به گزارش گروه اخبار داخلی دفاع پرس، تجربه تلخ شکست نهضت ملی و ظهور همه جانبه امریکا در صحنه سیاسی ایران و حوادث بعد از آن، سرخوردگی و ناامیدی بسیاری در مبارزه علیه رژیم استبدادی را در پی داشت.
در فاصله بین شکست نهضت ملی تا آغاز نهضت اسلامی هرچند تلاش‌هایی به منظور مقابله با استبداد صورت گرفت، اما موفقیتی کسب نکرد. تا اینکه با آغاز نهضت امام خمینی فضای مبارزاتی دچار تحول اساسی شد. در این میان یک پیوند تاثیرگذار بین قشر تحصیل‌کرده و دانشگاهی و طلاب علوم دینی در حوزه، نقش موثری در ادامه راه مبارزه با رژیم پهلوی داشت.
وحدت حوزه و دانشگاه در آغاز نهضت اسلامی
در دوران نهضت اسلامی، دانشجویان با میدان‌داری روحانیون، جذب نهضت می‌شدند. مبارزان روحانی سعی می‌کردند با بهره‌گیری از ظرفیت‌های دانشگاهی و مدیریت احساسات و اقدامات انقلابی جوانان دانشجو، مبارزه با رژیم پهلوی را سازماندهی کرده و از هدر رفتن انرژی جوانان جلوگیری کنند.
این ارتباط از همان نخستین روز‌های نهضت اسلامی شکل گرفت. ساواک در گزارشی در دی ۱۳۴۱ می‌نویسد: «آقای ناصر مکارم از روحانیون قم بنابه دعوت دانشجویان دانشگاه تبریز بهآن منطقه سفر نموده و در مساجد میرزایوسف و جامع، بیاناتی علیه مقامات دولتی ایراد سخنرانی و ضمن سخنان خود اضافه نموده... منتظر دستور حوزه علمیه قم باشند و صفوف خود را درمقابل دشمنان محکم‌تر سازند». براساس خاطرات الهی طباطبایی یکی از دانشجویان دانشگاه تبریز در دوران نهضت اسلامی، دانشجویان ارتباط موثری با آیت‌الله قاضی طباطبایی داشتند و همواره به جلسات سخنرانی او می‌رفتند.
نمونه‌ای از پیوند حوزه و دانشگاه در سال‌های ۴۸ و ۴۹
پیوند بین حوزه و دانشگاه در طول نهضت اسلامی یکی از مهم‌ترین دلایل تسریع جریان انقلاب بود و در مقاطع مختلف این پیوند نمود پیدا می‌کرد. در مهر ماه ۱۳۴۸ هنگامی که رئیس دانشگاه شیراز طی بخشنامه‌ای ورود دختران با پوشش چادر را به دانشگاه ممنوع اعلام کرد، دانشجویان دست به اعتراض زده و اعلامیه‌ای در این زمینه منتشر کردند. بلافاصله روحانیون نیز به حمایت از دانشجویان وارد میدان شدند و با خودداری از اقامه نماز جماعت دست به اعتصاب زدند. وحدت طلاب و دانشجویان در این زمان باعث عقب‌نشینی مسئولین دانشگاه و شکست سیاست آن‌ها شد.
در آذر ماه ۱۳۴۹ هم زمانی که دانشجویان دانشگاه تهران تظاهراتی در اعتراض به مشکلات صنفی و عدم آزادی در کشور به راه انداختند و با سر دادن شعار‌هایی علیه انقلاب سفید دست به اعتراض علیه رژیم زدند، روحانیون در حمایت از آن‌ها وارد میدان شدند و با تعطیلی دروس، همراهی و پیوند خود با دانشگاهیان را اعلام کردند.
وحدت حوزه و دانشگاه برای مبارزه با رژیم پهلوی در سال ۵۶
در سال‌های منتهی به پیروزی انقلاب اسلامی و در اوج مبارزات انقلابی علیه سلطنت خودکامه پهلوی، شخصیت‌هایی نظیر شهید مطهری، شهید بهشتی، شهید باهنر، آیت‌الله خامنه‌ای، آیت‌الله طالقانی و ... در سازماندهی کنش‌های سیاسی دانشگاهیان بسیار تاثیرگذار بودند و با سخنرانی‌ها، کتاب‌ها، مدیریت اعتراضات سیاسی، ایجاد بینش سیاسی، همراهی با اقشار دانشگاهی در تحصن‌های سیاسی و ... نقش مهمی در هدایت دانشگاه در فرایند انقلاب اسلامی بر عهده داشتند و با فعالیت آنان بود که پیوند حوزه و دانشگاه ریشه‌دار شد.
یکی از شخصیت‌های روحانی تاثیرگذار در پیوند حوزه و دانشگاه برای سازماندهی کنش‌های انقلابی، شهید مفتح بود. وی در دانشکده الهیات نقش مستقیمی در پیوند حوزه و دانشگاه داشت.
یکی از نمود‌های پیوند بین روحانیت و دانشگاه در نهضت اسلامی، برگزاری مجلس ترحیم آیت‌الله مصطفی خمینی در تاریخ آبان ۱۳۵۶ بود. ساواک این پیوند را اینگونه گزارش داد: «افراد شرکت کننده حدود ۳۰۰۰ نفر بوده که در صحن مسجد حتی جایی برای سایر شرکت‌کنندگان نبوده و حدود ۱۵۰۰ نفر از طلاب مدرسه علمیه قم و همچنین تعدادی از دانشجویان مراکز عالی آموزشی در این مراسم شرکت نموده‌اند.» در مراسم چهلم شهادت آقا مصطفی خمینی که در مسجد اعظم برگزار شد هم طلاب و دانشجویان ضمن انجام راهپیمایی متحد، شعار‌هایی مبنی بر حفظ پیوند حوزه و دانشگاه سردادند.
به گزارش ساواک: «در این مجلس که حدود ۲۰ هزار نفر از طبقات مختلف مردم از جمله روحانیون وطلاب علوم دینی، دانشجویان مراکز عالی آموزشی تهران و اصفهان شرکتداشتند... در پایان مجلس مذکور، عده کثیری از جمعیت حاضر در مسجد در خیابانهایارم، محمدرضا شاه، آذر و آستانه قم، مبادرت به انجام تظاهرات خیابانی نموده وشعارهایی به مضمون "درود بر خمینی"، "مرگ بر حکومت یزیدی"، "پیوند دانشجو وروحانی ناگسستنی است" دادند.» قیام ۲۹ بهمن سال ۱۳۵۶ نیز یکی دیگر نمونه‌های وحدت دانشگاه و حوزه در مبارزه با رژیم پهلوی بود. پیش از فرا رسیدن چهلم شهدای ۱۹ دی‌ماه قم، دانشجویان مسلمان نزد آیت‌الله قاضی طباطبایی رفتند تا طرح خود را برای برپایی مراسمی بدین مناسبت به استحضار رسانند و از وی درخواست همراهی و همکاری کنند.
الهی طباطبایی درباره وحدت روحانیون و دانشجویان در قیام ۲۹ بهمن تبریز می‌گوید: «حرکتی با تلاش دانشجویان مسلمان آغاز شد و مکان آن مسجد بود و حامی آن روحانیت انقلابی و مردم...» با همکاری روحانیون و دانشجویان در قیام ۲۹ بهمن تبریز، مبارزات انقلابی مردم وارد مرحله تازه‌ای شد.
وحدت حوزه و دانشگاه در مبارزات سال ۱۳۵۷
با آغاز سال ۵۷، همگامی حوزه و دانشگاه در مبارزه با رژیم پهلوی بیش از پیش نمود پیدا کرد. تظاهرات تاسوعا و عاشورای آن سال، شاهد این پیوند بود.
براساس گزارش‌های موجود، در روز تاسوعا، دانشجویان با لبیک به اطلاعیه روحانیون تهران که به امضاء ۲۱۹ نفر از روحانیون رسیده بود با تعطیلی درس و دانشگاه و به حمایت از روحانیت به صفوف تظاهرکنندگان پیوستند و با شعار "دانشجو، روحانی پیوندتان مبارک" گام دیگری در براندازی رژیم پهلوی برداشتند.
وحدت حوزه و دانشگاه در این قطع، موضوعی بود که توجه گزارشگر ساواک را نیز جلب کرد. بنابر گزارش ساواک: «[در روز تاسوعا]راهپیمایی از یک نظم خاص، کنترل شده از سوی خود افراد به عنوان انتظامات برخوردار بود. شعار‌های داده شده از یک مرکز در جلوی هر دسته، که معمولاً چند نفر روحانی بودند عنوان می‌گردید... از قبیل: "الله اکبر، خمینی رهبر"... در جلوی دانشگاه تهران شدت تظاهرات به اوج خود رسید و همه درود به شهدای دانشجو می‌دادند. این شعار نیز گفته می‌شد: "دانشجو، روحانی پیوندتان مبارک"...» [۵]یکی دیگر از نمود‌های وحدت حوزه و دانشگاه در مبارزه با رژیم پهلوی، در آستانه پیروزی انقلاب اسلامی رقم خورد؛ جایی که روحانیون مبارز در اعتراض به بسته شدن فرودگاه‌ها و ممانعت از ورود امام خمینی به خاک کشور، دانشگاه تهران را به عنوان محلی برای اعتصاب خود تعیین کردند.
به گفته حجت‌الاسلام سیدحسن طاهری خرم‌آبادی: «وقتی وارد دانشگاه تهران شدیم دانشجویان که از تحصن ما آگاه شده بودند در آنجا حاضر شدند.» روحانیون مبارزِ متحصن در مسجد دانشگاه تهران بلافاصله با صدور اطلاعیه‌ای اعلام کردند: «به عنوان اعتراض به اعمال ضدانسانی دولت غیرقانونی بختیار... در مسجد دانشگاه تهران تحصن اختیار می‌کنیم و از این محل مقدس در کنار برادران دانشجوی خود، ندای حق‌طلبانه خود را به گوش جهانیان خواهیم رساند.»
[۶]در روز۱۰بهمن تحصن روحانیون در مسجد دانشگاه ابعاد وسیع تری پیدا کرد و با پیوستن عده بیشتری به این تحصن، بیش از۲۰۰۰نفر در مسجد دانشگاه تهران گرد آمدند. در همین زمان سازمان ملی دانشگاهیان ایران با صدور بیانیه‌ای پشتیبانی خود را از اقدام روحانیون متحصن اعلام کرد. در بیانیه این سازمان دانشگاهی با تأکید بر وحدت بین حوزه و دانشگاه آمده است: «سازمان ملی دانشگاهیان ایران (دانشگاه تهران) پشتیبانی کامل خود را از خواست روحانیون متحصن ابراز می‌کند و انتخاب دانشگاه تهران را به عنوان محل این تحصن نشانه دیگری از همبستگی همه قشر‌های مردم ایران در تحقق هدف‌های انقلاب بزرگ ملت ایران می‌داند.»
جامعه اسلامی دانشگاهیان ایران هم در بیانیه‌ای با اشاره به تحصن «روحانیون متعهد و مبارز تهران» در مسجد دانشگاه «پشتیبانی کامل خود را از تحصن روحانیون مبارز ـ که همچون اسلاف خود پرچمدار قیام‌های ملت مسلمان ایران علیه ظلم و استبداد و استعمار می‌باشند ـ. ابراز داشت.» [۷]این وحدت حوزه و دانشگاه، بار دیگر به شکست و عقب‌نشینی رژیم پهلوی منجر شد و با ورود امام خمینی به کشور در ۱۲ بهمن‌ماه، مبارزات پیگیر ملت ایران به ثمر نشست.
انتهای پیام/341
