.

انتهای پیام/ 161