ترکیب ایده غربی و ایدئولوژی اسلامی در داستان «علی کوچولو و نقاشی‌های روی دیوار»
گروه فرهنگ و هنر دفاع‌پرس: سراغ آثار حوزه کودک و نوجوان می‌رویم و به برخی از تولیدات و نویسندگان آن توجه می‌کنیم، وقتی آثار منتشر شده و مباحث و مشکلات جدی این حوزه را در زمان حاضر می‌بینیم بهانه خوبی می‌شود که پای صحبت‌‌های «شیوا سلامت» یکی از نویسندگان فعال و کوشای این حوزه در مؤسسه فرهنگی هنری قدرولایت بنشینیم. خانم سلامت یکی از فعالان این حوزه‌اند که آثار متعددی از وی در نشر قدرولایت منتشر شده است. مجموعه کتاب‌های قصه‌های «علی کوچولو» انتخاب و محور این گفتوگو قرار گرفت تا به بررسی مسایل مربوط به این حوزه بپردازیم؛ در ادامه حاصل این گفتوگو را می‌خوانید.
دفاع‌پرس: ابتدا یک بیوگرافی درباره خودتان به ما بگویید؛ چند سال دارید و چند وقت است مشغول نوشتن هستید، پیش از این چه کتاب‌هایی نوشته‌اید؟
شیوا سلامت هستم. متولد سال ۶۴. مدرک کارشناسی ارشد در رشته علوم قرآن و حدیث گرایش نهج‌البلاغه. از کودکی کتابخوانی و نوشتن جزو تفریحات و عادت‌های روزمره‌ام بود. هرشب باید قبل از خواب حتما چند صفحه کتاب داستان می‌خواندم. در مدرسه همیشه در مسابقات خاطره‌نویسی یا داستان‌نویسی و... شرکت می‌کردم.
همیشه زنگ انشاء یکی از دوست داشتنی‌ترین و پرخاطره‌ترین ساعات تحصیلم بود. خصوصا در مقطع راهنمایی که دبیر بسیار با ذوق و متبحری در انشاء و نگارش داشتیم و ما را ملزم می‌کرد تا هفته‌ای سه قطعه ادبی با موضوعات خاص و خلاقانه‌ای که می‌دادند بنویسیم.
ولی همه اینها فقط در حد ذوق و علاقه شخصی بود و تا سال‌ها در همین سطح باقی ماند و در پشت مشغله‌های تحصیلی در دانشگاه و اتفاقات متفاوت دوران جوانی مسکوت ماند تا این که در سال ۸۹ بر اثر یک اتفاق ساده ولی بسیار اثرگذار بنده با انتشاراتی که در نوع خود منحصر بفرد و ویژگی‌های متمایزی از عالم نشر دارد، آشنا شده و موجب شد تا بنده سطح متفاوتی از نوشتن را تجربه کنم و اولین اثر بنده با عنوان مجموعه‌ی «تو بگو» وارد بازار نشر شود.
دفاع‌پرس: ایده مجموعه‌ی «توبگو» از کجا شروع شد؛ چه شد که به فکر نگارش این کتاب افتادید و هدف شما چه بود؟
یکی از تکالیف روتین در آموزشگاه‌های زبان، خواندن هفته‌ای یک کتاب داستان به زبان انگلیسی است و دبیر زبان بنده هم از این الگو مستثنی نبودند. یکبار در کتابخانه کتاب کم حجمی را دیدم با عنوان گمشده در جزیره. وقتی کتاب را به عنوان انجام تکلیف کلاس زبان خواندم از ایده داستان خوشم آمد.
موضوع گُم شدن شخصی در جزیره‌ای ناشناخته و مواجه شدن او با اتفاقات عجیب بود که مدام باید بین دو گزینه، انتخاب می‌کرد و بعد با عواقب انتخابش مواجه می‌شد.
مثلا در اولین انتخاب او فقط می‌توانست طناب یا کبریت را با خود ببرد. و خواننده باید انتخاب می‌کرد کدام مفیدتر خواهد بود و آن را انتخاب می‌کرد و یا جاده سمت چپ را برود یا راست را و... اما واقعیت این بود که هیچ منطق و دلیلی برای انتخاب‌ها وجود نداشت! و همه چی خیلی حدسی و تصادفی بود! همانجا به ذهنم رسید که کاش این دوراهی‌ها و انتخاب‌ها از الگو و سیستم خاصی پیروی می‌کردند تا خواننده برای انتخاب‌ها به دنبال کشف منطق و حل معما و نجات از حادثه باشد، نه این که صرفا یک انتخابگر منفعل و بی‌فلسفه باشد و آنچه در آینده برایش رقم می‌خورد کاملاً تصادفی و جبری باشد.
خلاصه آن که ترکیب ایده غربی و ایدئولوژی اسلامی منجر به نگارش داستان «علی کوچولو و نقاشی‌های روی دیوار» شد. و هم زمان برای آن تصاویری نیز طراحی کردم. پس از آن با یکی دو نفر از اشنایان که تجربه چاپ کتاب داشتند در مورد طراحی این داستان صحبت کردم که مواردی را یادآور شدند که خیلی افق روشنی برای بنده نبود و موجب شد کلا از فکر ارائه کار به دفاتر نشر منصرف شوم.
دفاع‌پرس: این مجموعه به چه موضوعاتی می‌پردازد؟
هر یک از جلدهای این مجموعه، یکی از موضوعات اخلاق اسلامی در جامعه‌ی خاص کودک را مد نظر گرفته و کودک را در آن حیطه به چالش می‌کشد. مثلا جلد اول در مورد دوست‌یابی و نحوه صحیح تعامل با دوست است. و موضوعات قضاوت کردن، کمک کردن، قول دادن و... از جمله موضوعات اصلی جلدهای دیگر است که هر کدام چند موضوع آموزشی فرعی را نیز در خلال داستان در بر می‌گیرند. از جمله تعهد به جبران اشتباه، راست‌گویی، رعایت قوانین راهنمایی و رانندگی، رعایت حقوق حیوانات و...
دفاع‌پرس: سبک نگارش این مجموعه چگونه است؛ رابطه تصاویر و متون (تصویرگری کتاب) را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
در مورد سبک نگارش کتاب البته در سوالات قبلی مختصری عرض شد. و لیکن بطور مفصل بدین‌صورت است که وقتی داستان برای کودک خوانده می‌شد ناگهان علی کوچولو، شخصیت اول داستان، به دوراهی انتخاب بر می‌خورد که باید بین دو تصمیم یکی را انتخاب کند. در اینجا او از قهرمان اصلی یعنی کودک مخاطب، کمک می‌گیرد و از او می‌پرسید که اگر جای من بودی کدام کار را انجام می‌دادی؟
حال کودک می‌تواند با اختیار تام یکی از دو راه را که می‌تواند بد یا خوب یا خوب‌تر باشد را انتخاب و ادامه‌ی داستان را براساس تصمیم خودش در شماره صفحه مربوط به تصمیمش، بخواند. و داستان بر اساس تصمیم او جلو می‌رود. حال اگر کودکی چند تصمیم اشتباه پشت سر هم بگیرد ناگهان با پیامد ناگواری مواجه می‌شود. مثلا دوستش قهر می‌کند و به خانه‌ی خودشان می‌رود! حالا علی کوچولو ناراحت و تنهاست! پس برای این که دوستش دوباره با او همبازی شود می‌تواند برگردد به دوراهی قبل و راه دیگری را انتخاب کند.
در مورد تصاویر هم باید گفت که طرّاح زبردست، مرحوم آقای علی نامور تصاویر خوبی را بر اساس تصویرگری ابتدایی بنده از داستان، انجام دادند و بعد از رحلت ایشان جناب اقای امین هم به حق ادامه دهنده راه و سبک ایشان در جلدهای آخر مجموعه بودند تا یکپارچگی کار حفظ شود. البته نقدهایی از سوی مخاطبین به بنده در مورد تصاویر گفته شده و لیکن عمومیت ندارند و در برآیند کلی، مورد وثوق در گروه سنی مخاطب مجموعه بوده است.
دفاع‌پرس: چرا این نام را برای این مجموعه انتخاب کردید؟
پنج جلد مجموعه با عنوان کلی «تو بگو» به بازار عرضه شد تا اولا یکپارچگی و وحدت در این ۵داستان مشخص شود و ثانیا تاکید بر نقش کودک در جریان ساخت داستان و تقویت قدرت تصمیم‌گیری خلّاق در رده ی سنّی چهار تا هفت سال باشد.
دفاع‌پرس: آیا این مجموعه رضایت شما را فراهم کرده است؟ کدام بخش از مجموعه برای شخص شما جالب است؟
طبیعتا وقتی کتابی به مرحله چاپ می‌رسد، از سوی نویسنده، تصویرگر و موسسه نشر کتاب و جامعه آماری مخاطبین عام و خاص پیش از تولید، نمره رضایت‌مندی قابل قبولی را کسب کرده است. و بنده نیز به عنوان نویسنده کتاب، از این قاعده مستثنی نبوده‌ام و لیکن قطعا با گذر زمان، از دیدگاه کمال‌گرایانه، کمتر اثری می‌تواند عینا مثل روز اول بی‌نقص به نظر آید. هرچند مخاطب، همچنان آن اثر برایش جذاب، نو و مورد رضایت باشد و لیکن پدیدآورندگان مانند والدینی که همیشه به دنبال آرمانی‌ترین صفات در فرزندشان هستند و همواره بهتر بودن او از آنچه هست را تمنّا دارند، سخت است که بگویند اثرشان تا همیشه بی‌نقص در نظرشان خواهد ماند.
دفاع‌پرس: مطالعه این کتاب را برای نسل جدید کشور چقدر ضروری می‌بینید؟ چرا؟ مهم‌ترین پیام این مجموعه برای این نسل چیست؟
اتفاقا به نظر حقیر، این سبک از روایت داستان بسیار مناسب نسل پویا، کنجکاو و صاحب رأی امروز است. که دیگر خیلی سخت می‌توان او را منفعلانه پای روایتی نشاند و گفت تو فقط گوش کن و پندگیر! مهم‌ترین پیام شاید همان یادآوری حق انتخاب و پذیرش مسولیت انتخاب است!
دفاع‌پرس: این مجموعه تاکنون چند نوبت و چند هزار نسخه منتشر شده است؟ آیا گزارشی از بازخوردی از مجموعه در نزد مخاطبان کتاب دارید؟
ریز اطلاعات نزد موسسه محفوظ است و لیکن به طور کلی به چاپ دوم رسیده و چند دوره در نمایشگاه بین‌المللی کتاب هم جزو آثار پرفروش موسسه در بخش کودک و نوجوان بوده است.
بازخورد اکثر مخاطبان تاکنون به حمدلله حاکی از حسن ظن و رضایت‌مندی نسبت به اثر بوده و در چند دوره‌ای که بنده در نمایشگاه بین‌المللی مواجه مستقیم و چهره به چهره با مخاطبان داشتم، بعد از توضیح در مورد روند و سبک مجموعه، یا از خرید کتاب استقبال کردند و یا اظهار داشتند که جالب توجه و خوب است و در لیست خرید خواهند گذاشت. عده قابل توجهی هم همواره با شناخت قبلی، به دنبال خرید جلدهای دیگر مجموعه و یا خرید دوباره و چندباره برای کودکان دیگر و هدیه دادن بودند.
دفاع‌پرس: فکر می‌کنید ادبیات کودک و نوجوان با مشخصه‌های ارزش‌مداری چقدر می‌تواند در این فضای جامعه تأثیرگذار باشد؟
قطعا خیلی بیشتر از ادبیات بزرگسال و حتی نوجوان، اثرگذار است! و این به دلیل شاخصه‌های متمایز گروه کودک نسبت سایر افراد جامعه در بحث اموزش و پرورش است.
دفاع‌پرس: در حال حاضر باز هم مشغول نوشتن هستید؟ اخباری در رابطه با نوشته‌های جدیدتان به ما بگوئید؟
الحمدلله بله. در حال حاضر در حال تکمیل تک داستان‌هایی ذیل مجموعه‌ی آیت شناسی برای کودکان هستم و امیدوارم خداوند توفیق دهد تا به برکت وقت و توفیق الهی بتوانم با سرعت بیشتری انجام این کار را پیش برم.
دفاع‌پرس: از آثار دیگر منتشر شده خود بگویید.
توسط مؤسسه قدرولایت یک مجموعه 10 جلدی با عنوان «قصه‌های زندگی» منتشر نموده‌ام و مجموعاً 9 قصه از تاریخ اسلام، تاریخ انقلاب اسلامی، آداب زندگی، دفاع مقدس و شهدا نوشته‌ام. دوجلد کتاب تحت عنوان «نویسنده کوچولو» که یک جلد خاص دختران و یک جلد آن هم خاص پسران است. در این کتاب سبک زندگی، طراحی و نقاشی، قصه‌نویسی به صورت کارگاهی و آموزشی ارائه شده است. کتابی هم با عنوان «رنگین کمان الفبا» تألیف کرده‌ام که ایده و طراحی ان هم از خود بنده است.
انتهای پیام/ 121
