قاسم رفیعا شاعر و طنزپرداز در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگ و هنر دفاع‌پرس، با اشاره به دیدار جمعی از شاعران طنزپرداز کشور با امام خامنه‌ای (مدظله العالی) اظهار داشت: این دیدار که با حضور جمعی از شاعران برگزار شد، دیدار خیلی خوبی بود. من حقیقتاً با اینکه نیمه‌های ماه رمضان توفیق زیارت رهبر معظم انقلاب اسلامی را پیدا می‌کنم؛ اما این دیدار یک فضا و حس و حال دیگری داشت.
تعجب رهبر معظم انقلاب اسلامی از شکایت علیه طنز
وی «طنز» را موضوع این دیدار عنوان کرد و افزود: موضوع این جلسه طنز بود و غیر از بچه‌های شاعر، بچه‌هایی از رادیو و تهیه‌کننده‌های برنامه‌های طنز نیز حضور داشتند. تعدادی از مطبوعاتی‌های حوزه طنز هم در این جمع صمیمانه و گرم حضور داشتند که من از عدم انعکاس خبری آن ناراحت شدم. البته بعداً دوستان گفتند که این جلسه، جلسه خصوصی بوده و انعکاس خبری ندارد که اگر داشت خیلی خاص و دوست داشتنی بود.
این شاعر در خصوص محور سخنان رهبر معظم انقلاب اسلامی در این دیدار عنوان کرد: حضرت آقا فرمایشات خیلی خوبی داشتند و تاکید اصلی‌شان بر این بود که طنز به سمت فضای فرامرزی و استکبارستیزی برود و فرمودند ما در این زمینه ضعف داریم؛ چراکه بیشتر به مسائل داخلی پرداخته‌ایم. البته در خصوص مسائل داخلی نیز فرمودند «باید برای قلم طنزپردازان ارزش قائل باشیم». بعضاً گزارشاتی در خصوص مشکلات قضایی که دستگاه‌های دولتی برای شاعران به وجود آورده بودند را به ایشان توضیح دادیم که با تعجب پرسیدند «مگر برای طنز هم کسی شکایت می‌کند!؟» و گفتیم بله شکایت می‌کنند.
رفتار رهبر انقلاب اسلامی با ادیبان یک الگوست
صاحب کتاب «سرزمین شعر» ادامه داد: حتی درباره دفاع مقدس و نسبت آن با طنز صحبت‌هایی شد و چند نفر از مجموعه انقلاب اسلامی که در زمینه طنز فعالیت داشتند، توضیحاتی ارائه کردند. به نظرم جلسه خیلی خوب و صمیمانه‌ای بود. اینقدر راحت بودیم که همه شاعران نفری یک انگشتر از آقا گرفتند.
رفعیا تاکید کرد: جلسه شاعران با رهبر معظم انقلاب اسلامی همیشه امیدبخش و خیلی خوب بوده است. بحث من این است که رهبر مملکت اسلامی که در خیلی از کشورها ایشان را به عنوان رهبر و پناهگاه می‌دانند، راحت با 20 شاعر می‌نشیند و با آن‌ها صحبت می‌کنند؛ چرا مسئول دیگری در این کشور چنین کاری نمی‌کند؟! نباید رفتار ایشان برای مسئولان مختلف الگو باشد؟ به نظرم این رفتار باید الگو باشد؛ چراکه یک شاعر شهرستانی چیز زیادی نمی‌خواهد و همین رفتارها می‌تواند نقطه قوت زندگی ما باشد. من هر وقت از جلسه با رهبری خارج می‌شوم، با خودم می‌گویم که رهبر من، به فکر من هم هست.
«ما حامی شما طنزپردازان هستیم»
وی ادامه داد: ما شاعران خیلی دلسوزانه حرفی میزنیم و انتقادی می‌کنیم؛ توقع داریم که مسئولان بین انتقاد سازنده یک شاعر دلسوز نظام، با کسی که دشمنی و خصومت دارد، تفاوت قائل باشند. امید مهدی‌نژاد به رهبری توضیح دادند که امکاناتی که دشمن برای طنز نوشتن از این نظام خرج می‌کند را ما نداریم. ما خط قرمزها و حجب و حیاهایی داریم و رعایت می‌کنیم که دشمن مقید به آن نیست؛ لذا کار ما خیلی سخت‌تر است و آقا هم تایید کردند و فرمودند «بله؛ واقعاً کار شما خیلی سخت است و ما حامی شما هستیم» ایشان نگاه خیلی مثبتی داشتند.
رضایت رهبری از کاریکاتور/ طنز فاخر با ترجمه جایگاه بالاتری خواهد داشت
این شاعر با اشاره به رضایت رهبری از کاریکاتور گفت: رهبری فرمودند «کاریکاتور در زمینه بین‌الملل موفقیت داشته است». ایشان درست فرمودند چراکه کاریکاتور زبان بین‌المللی است و ما در زمینه زبان و ادبیات فارسی محدودیت‌های خاص خودمان را داریم که کاریکاتوریست‌ها ندارند. به نظرم اگر بحث ترجمه، تبادل و ارتباط باشد، طنز فاخر و دلسوزانه می‌تواند جایگاه بیشتری در جوامع غیر ایرانی داشته باشد.
نویسنده داستان‌های «خاطرات پستچی» در تعریف طنز انقلابی گفت: طنز انقلابی به نظرم همان آتش به اختیاری است که رهبری فرمودند. یعنی اینکه آدم احساس نکند چون مدیر هوای او را دارد اعتقادات انقلابی خود را معامله کند؛ بلکه باید حرف انتقادی خود را بگوید. یادم هست چند سال پیش آقای جعفریان در دیدار با رهبری شعری را درباره جانبازان خواند که خیلی تند بود و ما منتظر عکس‌العمل آقا بودیم چراکه صحبت ایشان می‌توانست فصل الخطاب باشد. پس از قرائت شعر، رهبری فرمودند «اگر من جای مسوولین بنیاد شهید بودم این شعر را در اتاقم نصب می‌کردم» صحبت ایشان و نوع نگاه بازشان خیلی برای ما تامل‌برانگیز بود.
رفعیا اظهار داشت: یک سال من قطعه شعری را در نشریه‌ام چاپ کرده بودم که با موضوع شعار سال بود. به قدری برای این شعر مورد سوال و بازخواست قرار گرفتم که گریه کردم. می‌خواستم این برخورد را به رهبری بگویم؛ ایشان خودشان می‌فرمایند نباید کسی که درباره من طنز گفت را توبیخ کنید درحالی که چنین رفتاری از مسوولین سر می‌زند. البته ما هیچ‌گاه چنین جسارتی نخواهیم کرد که درباره ایشان شعر بگوییم اما می‌خواهیم نوع نگاه ایشان را با چنین مسوولینی مقایسه کنیم چراکه نوع نگاه آقا همواره برای ما اعتماد به نفس به همراه داشته است.
رهبری هیچ خط و مرزی برای طنز تعیین نکردند اما در طنز باید حد و حدود و ارکان نظام حفظ شود
وی درخصوص خط و مرزهای طنز گفت: رهبری هیچ خط و مرزی برای طنز ما تعیین نکردند اما من همه خط و مرزها را رد کرده‌ام و با شعر «بچه محله امام رضا» با امام رضا هم شوخی کرده‌ام. ما در یک برنامه مستند که در مکه ضبط کردیم با نام «قاسم در میقات» با خدا شوخی کردیم اما حد و حدود خدا را رعایت کردیم با (خنده). به نظرم حتی خدا این قابلیت را دارد که طنز درباره‌اش نوشت اما به شرط اینکه حد و حدود را رعایت کنیم.
این شاعر عنوان کرد: نباید در طنز به کسی توهین کنیم. درست است که مقام معظم رهبری فضا را برای شعر طنز باز گذاشته‌اند اما باید جایگاه «ولایت فقیه» را در شعر گرامی بداریم. برخی مسائل در شعر تضعیف می‌شوند و باید شاعر مراقبت کند. اینکه کسی از شاعر شکایت نمی‌کند ملاک درستی شعر او نیست. ممکن است رافت اسلامی شامل حال یک شاعر شود ولی نباید تصور کرد که کسی متوجه موضوع نیست و هرکاری را می‌تواند انجام دهد بلکه شاعر باید خودش درک کند.
برخی از شاعرانی که نان نظام را خورده‌اند، حاضر به جانفشانی نشدند
نویسنده داستان‌های «خاطرات پستچی» در پاسخ به اینکه چرا مطالبه رهبر معظم انقلاب درباره هجو برخی کشورهای عربی هنوز به جریان تبدیل نشده است، گفت: در بین دوستان شاعر جریاناتی وجود دارد که موجب شده آن‌ها احتیاط‌هایی داشته باشند؛ برخی از مدیران نیز این احتیاط‌ها را دارند. شش ماه پیش همایشی به نام «ترامپت» داشتیم که مرکز آفرینش‌های آستان قدس آن را برگزار کرد. برخی از شاعران مدعی حمایت از نظام به ما گفتند ما از این کارها انجام نمی‌دهیم! کسانی این حرف‌ها را زدند که جایگاه امروزشان را مدیون حمایت‌های نظام هستند. آن‌ها نان این نظام را خورده‌اند اما حاضر نشدند در این موقعیت حساس، برای کشور جانفشانی کنند.
رفیعا گفت: مستند «قاسم در میقات» را که با کارگردانی محمد تربتی و تهیه‌کنندگی امیر قمشی برای شبکه آموزش ساختیم همانند شرایط عملیات ساختیم چراکه در مکه و مدینه وقتی کار فیلم‌برداری انجام می‌دادیم احتمال مرگ داشتیم چراکه بدون هیچ مجوزی کار کردیم و در نهایت چهار قسمت از این مستند را بخاطر روابط با عربستان پخش نکردند درحالی که امروز این مستند که ضعف‌های شهر مکه را نشان می‌دهد را می‌توان نمایش داد البته مدیران جرئت نشان دادن چنین آثاری را ندارند.
شعر طنز حرکت روی لبه تیغ است/ در دوران طلایی طنز انتقادی هستیم
وی در خصوص جایگاه شعر طنز اظهار داشت: طنز راه رفتن روی لبه تیغ است؛ شاعر گاهی این طرف و آن طرف می‌افتد یا پایش با تیغ پاره می‌شود. من فکر می‌کنم شاعرانمان این طرف و آن طرف خوب افتاده‌اند؛ شاعرانی که حد و حدودها را شکسته‌اند، توهین کرده‌اند خوب رونق گرفته‌اند و کارهایشان در فضای مجازی دست به دست شده و لایک خورده است اما شاعرانی که روی لبه تیغ حرکت می‌کنند فقط پاهایمان زخمی شده و آسیب دیده‌اند و حکایت از اینجا مانده و از آنجا رانده هستند.
این نویسنده گفت: من در شهر طرقبه و یک فرهنگی‌ام و می‌دانید حقوق یک فرهنگی نهایتاً تا نیمه‌های ماه کفاف می‌کند. ما هر ماه به شعب ابی طالب می‌رویم و آخر ماه با سلام و صلوت برمی‌گردیم. واقعیت این است که ما آسیب می‌بینیم و منافع شعر طنز را نمی‌بینیم. البته امروز طنز انتقادی از نظام، دوران طلایی‌‌اش را می‌گذراند چراکه فضای مجازی وجود دارد و هرکسی هر شعری که دوست دارد را می‌گوید و در این فضا منتشر می‌کند. معتقد به برخورد با این شاعران هم نیستیم بلکه معتقدیم باید به طنز فاخر اهمیت داده شود و برای آن اعتبار قائل شوند.
نویسنده داستان‌های «خاطرات پستچی» عنوان کرد: از وقتی که من شعر مشهدی را در جلسه دیدار با رهبری قرائت کرده‌ام، بسیاری از شاعران مشهد با این لهجه شعر می‌گویند و برای من لذت بخش است و احساس می‌کنم توجه رهبر انقلاب به شعر «بچه محله امام رضا» و دیده شدن توسط مردم موجب شده تا جوانان احساس کنند که می‌توانند شعر مشهدی بگویند و این باعث خوشحالی من است که تعداد شاعرانمان زیادتر شده و اگر در حوزه شعر انتقادی و سیاسی و استکبارستیزانه نیز شاعران تقویت و حمایت شوند، فکر می‌کنم تعداد شاعران فزونی می‌یابد.
رونقش شعر با تولید برنامه‌های موفق در تلویزیون
رفعیا دیده شدن را لازمه شعر طنز دانست و اظهار داشت: برنامه «قندپهلو» از تلویزیون پخش می‌شود اما 90 درصد مردم از جزئیات این برنامه بی اطلاع هستند چراکه زمان برنامه، زمان مناسبی نیست. لازم است چنین برنامه‌هایی هدفمند در راستای استکبارستیزی تولید شود اما این برنامه و شاعران باید با اسپانسرها حمایت شوند و همان کارهایی که برای «خنداونه» انجام می‌دهند را برای چنین برنامه‌هایی داشته باشند تا منجبر به تولید برنامه فاخر شوند.
وی تاکید کرد: باید بودجه خاصی برای برنامه‌های طنز تلویزیونی اختصاص داده شود؛ برخی فکر می‌کنند شاعران زندگی مرفهی دارند در حالی که این قشر نیز همانند سایر اقشار جامعه فشارهای مالی خاص خود را دارند.
انتهای پیام/ 121
