گروه فرهنگ و هنر دفاع‌پرس ـ رسول حسنی؛ سینمای ایران در حوزه دفاع مقدس با وجود قدم‌های بزرگی که برداشته است اما به آن ظرفیتی که مورد نظر است، نرسیده و هنوز بسیاری از مفاهیم و مضامین مستور در تاریخ دفاع مقدس به تصویر کشیده نشده است. سینماگران متعددی بودند و هستند که با وجود سختی‌ها و موانع بسیاری که این مسیر وجود دارد، مجاهدانه به ساخت آثار دفاع مقدسی پرداخته و می‌پردازند. خوشبختانه کارگردانان جوانی وارد این فضا شده‌اند که علی‌رغم دشواری‌های سینمای دفاع مقدس آثار قابل قبولی ارائه کرده‌اند که «محمدحسین مهدویان» از این جمله است. «سلما بابایی» و «ونداد روشن» نیز با ساخت فیلم «وکیل مدافع» در اولین تجربه سینمایی و مشترک خود به این گونه سینمایی با نگاه طنز پرداخته‌اند.
روی اول سکه
«وکیل مدافع» به عنوان اولین اثر کارگردانی مشترک «سلما بابایی» و «ونداد روشن» اثری نیست که همه استانداردهای سینمایی را رعایت کرده باشد و مثل اغلب آثار فیلم‌اولی بیشتر یک اثر تلویزیونی است که نسبت به آثار مشابه خود در سطح بالاتری ایستاده است.
«وکیل مدافع» از همان چیزی رنج می‌برد که دیگر آثار فیلم‌اولی؛ و آن ضعف فیلمنامه است. «وکیل مدافع» عملا فاقد داستان استخوان‌داری است که روابط علّی و معلولی آن را درک کنیم. فیلم نه نقطه آغازی دارد و نه پایانی. برای همین تحول شخصیت اصلی فیلم ـ «شمس‌الدین» ـ قابل حدس است و چنین تحولی روی مخاطب تاثیری را که باید، نمی‌گذارد.
این دو کارگردان در ارجاعات سیاسی فیلم خود سعی کرده‌اند دست به عصا راه بروند و این محافظه‌کاری باعث شده تا تمرکزی روی متن فیلمنامه نداشته باشند، در حالی که فیلم ظرفیت این را داشت تا شوخی‌های سیاسی و اجتماعی بیشتری را در خود جای دهد. این محافظه‌کاری چنان به ضرر فیلم تمام شده که نگارش فیلمنامه را دست‌خوش نقایص متعددی کرده است. اینکه شخصیتی مثل «شمس‌الدین» برای عوام‌فریبی قصد دارد چند عکس با لباس خاکی رزمندگان بگیرد موضوع جالب توجهی است اما حضور او در لوکیشینی که قرار است یک فیلم جنگی ساخته شود و بهانه‌ای است برای ورود به سال‌های دفاع مقدس، چندان منطقی نیست.
این شیوه پیش از این، از سوی «رسول ملاقلی‌پور» در فیلم «سفر به چذابه» به کار گرفته شد اما در آن فیلم، داستان ورود کاراکترها به گذشته از این جهت منطقی است که کارگردان با علم به قواعد چنین موضوعی، پایه‌های فیلم را بنا نهاده است. در «سفر به چذابه» شخصیت «کارگردان» و «آهنگساز» با بازی «مسعود کرامتی» و «فرهاد اصلانی» ورودشان به سال‌های دفاع مقدس را باور نکرده‌اند و می‌دانند آنچه که می‌بینند واقعی نیست یا نهایتا مکاشفه‌ای است که در حال تجربه کردن آن هستند. برای همین تحول شخصیت‌ها منطقی به نظر می‌رسد.
اما در «وکیل مدافع» چنین اتفاقی نمی‌افتد. «شمس‌الدین» نمی‌داند که واقعا در دل یک عملیات قرار دارد یا در صحنه بازسازی عملیات، برای همین نه چیزی را کشف می‌کند و نه شاهد حقیقتی است که باعث تحولش شود. فرمانده عملیات که می‌توانست او را به این شهود راهنمایی کند عملا فاقد نشانه‌ای است تا بواسطه او تحولی صورت گیرد. از طرفی «شمس‌الدین» که قرار است شخصیت منفی فیلم باشد تا با فریب مردم رای جمع کند، در جایی زندگی می‌کند که طبیعتا همه باید او را بشناسند. از طرفی دیگر رقیب شمس‌الدین نیز نشان داده نمی‌شود تا از طریق او شخصیت اصلی ـ شمس‌الدین ـ را بیشتر بشناسیم.
روی دوم سکه
نگاه طنزآمیز به مساله دفاع مقدس نیاز مبرم این روزهای ماست که می‌تواند در هجوم آثار سخیف کمدی که پر از کنایه‌ها و دیالوگ‌های مستهجن و اروتیک هستند، نقطه روشنی باشد که باید مورد حمایت قرار گیرد و «وکیل مدافع» دقیقا روی همین ریل حرکت می‌کند. هر چند فیلم در بسیاری از سکانس‌ها نتوانسته حق مطلب را ادا کند اما این فیلم بدون شک در رده بالاتری نسبت به آثار به اصطلاح کمدی مبتذلی قرار دارد که به هر قیمتی می‌خواهند بفروشند.
نکته مهم فیلم همین است که خودفروشی نمی‌کند. صاحبان اثر که طبیعتا می‌بایست نگران فروش فیلم باشند و به هر حیله متوسل شوند تا پول سرمایه‌گذاریشان برگردد، فیلم سلامتی را روانه پرده سینما کردند که مخاطب با خیال آسوده می‌تواند با خانواده خود به تماشای آن بنشیند. «وکیل مدافع» از این جهت قابل احترام است و باید مورد حمایت قرار گیرد.
«وکیل مدافع» اثری است که مدیران سینمایی کشور باید آن را ببینند تا بدانند می‌شود فیلمی کمدی بدور از بی‌اخلاقی‌های رایج ساخت. اینکه چنین فیلمی در ماه رمضان و در زمان‌هایی نامناسب روی پرده سینما می‌رود نکته‌ای است که باید شواری عالی اکران به آن پاسخ دهد. در حالی که بهترین ساعات اکران به آثاری اختصاص دارد که تناسبی با جریان ارزشی ندارند. نمایش «وکیل مدافع» در زمانی که کمتر کسی به سینما می‌رود محل سوال است. اگر این فیلم در غیر از ماه رمضان یا حداقل در ساعات پس از افطار اکران می‌شد در آن صورت این مقدار فروش «وکیل مدافع» تغییر می‌کرد.
انتهای پیام/ 161
