هنر متعهد در منظومه فکری امام خامنه‌ای
به گزارش خبرنگار فرهنگ و هنر دفاع‌پرس، از آنجایی که اسلام مظهر شکوه و زیبایی است و خداوند آن را به انسان بخشیده تا به اتکای آن به زیبایی روحی برسد، هنرمند مسلمان نیز رسالتی ندارد جز اینکه به بهترین شکل ممکن و با تسلط بر شاخه هنری‌اش تجلی دهنده زیبایی باشد. این مهم حاصل نمی‌شود مگر اینکه خود در مسیر زیباشدن قرار گرفته باشد و الهامات الهی را در اثر هنری خویش به منصه ظهور برساند و آن را با مخاطب خود به اشتراک بگذارد. شناخت راز و رمز این امر و چگونگی پدیدآوردن یک اثر هنری به سادگی میسر نیست.
رهبر معظم انقلاب اسلامی ایران از آنجا که خود در مسیر تعالی قدم برداشته و نیز شاعری مسلط به فنون شعری است، بیاناتی در این خصوص ایراد فرموده‌اند و هنر متعهد و ارزشمند را معرفی کرده‌اند. در ادامه بخش‌هایی از بیانات معظم‌له درباره هنر و زیبایی را می‌خوانید که قطعا در نگرش به هنر و خلق اثری هنر و حتی خوانش آن بسیار کمک کننده خواهد بود.
«اولین چیزی که خدای متعال بعد از اصل خلقت، در مورد خلقت انسان بیان می‌کند، تعلیم بیان است؛ بیان معجزه آفرینش است. در اقسام بیان، شعر این خصوصیت را دارد که از جمال و زیبایی برخوردار است. در شعر، اینکه شما می‌توانید یک مفهوم برجسته‌ای را در قالب الفاظی که کنار هم می‌گذارید، به مخاطب منتقل کنید زیبا است، زیبایی دارد؛ هنر بودنش هم به خاطر همین است که جنبه زیبایی دارد و امتیاز جمال را دارد، این امتیاز موجب شده است که یک رسانه اثرگذار باشد.
شعر یک رسانه است؛ یک رسانه اثرگذار است و برای انتقال مفاهیم، کارآمدی مضاعف دارد نسبت به بیان غیر شعری؛ اغلب هنرها همین جور هستند. البته هنرها با هم متفاوتند؛ خود شعر یک خصوصیات و یک امتیازات ویژه‌ای دارد کما اینکه بعضی از هنرهای دیگر هم برای خودشان امتیازاتی دارند که منحصر به فرد است.»[1]
«اگر درباره اصل هنر بخواهیم نظر اسلام را بدانیم، به نظر می‌رسد که اسلام هنر را نه‌فقط قبول کرده بلکه تشویق کرده است. قرآن یک اثر هنرى است؛ شما ملاحظه می‌کنید؛ در آیات کریمه قرآن جاهاى زیادى وجود دارد که تقدم و تأخر در جمله‌بندى وجود دارد به‌خاطر اینکه سجع آیه حفظ بشود. موارد متعددى در قرآن هست؛ با اینکه قرآن نه تقید به سجع به‌معناى مصطلح دارد، نه تقید به قافیه. [چون] شعر نیست اما درعین‌حال زیبایى کلام یک جاهایى اقتضا کرده که یک جمله معترضه‌اى وسط بیاورند براى اینکه سجع آخر آیه که با بقیه آیات منطبق است برابر در بیاید و آن زیبایى را بدهد.
وزن و موسیقى کلام؛ در آیات کریمه قرآن، موسیقى کلمات یک چیز مغفولٌ‌عنه واقع شده و به آن توجه نمی‌شود. بعضى‌ها دنبال وزن رفته‌اند که آیات موزون قرآن را پیدا کنند و پیدا کرده‌اند، زیاد هم هست آیاتى که خودش یک وزن عروضى است اما موسیقى کلمات قرآن، آنجایى هم که حتى وزن ندارد، یک چیز عجیب است؛ بسیار گوش‌نواز است. کسى که با قرآن انس داشته باشد و آشنا باشد، می‌بیند. قرآن یک اثر هنرى است. پیغمبر اکرم از شعرایى که به حق [بودند]، ترویج کردند؛ قرآن از شاعرى که «اِلَّا الَّذینَ ءامَنوا وَ عَمِلُوا الصّالِحت» باشد ترویج کرده؛ عرض کنم که ائمه ما بسیاریشان شعر می‌گفتند.
یک نفر قرآن را با صداى خوشى می‌خواند؛ به پیغمبر گفتند این صداى خوشى دارد، قرآن را خوب می‌خواند. فرمود بخواند؛ وقتى شروع کرد خواندن، پیغمبر فرمود این‌جورى قرآن را بخوانید؛ یعنى با صداى خوش. این هنر است؛ هنر یعنى همین؛ این هنر موسیقى است و در انواع و اقسام، ترویج شده. بنابراین اینکه ما بیاییم فکر کنیم که نظر اسلام با هنر آیا مساعد است یا مساعد نیست، به نظر من یک بحث واضحى است؛ این روشن است که اسلام مثل همه پدیده‌هاى زندگى انسان، نسبت به هنر نظر مساعد دارد.»[2]
«امروز هم جوامع بشرى با هنر آمیخته است؛ در متن زندگى بشر است؛ این‌جور نیست که هنر یک چیز زائد یا تشریفاتى‌اى باشد. مثلاً معمارى؛ معمارى یک هنر است؛ خب، معمارى با زندگى انسان آمیخته است. انسان در یک ساختمانى که زندگى می‌کند، سبک معمارى آن ساختمان در روح انسان، در فکر انسان، در ممشاى انسان، در سبک زندگى انسان اثر می‌گذارد. اینها همه‌اش چیزهاى واضح و روشنى است. بله، نسبت به شعب گوناگون غنا، مجسمه‌سازىباید حد و مرز مشخص کرد.
بعضى از این فتاواى معروف هم که در بین فقها معروف است، بکلى عوض شد. من یکبار دیگر دو، سه سال پیش در یک جلسه مجموعه‌ای از دوستان هنرمند گفتم، شما به عنوان یک هنرمند، دنبال زیباییها و ظرافت‌های عالم وجود می‌گردید تا اینها را بشناسید، بیرون بکشید، برجسته کنید و نشان بدهید؛ کار هنرمند این است؛ یعنی ظرافت‌ها، زیباییها، ریزه‌کاری‌ها، دقایق و حقایق غیر قابل دید با چشم غیرمسلح به هنر را با سلاح هنر و نگاه هنرمندانه، بیرون می‌کشد و نشان می‌دهد.
اینکه می‌گویم زیبایی، معنایش این نیست که زشتی‌ها را نمی‌تواند بیرون بکشد و نشان دهد؛ چرا، آن هم جزو ظرافت‌هاست. به آن جمع گفتم، شما به عنوان کسی که دنبال زیباییها می‌گردید، چطور می‌توانید زیبایی‌های دفاع هشت ساله یک ملت را در آن میدان دشوار نادیده بگیرد.»[3]
[1] بیانات در دیدار جمعی از شاعران ۱۳۹۸/۰۲/۳۰
[2] بیانات در دیار هیات علمی و دست‌اندرکاران برگزاری همایش ملی فقر هنر ۱۳۹۴/۱۰/۲۱
[3] بیانات در دیار جمعی از کارگردانان سینما و تلویزیون ۱۳۸۵/۰۳/۲۳
انتهای پیام/ 161
