مستند «علامه جعفری» معلق در گفتار‌های کلیشه‌ای و زبانی بیگانه

گروه فرهنگ و هنر دفاع‌پرس- رسول حسنی؛ تاریخ ایران بخصوص بعد از ورود اسلام، اندیشمندان بزرگی را به خود دیده است که هر کدام در جایگاه خود برای فخر یک ملت کافی بودند؛ مردانی که نه‌تنها در حدود جغرافیای ایران زمین جریان‌ساز بودند، بلکه در آن سوی مرز‌ها نیز نام‌آشنا هستند. علامه محمدتقی جعفری یکی از همین مردان اندیشه‌ورزی است که جغرافیای اندیشه و بینش او فراتر از تصور کوچک ماست.

 

‌حال آنکه کسی تصمیم بگیرد و درباره چنین مردی فیلم مستند بسازد خطر بزرگی را به جان خریده است. چگونه می‌توان از مردی صحبت کرد که برای بسیاری از متفکران امروز نیز ناشناخته است و مدعی شد که او را به مخاطب امروز فهمانده است. «مریم فرهنگ» در مستند کوتاه «روشنای زندگی» که در بخش خارج از مسابقه جشنواره «سینما‌حقیقت» به نمایش درآمد، با هدف شناخت اندیشه علامه جعفری سعی کرده شمایی کلی از وی را به مخاطب ارائه دهد. 

 

در نهایت این سعی و تلاش عملا بی‌ثمر و نتیجه است؛ چرا که آن‌چه از علامه جعفری به مخاطب عرضه می‌شود، کلی‌گویی‌های نامفهومی است که به ذائقه خوش نمی‌آید. عمده‌ترین دلیل الکن بودن فیلم در این است که فیلمساز نمی‌داند کدام وجه از زندگی علامه را مطمح نظر قرار دهد و حتی در بیان همان مقدار نیز دچار اشکال است. نریشن این فیلم بدون هیچ توجیهی به زبان انگلیسی است در حالی که سازندگان آن ایرانی هستند؛ بنابراین دلیلی ندارد که چنین اثر مهمی با زبانی غیر از فارسی ساخته شود. فاجعه بارتر اینکه صدای یکی از مصاحبه شوندگان نیز دوبله شده است و دیگر آنکه نام و سمت مصاحبه شوندگان نیز به زبان انگلیسی است؛ گویا این فیلم در جایی غیر از ایران قرار است، اکران شود. برای همین است که مخاطب امکان ارتباط با فیلم را از دست می‌دهد. آنچه در ذهن مخاطب به عنوان یک سوال بزرگ مطرح می‌شود، این است که چرا باید چنین اثری ساخته می‌شد. 

 

مستند پرتره تنها این نیست که اطلاعاتی ویکی‌پدیایی را با یکی دو مصاحبه ممزوج کنیم و به خورد مخاطب بدهیم. مستند پرتره یعنی دوربین را تا حد امکان به زوایای پنهان سوژ‌ه‌ای که در نظر گرفته‌ایم، نزدیک و مخاطب را وادار به شناخت آن شخصیت کنیم.

 

در همین جشنواره و در بخش جایزه شهید آوینی فیلم «بیر عالم سوز» به نمایش درآمد. این فیلم درباره «بهزاد پروین قدس» از عکاسان گمنام جنگ تحمیلی است. اما هنرمندی فیلمساز در به تصویر کشیدن این شخصیت در این نقطه متبلور می‌شود که پروین‌قدس به اندازه یک فرد موثر در جنگ بزرگ می‌شود بدون آنکه کارگردان بخواهد مخاطب خود را فریب دهد. پس چرا کارگردان «روشنای زندگی» نتوانسته حتی کلیشه علامه جعفری را بازنمایی کند.

 

ساخته شدن چنین آثاری نه‌تنها کمکی به شناخت شخصیت مورد نظر نمی‌کند بلکه متاسفانه راه را برای ساخته شدن آثار مشابه می‌بندد. بهتر بود کارگردان به جای نزدیک شدن به شخصیت جامع‌الاطرافی چون علامه جعفری و بازنمایی زندگی علمی وی به یکی از ساحت‌های این شخصیت بی‌نظیر نزدیک می‌شد تا مخاطب ناآشنا با علامه ترغیب شود وجوه دیگر وی را بشناسد.

 

انتهای پیام/ 161