به گزارش گروه سایر رسانه‌های دفاع پرس، پایگاه هوایی شهید دوران شیراز پیش از پیروزی انقلاب اسلامی در ۱۵ کیلومتری جنوب شیراز و با ۲ باند پروازی افتتاح شد و در ابتدا محل آموزش خلبانان نیروی هوایی ارتش بود، ولی پس از ورود هواپیما‌های C-۱۳۰ به ناوگان ترابری نیروی هوایی، پایگاه شیراز به پایگاه اصلی هواپیما‌های ترابری C-۱۳۰ مبدل شد.
پس از دوران دفاع مقدس و با ورود هواپیما‌های ایلوشین به کشورمان پایگاه هوایی شیراز به محل اصلی استقرار این هواپیما‌ها تبدیل شد و از آن زمان به بعد، اورهال هواپیما‌های C-۱۳۰ و ایلوشین نیروی هوایی در این پایگاه هم، انجام می‌شود.
هواپیمای ایلوشین ۷۶ یک هواپیمای ترابری سنگین روسی با چهار موتور جت است که توانایی حمل ۴۰ تن بار را دارد. این هواپیما پنج نفر خدمه شامل خلبان، کمک‌خلبان، افسر ناوبری، مهندس پرواز و یک نفر لود مستر (متخصص حمل بار) دارد.
این هواپیما در دهه ۷۰ وارد نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران شده و به‌عنوان یک هواپیمای ترابری سنگین به‌کارگیری می‌شود. ایلوشین ۷۶ قابلیت انجام عملیات‌های تاکتیکی و ترابری را دارد و به همین دلیل عملیاتی بودن و حفظ توان آن، از اهمیت بالایی در نیروی هوایی ارتش برخوردار است.
از زمان تحویل این هواپیما به نیروی هوایی ارتش ۲۷ سال می‌گذرد و متخصصان نهاجا طی این سال‌ها می‌بایست چند مرحله اورهال و تعمیر اساسی روی این هواپیما انجام می‌داده‌اند. در ابتدا متخصصان روس برای اورهال و تعمیر این هواپیما به نیروی هوایی کمک می‌کردند، اما به‌دلیل تحریم‌ها این کمک‌ها ادامه نیافت و نیرو‌های فنی نهاجا خودشان اورهال این هواپیما را به‌عهده می‌گیرند.
در ادامه سفرمان به شیراز وارد بخش اورهال هواپیما‌های ایلوشین در پایگاه هوایی شیراز که می‌شویم ۲ هواپیمای ایلوشین را می‌بینیم که اورهال آنها تقریباً به مراحل پایانی رسیده و منتطر الحاق موتور هواپیما هستند.
ایلوشین‌های پایگاه شهید دوران که مراحل پایانی اورهال را طی می‌کنند
با کارشناس فنی اورهال این هواپیما هم‌صحبت می‌شویم. او در ابتدا هواپیما را برایمان معرفی می‌کند و می‌گوید: این هواپیمای ایلوشین TD-۷۶ است که برای حمل بار، حمل چترباز، حمل مجروح و بارریزی از آن استفاده می‌شود. این هواپیما می‌تواند ۴۰ تن بار با خود حمل کند و مجموعاً این هواپیما می‌تواند با ۱۹۰ تن وزن (وزن هواپیما، وزن سوخت و وزن بار)، تیک‌آف کند.
به هواپیما که نگاه می‌کنیم می‌بینیم یکی از موتور‌های هواپیما سر جای خودش نیست، از کارشناس اورهال در این باره می‌پرسیم. می‌گوید: یکی از موتور‌های هواپیما را هنوز به هواپیما ملحق نکرده‌اند، زیرا موتور‌ها را باید به‌نوبت باز کنند و برای تعمیر ارسال کنند تا نقطه ثقل هواپیما به‌هم نخورد.
به‌سراغ هواپیمایی می‌رویم که ۹۰ درصد اورهال آن تکمیل شده و به‌گفته متخصصان پایگاه شیراز طی یک ماه آینده به چرخه عملیاتی بازمی‌گردد. پس از آنکه توضیحات کارشناس درباره روند کلی اورهال تمام می‌شود با او همراه می‌شویم تا به‌سراغ بخش‌های مختلف هواپیما برویم و توضیحات تخصصی او را بشنویم.
اورهال سیستم‌های الکترونیک
یکی از بخش‌های پیچیده در هر هواپیمایی بخش الکترونیک آن هواپیما است و برای همین تعمیر این بخش کاری بسیار سخت و تخصصی است که دانش فنی بالایی را می‌طلبد. سختی کار آن‌جایی بیشتر می‌شود که بدانیم هواپیما‌های روسی طوری طراحی می‌شوند که قطعات الکترونیک هر هواپیما فقط مختص خود آن هواپیما ساخته می‌شود و قابل استفاده روی هواپیمای دیگر نیست، یعنی نمی‌شود قطعات الکترونیک یک ایلوشین را روی ایلوشین دیگر نصب کرد. از کارشناس می‌پرسیم که "چگونه توانستید بخش‌های الکترونیک هواپیما را تعمیر کنید؟ "، می‌گوید: قطعات الکترونیک و سایر قطعات این هواپیما را از جا‌هایی باید تأمین کرد که مورد تأیید کنترل کیفی باشد. خدا را شکر به مرحله‌ای رسیده‌ایم که تمام مراحل اورهال این هواپیما را خودمان انجام می‌دهیم. امروز کنار هر نیروی باتجربه یک نیروی جوان هم قرار داده‌ایم تا این تجربیات به نسل جوان منتقل شود.
تجهیزات الکترونیک هواپیمای ایلوشین که توسط متخصصان پایگاه شهید دوران اورهال شدهاند
در ادامه به بخش اطفاء حریق هواپیما می‌رسیم. ایلوشین دارای یک سیستم اطفاء حریق است که در مواقع اضطراری و زمانی که موتور‌های هواپیما دچار آتش‌سوزی می‌شوند، این سیستم به‌کار افتاده و آتش‌سوزی موتور‌های هواپیما را خاموش می‌کند. این سیستم از سه مخزن حاوی مواد اطفاء حریق در دو طرف هواپیما برخوردار است که هرگونه آتش‌سوزی در هواپیما را در مواقع لزوم، خاموش می‌کند.
اما متخصصان نیروی هوایی با بهره‌گیری از توان دانشگاه‌های کشور و جهاد خودکفایی پایگاه شهید دوران موفق شدهاند هم مخازن و هم سیستم اطفاء حریق هواپیما‌های ایلوشین را اورهال کنند و هرجا نیاز به تأمین قطعه داشته آن را در داخل کشور ساخته و روی هواپیما نصب کرده‌اند.
بخشی از سیستم اطفاء حریق هواپیمای ایلوشین
اورهال کابین و سیستم‌های ناوبری
پس از دیدن بخش الکترونیک، به‌سراغ کابین هواپیما می‌رویم. کابین هواپیما بخش اصلی هدایت و ناوبری هواپیماست که از کنار هم قرار گرفتن فناوری‌های مختلف تشکیل می‌شود. اما هدایت هواپیمای ایلوشین در دو بخش انجام می‌شود؛ یک بخش در کابین اصلی هواپیما و یک بخش هم زیر کابین اصلی هواپیما که محل قرارگیری افسر ناوبری هواپیما است.
افسر ناوبری هواپیما وظیفه کنترل رادار‌های هواپیما (رادار آب‌وهوا و رادار مسیریابی) و تعیین مسیر دقیق حرکت هواپیما را به‌عهده دارد و همچنین اگر هواپیما مجهز به دوربین عکسبرداری باشد، وظیفه ثبت تصاویر نیز با این افسر است.
با پیچیدگی و حساسیتی که این بخش از هواپیما دارد، اورهال آن کار آسانی نیست و شرکت سازنده هواپیما دانش فنی این کار را در انحصار خود دارد. اما متخصصان نیروی هوایی ارتش در پایگاه شهید دوران به این حوزه تخصصی هم ورود کرده‌اند و موفق شدهاند با انحصارشکنی در تعمیر رادار‌ها و سیستم ناوبری هواپیما، گام مهمی در تعمیرات سنگین ایلوشین بردارند.
کابین هواپیمای ایلوشین که به‌دست متخصصان پایگاه شهید دوران اورهال شده است
قطعات سیستم‌های ناوبری این هواپیما جزو تایم چنج اورهال (بازه تعمیراتی) نیست و باید دائماً مورد چک و بازبینی قرار گیرد و هیمن موضوع موجب ایجاد اطمینان بالایی در صحت کار متخصصان نهاجا می‌شود.
متخصصان جوان نیروی هوایی ارتش به‌همراه متخصصان دانشگاه‌های کشور توانسته‌اند برخی قطعات سیستم ناوبری این هواپیما را که نیاز به تعویض داشته، خودشان بسازند البته، چون ساخت قطعات هواپیما از دانش فنی بالایی برخوردار است، قطعات ساخته‌شده توسط شرکت‌های داخلی باید از کنترل کیفی سفت‌وسخت نهاجا عبور کند تا روی هواپیما نصب شود.
اما در کابین این هواپیما دو بخش مهم دیگر هم وجود دارد؛ یکی سیستم‌های ارتباطی و رادیویی و یکی هم سیستم تهویه هوای داخل کابین و شیشه‌های هواپیما است.
در حوزه سیستم‌های رادیویی هواپیما هم تست‌ها و آزمایشات لازم انجام می‌شود تا مشخص شود که آیا هواپیما می‌تواند با تمام فرکانس‌های مجاز، تماس بگیرد و یا قادر به برقراری ارتباط با مسافت‌های دور هست یا نه.
در بخش‌های دیگر، اورهال تمام سیستم‌های داخل کابین و شیشه‌های هواپیما را تحت فشار هوا قرار می‌دهند تا از سالم بودن آنها اطمینان حاصل کنند، زیرا سیستم‌های هواپیما و شیشه‌ها نباید در پرواز یخ بزنند. سال‌ها است که متخصصان صنایع اپتیک صنایع دفاع موفق شدهاند شیشه انواع هواپیما‌ها از جمله هواپیمای ایلوشین را خودشان بسازند.
مسئول اورهال هواپیما‌های ایلوشین پایگاه شهید دوران، اما از سختی‌های کار اورهال سیستم‌های الکترونیک ایلوشین برایمان می‌گوید: «در بحث اینسترومنت‌های (دستورالعمل‌ها) هواپیما هیچ گونه کوتاهی پدیرفته نیست البته ما اکثر این سیستم‌ها را تعمیر کرده‌ایم. در ابتدای امر که به این حوزه ورود پیدا کرده بودیم برای تعمیر این بخش‌ها پیش از پرواز آزمون و خطا انجام می‌دادیم. بار‌ها شده بود که یک سیستم را تعمیر می‌کردیم و جواب نمی‌گرفتیم. اما آن‌قدر تلاش کردیم تا بالاخره موفق به تعمیر آن شدیم».
جالب است بدانید که در فرآیند چک و اورهال هواپیما، در حوزه سیستم‌های مربوط به موتور هواپیما هم که شامل نشان‌گر‌های داخل کابین است، موتور به دور صد در صد رسانده می‌شود تا تمام قسمت‌های مربوط به درجه حرارت داخل موتور، فشار روغن، فشار بنزین و درجه حرارت آنها، چک شده و ایرادیابی شود.
لاستیک‌های ایرانی روی ایلوشین روسی
بخش دیگری از اورهال، روی سیستم‌های کنترل فرامین و ارابه‌های فرود هواپیما انجام می‌شود. در این بخش هواپیما روی جک‌های مخصوصی قرار می‌گیرد و تمامی چرخ‌ها و ارابه‌های فرود هواپیما باز شده و مورد چک و ارزیابی قرار می‌گیرند. پس از آن قطعات معیوب برای تعمیر و یا تعویض به کارگاه‌های پایگاه شیراز و یا فرماندهی آماد نهاجا در تهران ارسال می‌شوند.
متخصصان پایگاه شهید دوران در حال تعمیر ارابه‌های فرود و تعویض لاستیک‌های هواپیما
در بیرون هواپیما، از کارشناس اورهال درباره لاستیک‌هایی که در ایلوشین استفاده می‌کردند پرسیدم، گفت: از زمانی که شرکت‌های داخلی موفق به تولید لاستیک هواپیما شدهاند در این هواپیما هم از لاستیک‌های ساخت شرکت‌های ایرانی استفاده می‌کنیم، چون این لاستیک‌ها بسیار بهتر از لاستیک‌های خارجی عمل می‌کنند و مقاومت بهتر و طول عمر بیشتری دارند.
او به لاستیک هواپیما اشاره کرده و با افتخار، نام یک شرکت ایرانی را که روی آن نقش بسته به ما نشان می‌دهد و می‌گوید: مدت‌ها برای تأمین این لاستیک‌ها مشکل داشتیم و کسی به ما لاستیک این هواپیما را نمی‌فروخت، اما امروز با افتخار لاستیک‌هایی در داخل کشور ساخته می‌شود که از نمونه خارجی بهتر هستند.
در بخش بعدی نوبت به سیستم‌های لودمستر یا حمل بار این هواپیما می‌رسد. یکی از خدمه هواپیما‌های ایلوشین افسر لودمستر یا متخصص حمل بار این هواپیما است. وظیفه این فرد آن است که با توجه به مقصد پرواز هواپیما تعیین می‌کند که هواپیما یابد چه‌میزان سوخت دریافت کرده و چه‌میزان بار می‌تواند با خود حمل کند. همچنین نوع بسته‌بندی بار و نحوه چینش آن در هواپیما هم به‌عهده افسر لودمستر هواپیما است.
جایگاه استقرار افسر لودمستر هواپیما در قسمت بار و پشت جایگاه خلبان است. در این قسمت یک صندلی تعبیه شده که لودمستر روی آن نشسته و کنار او هم تمامی سیستم‌های مورد نیاز برای کنترل جرثقیل‌ها و حمل بار هواپیما قرار گرفته‌اند. در هواپیمای ایلوشین ۴ جرثقیل در دو طرف قسمت بار هواپیما تعبیه شده است که هرکدام توان جابه‌جایی ۲.۵ تن بار را دارند و به‌وسیله آنها بار را داخل هواپیما جابه‌جا می‌کنند.
برای اورهال این بخش هم مانند سایر بخش‌های هواپیما ابتدا باید تمامی بخش‌های مربوطه باز شده، مورد چک و بازبینی قرار بگیرند و در صورت بروز هرگونه ایراد آنها برطرف می‌شوند، اما پیچیدگی این بخش از هواپیما زمانی مشخص می‌شود که بدانیم در ساختار آن تلفیقی از قطعات الکترونیکی و مکانیکی با هم به‌کار رفته‌اند و تعمیر آن مهارت خاصی می‌خواهد و متخصصان نیروی هوایی به این توانمندی رسیده‌اند که این بخش را هم تعمیر و اورهال کنند.
انحصارشکنی نهاجا در تعمیر موتور‌های ایلوشین
اما شاید مهمترین دستاورد متخصصان پایگاه شهید دوران شیراز، تعمیر و اورهال موتور‌های هواپیمای ایلوشین است. در حوزه اورهال، تعمیر اساسی موتور‌های هواپیما تنها در اختیار کشور‌های سازنده هر هواپیما است و دانش فنی تعمیر آن تنها در اختیار شرکت‌های سازنده هواپیما است. اما متخصصان پایگاه شهید دوران نهاجا با ورود به حوزه تعمیر و اورهال موتور‌های هواپیمای ایلوشین کار بزرگی انجام داده‌اند و به حوزه انحصاری تعمیر موتور ورود کرده‌اند.
متخصصان پایگاه شهید دوران در حال پیاده‌سازی و تعمیر موتور‌های هواپیمای ایلوشین
متخصصان پایگاه شهید دوران حتی تجهیزات باز کردن موتور از بال هواپیما را هم خودشان ساخته‌اند و در تمامی مراحل تعمیر موتور این هواپیما به خودکفایی رسیده‌اند. به کارگاه تعمیر موتور هواپیمای ایلوشین هم سری زدیم و از نزدیک در جریان دستاورد‌های متخخصان نهاجا قرار گفتیم. ماجرای تعمیر موتور‌های این هواپیما را در قسمت‌های بعدی این پرونده ذکر خواهیم کرد.
منبع: تسنیم
