پیشبرد اهداف پیشگیرانه در سازمان قضایی نیرو‌های مسلح/ از شناسایی و آسیب‌شناسی ۱۶ عنوان مجرمانه تا کاهش ۵۰ درصدی جرایم مختلف

به گزارش گروه سایر رسانه‌های دفاع پرس، سازمان قضایی نیرو‌های مسلح اولین نهاد در قوه قضاییه است که درمعاونت قضایی وحقوقی به طور رسمی فعالیت‌های پیشگیرانه را با تشکیل اداره کل پیشگیری از وقوع جرم آغاز نموده و با وجود تعامل و همراهی سازنده فرماندهان نیرو‌های مسلح در این زمینه به اتخاذ تدابیر و سیاست‌ها و فعالیت‌های پیشگیرانه اقدام کرده است.

اداره کل پیشگیری از وقوع جرم، از سال ۱۳۷۷ برنامه‌های مدون پنج ساله را طرح ریزی نمود و اولین نهاد در حوزه پیشگیری از وقوع جرم در نیرو‌های مسلح، را با عنوان «مجامع استانی پیشگیری از وقوع جرم» تشکیل و مطالعه و آسیب شناسی جرایم در نیرو‌های مسلح را بر عهده گرفت.

مجامع استانی پیشگیری از وقوع جرم در سراسر کشور هر ساله موضوع واحدی را مورد مطالعه قرار می‌دهند پس از شروع فعالیت نهاد مجامع پیشگیری، از سال ۱۳۷۷ تاکنون چهار برنامه پنج ساله تدوین شده و طی سال‌های برگزاری مجامع استانی پیشگیری از وقوع جرم جرایم شایع و مهم مورد ابتلای نیرو‌های مسلح توسط کمیسیون‌ها و کارگروه‌های تخصصی یگان‌های مورد مطالعه، بررسی و مشورت کارشناسان قرار گرفته و آسیب شناسی شده و ضمن بررسی حداقل ۱۶ عنوان مجرمانه، علل وقوع جرایم و راهکار‌های کاهش و مقابله با آن نیز احصا شده است.

ازدیگر اقدامات مهم پیشگیرانه سازمان قضایی، تشکیل نهاد «شورای استانی پیشگیری از وقوع جرم» از سال ۱۳۸۷ بوده است اعضای شورا‌های استانی پیشگیری از وقوع جرم علاوه بر عهده دار شدن برنامه‌های پیشگیرانه سالانه (برگزاری مجامع)، آسیب شناسی و تدوین برنامه‌های پیشگیرانه محلی و بومی را به صورت استانی بر عهده دارند و به تبادل نظر وارزیابی برنامه‌های پیشگیری از وقوع جرم در استان می‌پردازند تا به راهکار‌های اجرایی و موثر دست یابند.

اداره کل پیشگیری از وقوع جرم سازمان قضایی نیرو‌های مسلح طی اجرای برنامه‌های پنج ساله پیشگیری از وقوع جرم، علاوه بر مطالعه پیرامون جرایم نیرو‌های مسلح ۸۰ عنوان طرح تحقیقی و تدوین کتاب را به انجام رسانیده است.

سازمان قضایی نیرو‌های مسلح به عنوان یکی از نهاد‌های پیشگام در عرصه پیشگیری از وقوع جرم از بیش از دو دهه قبل، فعالیت‌های برنامه ریزی شده خود را در این زمینه آغاز و از معدود سازمان‌هایی است که موضوع پیشگیری را به صورت نظام‌مند دنبال کرده است.

طبق بند ۵ ماده ۱۵۶ قانون اساسی، قوه قضائیه وظیفه دارد اقدامات مناسب را برای پیشگیری از وقوع جرم و اصلاح مجرم انجام دهد و با توجه به تأکیدات فرمانده معظم کل قوا، پیشگیری از وقوع جرم در نیرو‌های مسلح به صورت کاملاً علمی و با مشورت صاحب‌نظران دنبال شده است.

از سال ۱۳۷۶ تاکنون چهار برنامه پنج ساله پیشگیری از وقوع جرم در نیرو‌های مسلح با همکاری ستادکل نیرو‌های مسلح و فرماندهان نظامی و انتظامی به مرحله اجرا درآمده است.

در برنامه اول که با عنوان آسیب‌شناسی جرایم و تخلفات در سطح نیرو‌های مسلح به اجرا درآمد ۱۶ عنوان مجرمانه مانند فرار از خدمت، ترک پست نگهبانی، ارتشاء، اختلاس و... انتخاب و در طول پنج سال علل ارتکاب آن‌ها شناسایی شد.

در برنامه دوم، موضوع آسیب‌زدایی با شعار «پیشگیری بر درمان مقدم است» در دستور کار قرار گرفت و برنامه سوم بر محور آینده پژوهی و با شعار «پیش بینی بر پیشگیری مقدم است» اجرا شد.

در برنامه چهارم که از سال ۹۱ آغاز و تا پایان سال ۹۶ ادامه داشت، نحوه اجرای راهکار‌های پیشگیری از وقوع جرایم شایع مانند فرار از خدمت، ایراد ضرب و جرح و... مورد بحث و بررسی قرار گرفت.

به لحاظ عملیاتی نیز از سال ۱۳۷۷ تا پایان سال ۱۳۹۶ تعداد ۶۸۸ مجمع استانی در سراسر کشور با حضور فرماندهان و مقامات قضایی برگزار شده است و به طور میانگین هر ساله شش هزار و ۵۰۰ نفر از فرماندهان و مسئولان ارشد نیرو‌های مسلح در شورا‌ها و مجامع استانی شرکت و بحث و تبادل نظر پیرامون مباحث پیشگیرانه می‌پردازند.

در کنار برگزاری این مجامع، شورا‌های استانی پیشگیری از وقوع جرم که به صورت فصلی برگزار می‌شود و کمیسیون‌های تخصصی درون یگان‌ها نیز به پیشبرد اهداف پیشگیرانه سازمان کمک کرده‌اند.

تنها در سال ۱۳۹۶، ۱۲۴ شورای استانی پیشگیری از وقوع جرم با حضور مشارکت فرماندهان نیرو‌های مسلح در سراسر کشور برگزار شده است.

همچنین در سال گذشته در حوزه پژوهشی نیز به همت اداره کل پیشگیری از وقوع جرم و عفو و بخشودگی، سه پژوهش کاربردی در حوزه پیشگیری کیفری و فراکیفری شامل؛ «ارزیابی بازدارندگی مجازات‌ها در قلمرو عدالت کیفری نظامی»، «آسیب‌شناسی نحوه خدمت سربازی با تأکید بر ارتکاب جرایم نظامی» و «بررسی جرم قتل در نیرو‌های مسلح استان‌های تهران، کرمان و سیستان و بلوچستان» با همکاری اساتید حقوق تولید و عرضه شد.

حاصل تمامی این تلاش‌ها منجر به کاهش قابل توجه جرایم نیرو‌های مسلح به خصوص جرایم مهم طی سالیان اخیر شده که این میزان از ۲۰ تا ۵۰ درصد در جرایم مختلف متغیر است.

در سال ۱۳۹۶ نیز روند کاهش جرایم ادامه یافته و پرونده‌های وارده به سازمان قضایی نیرو‌های مسلح نسبت به سال ۱۳۹۵ با اجرای اقدامات اثربخش در حوزه پیشگیری از وقوع جرم در مجموع سه درصد کاهش یافته است.

از سوی دیگر حاصل اجرای راهکار‌های پیشگیری از وقوع جرم فرار از خدمت و ضرب و جرح که در سه سال گذشته موضوع اصلی برنامه‌های پیشگیرانه نیرو‌های مسلح بوده، کاهش ۷.۵ درصدی جرم فرار از خدمت و سه درصدی جرم ایراد ضرب و جرح در سال ۱۳۹۶ در مقایسه با سال پیش از آن، بوده است.

البته کنترل رشد جرم فرار از خدمت طی مدت سه سال از اهداف پیشگیرانه سازمان قضایی نیرو‌های مسلح است که در اولین سال در سال ۱۳۹۶ با کاهش ۷.۵ این جرم، گام مهمی در این زمینه برداشته شد.

تدوین برنامه پنج ساله پنجم پیشگیری از وقوع جرم سازمان قضایی نیرو‌های مسلح نیز گام‌های مهمی در سال ۱۳۹۶ برداشته شد.

همایش بایسته‌های برنامه پنجم پیشگیری از وقوع جرم سازمان قضایی نیرو‌های مسلح با حضور مدیران سازمان در همین زمینه برگزار شد و در چهار کمیسیون مورد بحث و بررسی قرار گرفت و ۲۱ عنوان کلی به عنوان محور‌های این برنامه به تصویب رسید.

در جمع بندی این مطالب اشاره می‌شود که محور اصلی این برنامه‌ها مبتنی بر پیشگیری کیفری است افزون بر آن تحقق نظام جامع و فراگیر علمی و پژوهش محور در حوزه مطالعات و فعالیت‌های پیشگیری از وقوع جرم، تحقق بایسته‌های پیشگیری قضایی کیفری در فرآیند دادرسی و اصلاح مجرمان، دستیابی به سطح مناسب همکاری، مشارکت و نظارت در سه حوزه پیشگیری فرهنگی، اجتماعی، وضعی-انتظامی و قضایی-کیفری با سازمان‌های مرتبط با پیشگیری و ارتقاء سطح سلامت اداری کارکنان سازمان قضایی نیرو‌های مسلح از جمله اهداف پیش بینی شده در برنامه پنجم پیشگیری از وقوع جرم سازمان قضایی نیرو‌های مسلح است.

منبع: میزان