حمایت دیپلماتیک گره تازه در روابط تهران ـ لندن
به گزارش گروه سایر رسانه‌های دفاع‌پرس به نقل از اعتماد، سارا معصومی در یادداشتی نوشت: ایران و بریتانیا در برجام در یک سوی میدان ایستاده‌اند، اما به نظر می‌رسد که اختلاف‌های غیربرجامی در رابطه دوجانبه درست مانند رابطه ایران با کلیت کشور‌های اروپایی و در شکل جزیی‌تر آن در رابطه دوجانبه با تروئیکایی که در مذاکرات هسته‌ای با تهران حاضر بودند، در حال پررنگ‌تر شدن است.
شامگاه جمعه تازه‌ترین اقدام وزیر خارجه بریتانیا به بحران جدیدی در رابطه تهران و لندن تبدیل شد. جرمی هانت، وزیر امور خارجه انگلیس بامداد جمعه (به وقت تهران) اعلام کرد نازنین زاغری، محکوم امنیتی بازداشت‌شده در ایران تحت «حمایت دیپلماتیک» قرار گرفته است. براساس آنچه رسانه‌های انگلیسی اعلام کردند و به تبع آن واکنشی که این خبر در رسانه‌های داخلی ایران داشت اکنون می‌توان گفت که با این اقدام وزارت خارجه، بریتانیا بازداشت این محکوم امنیتی تابعیتی را از یک مساله کنسولی به یک مناقشه حقوقی فی‌مابین دولت‌های دو کشور تغییر داده و به‌دنبال افزایش فشار‌های سیاسی برای آزادی او خواهد بود.
اذعان جرمی هانت به یک اقدام غیرمعمول
براساس ترجمه خبرگزاری فارس از بیانیه جرمی هانت، وزیر خارجه انگلیس گفته است: «امروز من تصمیم گرفته‌ام که انگلیس گامی بسیار غیرمعمول برداشته و [برای زاغری]حمایت دیپلماتیک اعلام کند. بدین ترتیب، دولت انگلیس رسما اذعان می‌دارد که رفتار‌ها با او منطبق با تعهدات ایران ذیل قوانین بین‌المللی نیست و مساله را به یک مساله رسمی فی‌مابین دولت‌های دو کشور تبدیل می‌کند. تصمیم من یک گام مهم دیپلماتیک است که به تهران نشان می‌دهد رفتارش کاملا نادرست است. بعید است این تصمیم معجزه کرده و به نتایج یک شبه منجر شود، اما به کل دنیا نشان می‌دهد که نازنین بی‌گناه است و انگلیس در برابر رفتار‌هایی تا این حد ناعادلانه با شهروندانش ساکت نخواهد نشست.» وزیر خارجه انگلیس در پایان این بیانیه ایران را به استفاده از «افراد بی‌گناه» به عنوان اهرم فشار دیپلماتیک متهم کرده و گفته از دولت ایران می‌خواهد نازنین زاغری را آزاد کند.
واکنش ایران: اقدام مخالف حقوق بین‌الملل
حمید بعیدی‌نژاد، سفیر ایران در انگلیس نخستین فردی بود که به این اقدام جرمی هانت و دولت وی در حمایت دیپلماتیک رسمی از زاغری واکنش نشان داد و در توییترش نوشت: «تصمیم وزارت خارجه انگلیس به اعطای حمایت دیپلماتیک به خانم زاغری، مخالف حقوق بین‌الملل و فاقد آثار حقوقی و اجرایی است. حقوق بین‌الملل اعطای حمایت دیپلماتیک ازسوی دولت‌ها را فقط نسبت به اتباع خود ممکن می‌داند. طبق قانون ایران، ایرانیان فارغ از محل اقامت، تابعیت خود را حفظ می‌کنند.»
نازنین زاغری کیست؟
به گزارش خبرگزاری فارس، زاغری که از سال ۱۳۹۵ به جرم فعالیت‌های تبلیغی علیه نظام و تلاش برای براندازی نرم بازداشت و به پنج سال زندان محکوم شده هم‌اکنون در حال گذراندن دوران محکومیت خود است. این شهروند ایرانی ـ. انگلیسی، هنگام بازداشت به عنوان مدیر پروژه در شرکت رسانه‌های گروهی «تامسون رویترز» فعالیت می‌کرد. رسانه‌های غربی بعد از بازداشت زاغری با راه‌اندازی هجمه‌های شدید تبلیغاتی مدعی شده بودند سفر او به ایران بابت بازدید خانوادگی صورت گرفته بود و او هیچ ماموریت رسانه‌ای یا کاری نداشته است.
علی‌رغم این ادعاها، آبان‌ماه سال ۱۳۹۶، «بوریس جانسون» وزیر خارجه وقت انگلیس در پارلمان این کشور به صورت ناخواسته فاش کرد که او هنگام بازداشت برای ماموریت کاری از جانب تامسون رویترز به ایران سفر کرده است. جانسون در جلسه‌ای در آن زمان در پارلمان انگلیس گفت: «وقتی بررسی می‌کنم ببینم نازنین زاغری را تکلیف در حال انجام چه کاری بوده می‌بینم که او، آن‌طور که من می‌دانم- فقط در حال آموزش روزنامه‌نگاران در ایران بوده است.» این سخنان جانسون با واکنش‌های بسیار شدید و بی‌سابقه در انگلیس روبه‌رو شد و تا آنجا پیش رفت که شماری از مقام‌ها در این کشور خواستار استعفای وی شدند. «جرمی کوربین»، رهبر حزب کارگر و «صادق جان»، شهردار لندن، دو نفر از کسانی بودند که از او خواستند عذرخواهی کرده و از سمتش استعفا کند. عده‌ای از نمایندگان پارلمان انگلیس هم درخواست مشابهی مطرح کردند. وزیر خارجه وقت انگلیس، سرانجام تحت فشار‌های اینچنینی مجبور شد بابت اظهاراتش عذرخواهی کرده و همسو با هجمه‌های تبلیغاتی ادعا کند زاغری تنها برای تعطیلات به ایران سفر کرده بود.
تایید اتهام زاغری با حمایت دیپلماتیک؟
واکنش رسانه‌های انگلیسی به اقدام جرمی هانت برای حمایت دیپلماتیک از نازنین زاغری کم و بیش مشابه بود و در تمام آن‌ها این خط خبری دنبال شد که لندن ناامید از به نتیجه رسیدن رایزنی‌های علنی و مذاکرات پشت پرده با مقام‌های مسوول بازداشت زاغری در ایران دست به این اقدام زده تا دولت ایران را برای آزادی زاغری تحت فشار بیشتر قرار داده و همزمان به گمان خود هزینه‌های تداوم این وضعیت برای زاغری در ایران را بالاتر ببرد. با وجود این برخی از کارشناسان مسائل سیاسی در داخل ایران اعتقاد دارند که زنجیره اقدام‌هایی که لندن در چند ماه اخیر در حمایت از زاغری از خود نشان داده به‌خصوص اقدام اخیر در حمایت دیپلماتیک از وی نشان می‌دهد که زاغری برای انگلیسی‌ها یک شهروند عادی نبوده و همین مساله به گونه‌ای ادعا‌های ایران درباره اتهام‌های امنیتی وی را تایید می‌کند.
روزنامه دیلی تلگراف در این باره نوشت: دولت بریتانیا در اقدامی غیرمعمول به زاغری حمایت دیپلماتیک اعطا کرد تا شاید بتواند روند آزادی وی از ایران را تسریع کند. زاغری اتهام‌هایی را که منجر به صدور حکم حبس ۵ سال و نیم برای وی شده، رد کرده، اما مقام‌های قضایی ایران می‌گویند ادله محکمی دراختیار دارند. تلگراف در ادامه مدعی شده که زاغری که مادر یک فرزند است در نخستین ماه‌های بازداشت در ایران اجازه استخدام وکیل نداشته و امکانات درمانی نیز از وی دریغ شده است. خانواده زاغری در چند ماه اخیر ادعا کردند که وضعیت عمومی وی رو به وخامت رفته و وی از بیماری‌های روحی و جسمی رنج می‌برد. تلگراف در ادامه تاکید کرده که تداوم وضعیت فعلی زاغری باعث تنش در رابطه تهران و لندن شده است؛ رابطه‌ای که هیچ‌گاه کم فراز و نشیب نبوده است. به گزارش این رسانه انگلیسی، حمایت دیپلماتیک یک مکانیسم نادر حقوقی است که در آن کشوری که احساس می‌کند با تبعه‌اش در یک کشور دیگر به شیوه نامناسبی برخورد شده است، اقدام به اعلام حمایت از وی می‌کند.
به گزارش تلگراف در تاریخ معاصر این نخستین‌بار است که بریتانیا اقدام به استفاده از این مکانیسم برای آزاد کردن تبعه بازداشت شده خود در یک کشور دیگر کرده و این مساله مسبوق به سابقه نیست. تلگراف در بخش‌هایی از گزارش خود اتهام زاغری از سوی ایران را کار با بی‌بی‌سی و برگزاری دوره‌های خبرنگاری این شبکه انگلیسی در ایران خوانده و این همان مساله‌ای است که بوریس جانسون وزیر خارجه پیشین انگلیس نیز به آن اعتراف کرده بود. ایران می‌گوید، هدف اصلی پروژه‌ای که زاغری دنبال کرده، براندازی نرم در ایران بوده است. با وجود آنکه انگلیسی‌ها و خانواده زاغری اتهام‌های مطرح شده علیه وی از سوی ایران را رد می‌کنند، اما این پرونده به شدت از سوی لندن پیگیری می‌شود به‌گونه‌ای که هانت در نخستین سفر به ایران که در ۲۸ آبان ماه سال جاری انجام شد تلاش کرد تمرکز خود را بر پرونده زاغری نشان دهد. به گزارش بی‌بی‌سی، سفر آبان ماه هانت به تهران او را به نخستین وزیر خارجه یک کشور اروپایی تبدیل کرد که پس از خروج آمریکا از برجام به تهران سفر کرد. وی در آن سفر با محمدجواد ظریف، وزیر خارجه و علی شمخانی، دبیر شورای امنیت ملی دیدار کرد. هانت مقدمه‌چینی برای نشان دادن پیگیری پرونده زاغری به عنوان اولویت سفر را از پیش از انجام آن آغاز کرده و اعلام کرده بود که یکی از اهداف سفر او آزاد کردن ایرانی- بریتانیایی‌های زندانی و به‌خصوص نازنین زاغری - رتکلیف، کارمند موسسه خیریه تامپسون رویترز وابسته به خبرگزاری رویترز است.
هانت در جریان سفر به ایران نیز در گفت‌وگو با بی‌بی‌سی در این باره گفت: «من این موضوع را برای مقام‌ها روشن کردم که اگر ایران بخواهد از موضوع دوتابعیتی‌ها به عنوان اهرم فشار سیاسی استفاده کند برایش پیامد‌هایی خواهد داشت و بریتانیا اجازه نخواهد داد که چنین چیزی اتفاق بیفتد و هزینه‌ای نداشته باشد. از نظر ما این شرایط را نمی‌توان ادامه داد. فقط هم مساله نازنین زاغری نیست، افراد دیگری هستند که خانواده‌های‌شان خواسته‌اند نام‌شان را اعلام نکنیم. هیچ کشوری در دنیا نباید فکر کند که اگر چیزی را از کشوری دیگر می‌خواهد باید شهروندانش را زندانی کند و این غیرقابل قبول است.» در آن زمان جواد ظریف وزیر خارجه کشورمان در پاسخ خبرنگار بی‌بی‌سی که پرسید چرا ایران نازنین زاغری را آزاد نمی‌کنید تا روابط ایران و بریتانیا بهتر شود، گفت: «من در جایگاهی نیستم که درباره زوایای قانونی این پرونده اظهارنظر کنم، او شهروند ایران است و قوه قضاییه که دستگاه مستقلی است او را متهم کرده. ما در وزارت خارجه در این پرونده کمک‌های انسان‌دوستانه کرده‌ایم و این کار را ادامه خواهیم داد.»
البته در همان مقطع زمانی هم یک منبع آگاه در وزارت خارجه به روزنامه اعتماد گفت که جرمی هانت مساله نازنین زاغری را به عنوان یکی از سوژه‌های بحث در جریان رایزنی‌ها با ظریف و شمخانی مطرح و از آن عبور کرد و این فضاسازی‌های وی مبنی بر اینکه پیگیری این پرونده در اولویت کاری او در سفر به تهران بوده صحت ندارد. در همان مقطع برخی منابع ایرانی و انگلیسی ادعا کردند که هانت درخواست دیدار با مقام‌های قضایی مسوول پرونده زاغری را داشته که با موافقت سیستم قضایی کشور روبه‌رو نشده است. تلگراف در بخش‌هایی از گزارش نوشته که یکی از دلایل تن دادن لندن به استفاده از مکانیسم اعطای حمایت دیپلماتیک به زاغری، فشار‌های حقوق بشری بوده که گروه‌های متفاوت در چندماه اخیر به دولت ترزا می‌بابت پرونده زاغری و تداوم بازداشت وی وارد کردند. برخی از این نهاد‌های حقوق بشری ادعا می‌کنند که زاغری مشکوک به سرطان سینه است، اما مقام‌های ایرانی اجازه برخورداری وی از خدمات پزشکی را نمی‌دهند.
حمید بعیدی‌نژاد سفیر ایران در لندن چندی پیش در تاریخ ۳۰ دی ماه این ادعا را رد کرده و در توییترش نوشت: «خانم زاغری در طول مدت حبسش تاکنون، ۴۹بار خدمات تخصصی پزشکی دریافت کرده که شامل ۲۲ مراجعه به فیزیوتراپ، ۱۵ مراجعه به روانپزشک، هشت مراجعه به دندانپزشک و چهار مراجعه به متخصص مغز و اعصاب بوده است. در این مدت خانم زاغری ۲۰۱ بار دخترش «گابریلا» را ملاقات کرده و به‌طور کلی هفته‌ای شش بار با خانواده‌اش دیدار می‌کند.» تلگراف در ادامه این گزارش نوشته است: دولت انگلیس با حمایت دیپلماتیک از زاغری قصد دارد آزادی وی را تسریع کند، اما از آنجا که مقام‌های ایرانی می‌گویند او برای دولت و سرویس‌های امنیتی انگلیس کار می‌کرده این اقدام لندن می‌تواند صحه‌ای بر ادعا‌های چهره‌های قضایی ایران باشد.
همسر زاغری در واکنش به این اقدام لندن گفت: خوب است که بریتانیا رسما با این اقدام در کنار نازنین قرار گرفت، اما نمی‌دانم واکنش ایرانی‌ها به این اقدام چه خواهد بود. فکر نکنم تعجب کرده باشند. همسر زاغری پیش از این نیز اعلام کرده بود که هم بوریس جانسون وزیر خارجه پیشین و هم جرمی هانت وزیر خارجه فعلی تلاش کردند این پرونده را از طریق رایزنی‌های پنهان با تهران و موضع‌گیری‌های علنی در رسانه‌ها حل کنند، اما تاکنون تمام امید‌ها ناامید شده است. با وجود این یک مقام آگاه در وزارت خارجه انگلیس به تلگراف گفته است که قرار نیست حمایت دیپلماتیک از زاغری که شامگاه جمعه اعلام شد معجزه‌ای در پرونده وی بکند، اما همه امیدوار هستند که این اقدام به نوعی فشار‌ها بر ایران را در حالی که تمام تلاش‌های قبلی دولت لندن به بن‌بست رسیده، افزایش دهد. از زمان بازداشت زاغری تاکنون بسیاری از رسانه‌های غربی تلاش کردند میان بازداشت وی و بدهی ۴۰ ساله ۴۰۰ میلیون پوندی لندن به تهران ارتباط ایجاد کنند. دو روز پس از سفر هانت به تهران در ۳۰ آبان ماه سال جاری بود که تایمز انگلیس در گزارشی تفصیلی ادعا کرد که جرمی هانت، وزیر خارجه بریتانیا، در تلاش برای حل و فصل پرداخت ۴۰۰ میلیون پوندی است که بریتانیا از ۴۰ سال پیش به ایران بدهکار است. این رسانه انگلیسی در ادامه پیگیری خط خبری ایجاد ارتباط میان این دو پرونده اعلام کرد که این تحرک می‌تواند منجر به آزادی زاغری شود که از سال ۲۰۱۶ در ایران در زندان بوده است.
این ادعا در حالی مطرح شده که از جانب تهران بهرام قاسمی، سخنگوی وزارت خارجه و از جانب انگلیسی‌ها مقام‌های وزارت خارجه این کشور بار‌ها وجود ارتباط میان این دو پرونده را رد کرده‌اند. بهرام قاسمی در آذرماه ۹۷ در این باره به رسانه‌های ایران گفته بود: موضوع بدهی‌های انگلیس به ایران و پرونده نازنین زاغری امری کاملا متفاوت با دو ماهیت گوناگون است.
هر کدام از موارد در مقطع زمانی و حتی با فاصله بسیار به وقوع پیوسته است و مجرم شناخته شدن تبعه ایرانی-انگلیسی و تفاوت ماهوی این موضوعات یا به عبارتی این دو پرونده، اقدامی نادرست و بی‌منطق است و درنهایت ارتباط برقرار کردن میان این دو مساله را کاملا مردود می‌دانم. تایمز در گزارش خود ادعا کرده بود که بسیاری در انگلیس نگران هستند که این حرکت نقض نظام تحریم‌های ایران و پرداخت پول در ازای آزادی یک گروگان محسوب شود.
در سال ۲۰۱۷ میلادی، پیشنهاد مشابهی از سوی بوریس جانسون، وزیر خارجه پیشین بریتانیا، مطرح شده بود که کابینه با آن مخالفت کرد. وزیران کابینه معتقدند آزادی نازنین برای جایگاه سیاسی جرمی هانت در صورت نیاز به رهبری جدید در «حزب محافظه کار» مفید خواهد بود. با وجود این به نظر می‌رسد که هانت تاکنون از چنین اقدامی سرباز زده و بیم آن را دارد که در صورت پرداخت این وجه به تهران در شرایطی که پرونده زاغری در راس اخبار داخلی انگلیس است به ناپختگی سیاسی متهم شود. با وجود این منابع آگاه به تایمز گفته بودند هانت در پشت پرده سخت تلاش می‌کند مشاجره حقوقی بر سر صد‌ها تانک چیفتن را که ایران در سال ۱۹۷۶ از بریتانیا خریده بود حل و فصل کند. در پی انقلاب ۱۳۵۷ بخش عمده‌ای از تانک‌ها تحویل نشد و درنهایت به صدام فروخته شد. دولت بریتانیا اذعان دارد که ۴۰۰ میلیون پوند به ایران بدهکار است، اما دو کشور بر سر جمع بدهی و بهره پول اختلاف دارند.
همزمان منابع دولتی در لندن اصرار دارند که نظام تحریم‌ها مانع پرداخت بدهی به ایران می‌شود. پیش از این بعضی مقامات وزارت خارجه بریتانیا تاکید کرده بودند که پرداخت طلب ایران پیامی حاکی از ادامه فعال بودن رابطه ایران با غرب را دربر خواهد داشت. یک سخنگوی وزارت خارجه بریتانیا تاکید کرده بود که «این امر مشروط به آزادی هیچ یک از بازداشتی‌ها نخواهد بود.» به نظر می‌رسد که تمرکز بیش از اندازه هانت بر این پرونده به گونه‌ای که هفته‌ای چندبار در این باره اظهارنظر می‌کند یا توییتر خود را با این پرونده به‌روز رسانی می‌کند، بیشتر بهره‌برداری سیاسی است و هانت به دنبال موفقیتی در این پرونده برای ارتقای وضعیت خود در حزب محافظه‌کار است.
انتهای پیام/ 112
