به گزارش سرویس فرهنگی خبرگزاری دفاع مقدس سلسله نشست های نسبت سینمای ایران و منافع ملی با موضوع بررسی سینمای اجتماعی و سیاه نمایی با حضور عبدالحسن برزیده کارگردان صاحب نام سینمای ایران و محمدتقی فهیم منتقد و کارشناس سینما و با اجرای محمدامین نوروزی عصر روز دوشنبه در سالن زندهیاد امیرحسین فردی حوزه هنری برگزار شد.
در ابتدای این نشست،فهیم با ابراز از حضورش در چنین نشستی و اینکه توانسته بعد از سالها برزیده را ملاقات کند، برای بهبود حسین معززی نیا منتقد خوب کشورمان که در بستر بیماری است آرزوی سلامتی کرد و در آغاز سخنان خود گفت: ما دیر شروع کردیم. با پدیده سینمای اجتماعی و سیاه نمایی دنیا پیش از این با آن روبرو شد. در سینمای آمریکا که مهمترین کشور سینمایی است این مباحث را از سرگذراندند و در دوره ای کمپانی ها درگیر این بحث بودند. در مقطعی که معروف است به دوره استودیویی این چالش وجود داشت و همواره سعی می کردند فیلمسازان را از ورود به سینمای اجتماعی نهی و دور کنند چرا که به دنبال این بودند سینمای پرمخاطب داشته باشند و رفتن فیلمسازها به سمت فیلم هایی که درد و رنج و غم را به نمایش می گذاشت باعث رشد و نمود گسترش سینمای آمریکا نبود . آنها این مراحل را پشت سر گذاشتند ما به جای اینکه از تجارب آنها استفاده کنیم و به فکر منافع ملی و گسترش سینما باشیم به سمت سینمای کم مخاطب و رنجور می رویم. نباید مسایل اجتماعی را رها کنیم اما باید روزنه امیدی را هم در نظر بگیریم.
* فهیم: سینمای اجتماعی ژانر نیست
وی ادامه داد: سینمای اجتماعی ژانر نیست. ژانرها با مشخصه هایی تثبیت شده هستند مانند وسترن، وحشت ،موزیکال، ملودرام. و... اما سینمای اجتماعی یک مضمون است که زیرمجموعه گونه های دیگر مثل ملودرام قرار میگیرد. فیلم ها در گونه های مختلف می توانند مضامین اجتماعی هم داشته باشند. مطابق آنچه قواعد پی ریزی شده ژانر اجتماعی نداریم. سینمای ملودرام اساسا بنیانش بر گرایش امید و پایان خوش پی ریزی شده است. ملودرام با توجه به تغییراتی که پیدا کرده _ نه فیلم های موزیکال و نه آنچه که با سانتی مانتالیزم سر و کار دارد _ از جمله الزاماتش پایان خوش است. ملودرام می تواند مخاطب را مچاله کند،ایزوله کند یا اندوهگینش کند اما موظف است روزنه ای از امید را برای مخاطب باز بگذارد. در ادبیات نظم و نثر خودمان با آن بزرگ شدیم. می گوییم پایان شب سیه سپید است. این بدین مفهوم نیست که استثنا نداریم. فیلم اجتماعی می تواند پایان باز داشته باشد و با اندوه به اتمام برسد اما بحث من قاعده ها است.
حسن برزیده در بخش دیگر نشست فهیم را حامی فیلم های خود خطاب کرد و خود را مدیون او به عنوان یک دوست خوب دانست و گفت: با تعاریف سینمای اجتماعی موافقم فیلم های دفاع مقدس هم فیلم اجتماعی هستند به طور مثال «از کرخه تا راین» را چگونه می توان گفت اجتماعی نیست. فیلم های کمدی یا طنز. ژانر اجتماعی به این مفهوم نیست که قرار است پنبه اجتماع را بزند. موضوع اجتماع و ارتباط فرد با اجتماع موضوع نوعی از فیلم است که می توان گفت فیلم اجتماعی است اما به نظرم فوق العاده موضوع پیچیده ای است. به همین دلیل هم حاشیه زیاد دارد . درست هم هست. وقتی یک موضوع اجتماعی در فیلم مطرح می شود و در جشنواره های خارجی به نمایش درمی آید حساسیت برانگیز است و همه حق دارند نظر داشته باشند. مخالف و موافق باید حرف هایشان را بزنند.
* برزیده: قاعده کاری درباره کار هنری و سینما را نمیپسندم
نوروزی مجری این نشست از برزیده خواست تا به این پرسش پاسخ دهد که آیا بنیان ملودرام روزنههای امید باید باشد گفت: هیچ قاعده قطعی درباره سینما و کار هنری نمی پسندم. قطعی نمی دانم ممکن است یک فیلم با پایان ناخوشایند تاثیرات خوب روی جامعه بگذارد و فیلمساز تعمدا پایان فیلم را تلخ طراحی کند زیرا فیلمساز خیرخواه جامعه است. نشان دادن سیاهی مطلق یعنی یک کشوری درگیر مسایلی است که بخشی از آن درست است و بخشی غلط است ممکن است ما در فیلم عین حقیقت را هم بازگو کنیم ولی وقتی آن فیلم را میبینیم حالمان بد میشود.
وی ادامه داد: بخشی از وجود ما عواطف و احساسات است و ما خلق نشدیم برای نق نق کردن یا سیاه دیدن و سیاه گفتن اما بر خلاف خلقت ممکن است این اتفاق رخ دهد حتی اگر این اتفاق در بهترین شکل و سالم ترین و بدون مسئله ترین فیلم هم باشد اما بعضیها واقعا برای خوشایند جشنواره های خارجی روشنفکر (به معنی درست) فیلم میسازند شکل طبیعی و درست هم خوشایند نیست. حرف نزدن راجع به پلشتی ها و زشتی ها هنر است.
این فیلمساز در ادامه به مسئله سیاه نمایی در سینما اشاره کرد و گفت: چه شد به این شدت وحدت به موضوع سیاه نمایی در سینمای ایران می پردازیم در حالی که من به شخصه بحران وخامت را حس نکردم البته به همین دلیل است که توقیف به وجود میآید. ما خودمان را سانسور کردیم. مواضعی با دوستان حوزه دارم در ارتباط با این که چرا فیلم هایی که مجوز دارند را نمایش ندادند اما معتقدم باید با هم صحبت کنیم ممکن است حرف های هم را قبول نداشته باشیم اما باید با هم صحبت کنیم. من از بچههای انقلابم و به انقلاب علاقه دارم فاکتورهایی که برای تعریف انقلاب دارم از موضع حفظ ارزشهای انقلاب ورود کنم در جایی داد می زنم اگر احساس کنم چیزی که برایش هزینه کردیم به خطر افتاده است.
در بخش دیگر نشست فهیم درباره فیلمسازانی که در نظام جمهوری اسلامی فعالیت میکند گفت: من معتقدم همه همکاران و سینماگران خوب هستند و مطابق آنچه که قانون اساسی به ما می آموزد هر کسی که این قانون را قبول دارد و نظام را قبول دارد علیرغم اختلاف سلیقه ها و دیدگاه ها و تفاوت های جدی در این مملکت فیلم بسازد و درون نظام حرف می زند برایم قابل احترام است. کاپولا می گوید کارگردان های بدی داریم اما قلب های خوبی داریم. آنچه که مشکل سینمای ما است بلد نبودن طرح وبسط و دراماتیزه کردن مسایل است.
وی ادامه داد: حداکثر فیلم پرفروش ما دو درصد از تماشاگران را جذب می کند. سینما را برخی دوستان نابلد تنزل دادند به حد و حدود یک بیانیه سیاسی اجتماعی نه یک درام. بحث بر سر گفتن ها نیست. چه کسی می گوید مشکلات نداریم. مقام رهبری هم تاکید دارند که مشکلات گفته شود من به عنوان نویسنده ممکن است معضلات را مطرح کنم چون واقعیت است و وجود دارد. بحث بر سر چگونه گفتن است. سینما این نیست که در قالب یک بیانیه یا پیام موضوعی را به سمتش برویم در تمام فیلم ها می توان به آسیب های اجتماعی وارد شود ما با ریزش مخاطب مواجه هستیم. هر 9 سال یک نفر به سالن سینمای می رود سینمای اجتماعی وسعی ندارند سینما بسیار کم بنیه است . به جای اینکه به دنبال جذب مخاطب باشیم و به مخاطب هیجان ، شوق بدهیم و بگریانیم یا بخندایم و در نهایت حالشان خوب باشد . متکی می شوند به تعدادی مخاطب هستیم که به جای ارایه درام در قالب بیانیه طیف های خاص را به سینما بکشانیم و فیلم یک میلیارد هم فروش کند اما اگر به ریشه ها برگردیم می بینیم هرگاه حالمان بد است به حافظ رجوع می کنیم . وی سخنانش را با طرح سوال ادامه داد: سینما ی ما وامدار کجا است؟ بخشی که ما با آن مسئله داریم ناتورالیستی بدبینانه است روشنفکری و شبه روشتفکری. دوستان سینما بلد نیستند نوعی بیانیه در فیلم ارایه میکنند.
* زیادی داریم سینما را عامل اصلی سیاه نمایی نشان میدهیم
برزیده در ادامه بحث به این نکته اشاره کرد که همه تقصیرها برگردن سینما و سینماگر نیست و گفت: زیادی داریم سینما را عامل اصلی سیاه نمایی نشان میدهیم. چهرهای از سینما می سازیم که انگار سینما هنری در کشور است که سیاه نمایی میکند. بعضی وقت ها فکر میکنم فرزندانم را به دیدگاههایم نزدیک کنم و خیلی وقتها هم موفق نمی شوم اما دلیلش سینما و اهالی آن نیست بلکه مشکلاتی است که در جای جای جامعه دیده می شود من خودم را حزب اللهی می دانم. وضع جامعه را کم و بیش می دانیم. این وضعیت اخلاق در رانندگی به وضوح دیده می شود. ما خیلی سقوط کردیم اعترافات خیلی تلخ و سیاه است و برایم دردآور است. خیلی ها را سینما نمی گوید و نباید بگوید و غلط است اگر بگوید. اما این سینما نیست که سیاه نمایی می کند. فیلمساز دردمند را نباید توقیف و توبیخ کنیم. البته منکر این نیستم که عده ای به دنبال جشنواره های خارجی هستند (محدود هم هستند) اما همه سینما را نباید زیر سوال ببریم.
وی ادامه داد: باید تعریف جامعه و فیلمساز داشته باشیم. اوضاع داخلی را بررسی کنیم من برایم خوشایند نیست که بگویم جوان امروز را نمی توان متقاعد کرد که دین نجات بخش است زیره بین را به سمت معضلات جامعه ببریم و از مسئولین بازخواست کنیم. ما یک سازمان عریض وطویل داریم ،وزارت ارشاد ،حوزه هنری و بخش خصوصی و... چرا نباید انها پاسخگو باشند. سی سال از انقلاب می گذرد من شهادت می دهم 99 درصد مرودات در حوزه سینما و تلویزیون باندبازی است. چرا مسئولین پاسخگو نیستند حوزه هنری چه می کند. تلویزیون موثرتر از سینما است اما هیچ کس با این رسانه موثر کاری ندارد.
در ادامه منتقد و کارشناس سینما به نقش مدیران فرهنگی در طول سالهای گذشته در حوزه فرهنگ وهنر اشاره کرد و گفت: نقش مدیران را نمی توانیم منکر شویم و مسایل اجتماعی را هم نمی توانیم بگوییم وجود ندارد بحث بر سر هنر و سینما است. اگر نقش هنرمند را تنزل بدهیم یک کم عقب تر از قافله هستیم. اگر بخواهیم صادقانه برخورد کنیم سینماگران تاثیرگذار هستند. بخشی از مشکلات اجتماعی را می توانیم حل کنیم. اینقدر که افراد از جامعه تاثیر می گیرند از خانواده تاثیر نمی گیرد. اگر هرکسی به صورت فردی می توانست موثر باشد دیگر انقلاب صورت نمی گرفت. امام چرا گفت باید شاه برود. وقتی جامعه فاسد شود همه تحت تاثیر قرار می گیرد. امام تاکید کرد رژیمی حکومت کند که مردم در آسایش زندگی کنند.
فهیم ادامه داد: منظور من از اینکه هنرمند کشور بلد نیست این است که سواد تاریخی و شناخت لازم از مردم کشور ندارد. بعد از جنگ دوم جهانی کشورها دچار مشکلات شدند در اروپا خانواده یک سبد پول می برند پنیر میگرفت سینمای نئورئالیسم براساس موجودیت اروپا شکل گرفت سینماگران چه کردند. مگر می توانیم منکر از او شویم او مشکلات جامعه ژاپن را نمی شناخت اما فیلمی در قالب ملودرام ساخت که بر فرهنگ جامعه تاثیرگذار باشد. در این شرایط وظیفه هنرمند بسیار سنگین است بازتاب دادن شرایط مردم را امیدوار نمی کند. صرف نمایش پلشتی مسایل را درست نمی شود. اگر این گونه بود باید با فیلم های قبل از انقلاب فحشا از بین می رفت اما در این میان قیصر تاثیر گذار بود و کار خودش را درجامعه انجام داد.
برزیده در بخش دیگری از سخنانش به این نگته اشاره کرد که باید اولویت بندی کنیم و تاکید کرد: آدرس غلط را دنبال نکنیم. من با حرف های آقای فهیم موافقم باید اولویت بندی کنیم. سینماگر نقش مهمی دارد. سینمای آمریکا بسیار مهم است اما در سینمای ما اینگونه نیست. معضلات و مشکلات مختلف وجود دارد . خیلی از جذابیت های سینمایی را از مخاطب می گیریم. در اذهان عمومی ترویج ندهیم جریانی به وجود آمده که قرار است نظام را نابود می کند. سینما می تواند نقش موثر داشته باشد. اما هیچ تلنگری به هیچ نظامی نمی زدند من تضمنین می کنم به شرط این که فیلم خوب بسازیم و کار اخلاقی داشته باشیم. به جای نمایش فحشا پاکدامنی را نمایش بدهیم. به جای خیانت زن به مردم از زوایه خوب کریه بودن این عمل را به نمایش بگذاریم.
فهیم در پایان صحبت هایش به نمایش برخی فیلمها در جشنوارههای خارجی اشاره کرد و گفت: نمایش فیلم در منظر افرادبیرون از ایران بسیار مهم است. بزرگی میگوید تصویر جنگ سرد چنان تاثیر دارد که مردم در خانه سنگر درست می کنند. درست است این نوع سینما کم بنیه است اما اهمیت دارد. معضلات بسیار کم رمق را بزرگ می کند.
برزیده نیز در سخنان پایانی خود با اشاره به اینکه این نشست ها بسیار خوب و موثر است گفت: آقای ایوبی در حال حاضر وظیفه اش این است تعامل با سینمای دیگر کشورها را برقرار کند تا سرمایه گذاری صورت بگیرد و فیلمهای مشترک ساخته شود که جشنوارههای خارجی هم در مقابل آنها زانو میزنند، اگر فیلم خوب ساخته شود فحش به نظام راه میانبر است. توقعات ما از مسئولین سازماندهی است به جای تحریم اسکار باید برویم اما با چه پشتوانه ایفیلم فرهادی را دوست دارم با اینکه با برخی نظرات ایشان زاویه داردم اما معتقدم اسکار برای ایران است نه برای فرهادی.
وی تاکید کرد: وقتی میخواهید با هنرمند حرف بزنید راهش تهدید نیست. هنرمندی که حرف دارد که دیگران نمیفهمند و احساس میکند باید بزند، امام علی (ع) می فرماید اگر کسی را می خواهد نقد کنید از خوبی هایش شروع کنید. من به برنامه هفت و 90 انتقاداتی دارم و احساس میکنم این دو برنامه مشکلی را حل نکرده و بالعکس به مشکلات موجود در این دوحوزه اضافه می کند. کسی که به جمهوری اسلامی اعتقاد دارد با پول نظام فیلم بسازد شریف است یا کسی که به این نظام اعتقادی ندارد و با پول آن کار تولید کند .کدام شریف است.
برزیده در پایان این جلسه برگزاری این نشستها را مثبت ارزیابی کرد و گفت: قرار بود در جلسه گذشته مانی حقیقی حضور داشته باشد که یکی از منتقدان حوزه هنری است اما این نشان از سعه صدر مسئولین حوزه است که او را دعوت کردند تا از این تریبونها حرفها زده شود.
انتهای پیام/
