به گزارش گروه سایر رسانه‌های دفاع‌پرس، چندی قبل امیر دریادار حسین خانزادی فرمانده نیروی دریایی ارتش در گفت‌وگویی از در دستور کار بودن ساخت ناوشکن رزمی سنگین با تُناژ بین پنج تا هفت هزار تُن خبر داد و اظهار داشت که این ناوشکن قرار است در قالب پروژه‌ای به نام «نگین» طراحی و ساخته شود.
این خبر از جهات مختلفی حائز اهمیت است که در گزارش زیر به برخی ابعاد آن خواهیم پرداخت.
ناوشکن‌ها دسته‌ای از شناورهای رزمی چندمنظوره هستند که از نظر وزنی معمولاً در تناژ بالای پنج هزار تُن و از نظر مأموریتی قابلیت‌های متنوعی از درگیری با شناور‌ها و زیرسطحی‌های دشمن تا اهداف هوایی و حتی زمینی را بر عهده دارند؛ بنابراین به طور کلی یک ناوشکن می‌تواند در انواع مأموریت‌های مد نظر یک نیروی دریایی شرکت داشته باشد. البته برخی ناوشکن‌ها نیز با مأموریت تخصصی به عنوان مثال دفاع هوایی یا عملیات ضد زیردریایی ساخته می‌شوند.
ناوشکن‌های مطرح ساخته شده در دنیا در ۲۰ سال اخیر عمدتاً تُناژ بالای شش هزار تُن دارند و نمونه‌های اندکی با تُناژ هشت هزار تُن و ۱۰ هزار تُن یا بالاتر ساخته می‌شوند. از نظر ابعادی عمدتاً طول بین صد و چهل تا صد و پنجاه و پنج متر و عرض بین ۱۷ تا ۲۰ متر در این رده از شناور‌ها مشاهده می‌شود؛ بنابراین می‌توان همین حدود ابعاد را برای ناوشکن سنگین ایران در نظر داشت. در ۲۸ بهمن ۱۳۹۷ رئیس سازمان صنایع دریایی وزارت دفاع، از برنامه ساخت ناوشکن شش هزار و پانصد تُنی برای نیروی دریایی ارتش (نداجا) خبر داد که ممکن است همان نمونه مدنظر در خبر اعلام شده توسط فرمانده این نیرو باشد؛ بنابراین می‌توان با در نظر گرفتن این وزن، طول و عرض این ناوشکن را در بازه اعداد ۱۴۰ و ۱۸.۹ متر تا ۱۵۰ و ۱۷.۶ متر گمانه زنی کرد. ناوشکن‌های رده پنج هزار تا هفت هزار تُن معمولاً بین ۱۸۰ تا ۲۵۰ نفر خدمه دارند.
نمایش اجزاء داخلی ناوشکن هفت هزار تنی تایپ-۵۲ سی ساخت چین
کشور‌های فرانسه، انگلیس، روسیه، آمریکا، ایتالیا، چین، اسپانیا، هند، هلند، ژاپن و کره جنوبی سازندگان اصلی شناورهای رزمی در رده ناوشکن هستند که البته همکاری‌های متعددی بین آن‌ها در مراحل مختلف طراحی تا ساخت و خصوصاً تجهیزات مختلف راداری و موشکی و پیشرانه جریان دارد. در نتیجه جمهوری اسلامی ایران با ساخت ناوشکن سنگین، وارد یک باشگاه کوچک و خاص دیگر در دنیا می‌شود که نتیجه آن تقویت جهشی سیادت دریایی خواهد بود.
ناوشکن پنج هزار و هشتصد تُنی و ۱۴۳ متری Sachsen ساخت آلمان
در زمینه شناورهای رزمی، ناو‌های رده جماران با هزار و سیصد تُن جابجایی و حدود ۹۴ متر طول، هم اکنون سنگین‌ترین رده در حال عملیات در کشور است. ناو آموزشی رزمی خلیج فارس از پروژه لقمان نیز با تُناژ بیش از سه هزار تُن و طول ۲۰۷ متر به عنوان یک ناو بزرگ در دستور کار است. فرایند ساخت سازه و بدنه این پروژه در روز‌های اخیر به صورت رسمی آغاز شده و قطعاً از تجربیات آن برای ساخت ناوشکن رزمی سنگین نیز استفاده خواهد شد. بر اساس اخبار منتشر شده ناوشکن سنگین پروژه نگین تاکنون مراحل طراحی مقدماتی خود را سپری کرده است و ساخت آن نیز در آینده نزدیک شروع می‌شود.
در زمینه شناورهای غیرنظامی البته مجموعه صنعت دریایی کشور تجربه ساخت کشتی‌های غول پیکر نفتکش ۲۵۰ متری و صد و سیزده هزار تُنی و کانتینربر ۱۸۵ متری و سی و هفت هزار تُنی را دارد. با توجه به همکاری‌های جدی صنایع مختلف کشور با بخش دفاعی و نیرو‌های مسلح قطعاً تجربیات ساخت این شناور‌ها نیز برای توسعه سریع‌تر ناوشکن‌های سنگین در دسترس خواهد بود.
کشتی کانتینربر اقیانوس پیمای ایران اراک با ۱۸۵ متر طول.
اما در رده مأموریتی، ابعاد و تُناژ ناو‌های محافظ رده «جماران» و «سهند» اجازه استقرار تسلیحاتی همچون موشک‌های دوربرد پدافند هوایی و موشک‌های کروز ضد اهداف زمینی را نمی‌دهد. این در حالی است که نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران که طبق دستورات فرمانده کل قوا باید به سطح راهبردی در تراز مد نظر انقلاب اسلامی برسد، نیازمند شناور‌هایی با قابلیت تحمیل اراده سیاسی کشور از طریق موشک‌های پدافند هوایی دوربرد و کروز‌های ضد اهداف زمینی با برد بلند است. همه این‌ها در کنار نیاز حتمی دفاع کامل از خود ناوشکن در برابر تهدیدات هوایی و سطحی و زیرسطحی است.
برای دفاع هوایی از ناوشکن سنگین در برابر تهدیدات هوایی علاوه بر موشک‌های میان برد و دوربرد پدافندی مانند «صیاد-۳» و «صیاد-۴» موشک‌هایی با برد متوسط رو به پائین در رده زیر ۵۰ کیلومتر و سامانه‌های توپخانه‌ای با نواخت تیر بالا نیز مورد نیاز است. این نوع سامانه به نام «کمند» با قابلیت شلیک چهار هراز تا هفت هزار گلوله کالیبر ۳۰ میلیمتری در دقیقه با برد مؤثر ۴ کیلومتر ساخته و عملیاتی شده است.
نمونه عمود پرتاب موشک‌های پدافند هوایی با برد کوتاه و متوسط نیز به زودی در ناوشکن‌های «دماوند-۲» و «دنا» به بهره برداری خواهد رسید؛ بنابراین حلقه دفاع نزدیک و برد متوسط برای ناوشکن سنگین از هم اکنون آماده است.
در رده برد بلند که علاوه بر دفاع از ناو، برای تحمیل اراده سیاسی با در خطر قرار دادن توان هوایی نظامی رزمی و غیر رزمی دشمن نیز به کار خواهد آمد نیاز به استفاده از تعداد کافی موشک برد و ارتفاع بلند وجود دارد. سامانه باور-۳۷۳ با موشک‌های صیاد-۴ با برد ۲۰۰ کیلومتر به همراه رادار‌های آرایه فازی پیشرفته با برد بلند در نمونه زمین پایه در ایران ساخته و هم اکنون عملیاتی شده است. مسیر توسعه نمونه دریاپایه از نمونه زمین پایه برای چنین سامانه‌هایی نیز قبلاً در کشور‌های دیگر خصوصاً روسیه و چین با سامانه‌های اس-۳۰۰ و HQ-۹ طی شده است؛ بنابراین دستیابی به نمونه دریاپایه سامانه باور-۳۷۳ ظرف مدت ۲ تا ۳ سال آینده که ناوشکن پروژه نگین به مرحله نصب تجهیزات، پس از ساخت سازه و بدنه می‌رسد مقدور خواهد بود.
نمای جانبی و بالا از ناوشکن تایپ-۵۲ سی که ۳۶ فروند موشک برد بلند پدافند هوایی در سینه ناو و ۱۲ فروند در پاشنه آن قرار داده شده است
این رده از سامانه‌ها به دلیل ابعاد حدود هشت متری محفظه‌های پرتاب، وزن بالای هر محفظه با موشک و تعداد بالای مورد نیاز در مجموع وزن بالایی دارند. از این رو برای رعایت مسائل تعادل ناو باید همچون نمونه‌های به کار رفته در ناوشکن‌های خارجی در طبقات پائینی ناو جانمایی شوند تا محل خروج موشک آن‌ها روی سطح عرشه ناو قرار گیرد.
این مسئله در کنار ابعاد پرتابگر‌های بزرگ سبب می‌شود که نصب چنین موشک‌هایی به تعداد مدنظر طراحان که در دنیا از ۲۴ تا ۹۶ فروند را تا کنون شامل شده است تنها در ناو‌های بزرگ و خصوصاً ناوشکن‌ها مقدور باشد.
ارتفاع مورد نیاز برای موشک‌های سامانه اس-۳۰۰ در داخل بدنه ناو در این تصویر قابل مشاهده است
در زمینه تهاجم به اهداف زمینی از موشک‌های کوتاه برد مانند نمونه دریاپایه موشک‌های ضد زره با برد کمتر از ۱۰ کیلومتر تا موشک‌های کروز با برد ۲ هزارو ۵۰۰ کیلومتر را می‌توان روی ناوشکن‌های ساخته شده در کشور‌های مختلف مشاهده کرد.
بدیهی است ناوشکن‌های کشور‌هایی که از پوشش هوایی کامل برای ناوگروه‌های خود بهره‌مند نیستند، موشک‌های هدایت شونده تاکتیکی با برد‌های کوتاه بسیار جذاب است، زیرا می‌توانند تا برد‌های حدود صد تا صد و پنجاه کیلومتری نقش پوشش هوایی علیه اهداف ساحلی و عمق خاک دشمن را چه در دفاع از خود شناور رزمی و چه حمایت از نیرو‌های تفنگدار دریایی ایفا کنند.
در این رده، موشک‌های مختلفی در کشور ساخته شده که البته برخی از آن‌ها هنوز به طور رسمی معرفی نشده اند، اما قابلیت توسعه نمونه دریایی آن‌ها برای صنعت دفاعی کشور به راحتی مقدور است.
اما موشک‌های کروز برد بلند در ناوشکن‌ها بیشتر به منظور تحقق اهداف راهبردی مستقر می‌شوند. همانطور که کشور‌هایی همچون آمریکا، فرانسه و انگلیس با اتکا به قدرت دریایی خود و همین نوع موشک ها، عملیات‌های مختلفی را در چند دهه اخیر سازمان دهی و اجرا کرده اند.
همین قابلیت، یکی از مؤلفه‌های مهم تبدیل کامل نداجا به یک نیروی راهبردی است؛ قابلیتی که در نسخه زمین پایه هم اکنون توسط وزارت دفاع و نیروی هوافضای سپاه تا برد ۲ هزار کیلومتر و در نمونه هواپایه تا برد هزار و ۵۰۰ کیلومتر توسعه یافته و قابل تسری به نیروی دریایی ارتش است. تنها گام لازم برای تکمیل نمونه دریاپایه، عمودپرتاب کردن این نوع موشک‌ها برای جانمایی تعداد کافی از آن‌ها در ناوشکن است.
موشک‌های ضدکشتی به عنوان سلاح مهم ناو‌ها برای انهدام اهداف شناوری دشمن در طی سه دهه اخیر با تنوع و برد مطلوبی در کشور ساخته شده اند. موشک «قدیر» با برد سی صد کیلومتر آخرین نمونه معرفی شده رسمی از خانواده موشک‌های کروز ضد کشتی ایرانی است. خبر‌هایی از نمونه با برد دو برابر و نیز موشک ضد کشتی مافوق صوت نیز داده شده که در آینده معرفی خواهند شد.
در نتیجه در این زمینه، ناوشکن سنگین ایرانی دست پُر خواهد بود. اما با توجه به تُناژ بالا، امکان نصب تعداد بیشتر از ۴ فروند که فعلاً روی شناورهای رزمی کشور به چشم می‌خورد در ناوشکن پروژه نگین وجود خواهد داشت. برخی از موشک‌های ضد کشتی ساخته شده در دنیا دارای مأموریت ثانویه حمله به اهداف زمینی هم هستند که از این نظر انعطاف پذیری عملیاتی بالایی برای شناور حامل خود ایجاد می‌کنند.
اژدر‌های کالیبر ۳۲۴ میلیمتر در اغلب ناوشکن‌های دنیا به عنوان سلاحی ضد زیردریایی در برد کوتاه و نیز سلاحی ضد اژدر‌های مهاجم دشمن به کار می‌روند. اژدر‌های ۳۲۴ میلیمتری دستکم در دو نسل توسط صنعت دفاعی کشور ساخته شده و در پرتابگر‌های سه تایی روی انواع ناو‌های ساخت کشور و ناو‌های خریداری شده از پیش از انقلاب در جریان بهسازی‌های متعدد داخلی نصب و به کارگیری شده است.
علاوه بر رادار‌های دوربرد پدافند هوایی که به عملیاتی شدن نمونه زمین پایه آن‌ها اشاره شد، رادار‌های جستجوی سطحی نیز در انواع مختلف با باند‌های کاری مختلف در کشور ساخته شده و روی انواع شناورهای نظامی ایرانی عملیاتی شده است.
ناگفته نماند که رادار هشدار اولیه عصر در نوع جدید خود و رادار آرایه فازی «چشم عقاب» با چهار آنتن ثابت به عنوان رادار ردگیری اهداف هوایی و سطحی در نیروی دریایی ارتش توسعه یافته است.
انواع سونار‌های مورد نیاز نیز در سبد محصولات دفاعی کشور وجود داشته که به عنوان مثال دوازده نوع سونار مختلف روی زیردریایی فاتح نصب شده که نمونه‌های متناسب شناوری آن‌ها نیز در ناوشکن سنگین ایران قابل استفاده خواهد بود.
سامانه راداری آرایه فازی چشم عقاب.
اما نکته بسیار مهم این است که ناوشکن‌ها با توجه به چند مأموریتی بودن و انتظارات عملیاتی بالایی که از آن‌ها می‌رود باید بتوانند در هر لحظه توانایی ردیابی، اولویت بندی و تخصیص سلاح مناسب به اهداف مختلف هوایی، دریایی و زیرسطحی را داشته باشند.
هر یک از این مأموریت‌ها توسط سامانه‌های راداری، اپتیکی، سونار و شنود الکترونیکی مخصوص خود پشتیبانی می‌شود که هماهنگ سازی آن‌ها برای کمک به فرماندهی توسط یک سامانه مدیریت یکپارچه صحنه نبرد ممکن می‌شود.
در واقع یکی از نیازمندی‌های مهم و حساس ناوشکن چند منظوره رزمی همین سامانه مدیریت نبرد است. نمونه‌ای از این سامانه در رده سامانه کنترل آتش اهداف سطحی و هوایی در گذشته توسط جهاد خودکفائی نداجا با نام ثامن ساخته شده است. اولین نمونه رونمایی شده از آن قابلیت درگیری همزمان با ۵ هدف دریایی و یک هدف هوایی را داشت.
نمونه‌های جدید آن با بهره گیری از رادار بسیار پیشرفته آرایه فازی چشم عقاب توانایی درگیری همزمان با ۱۲ هدف را در سیصد و 60 درجه پیرامون ناو خواهد داشت. این رادار پیشرفته نیز به زودی روی ناو‌های رزمی نیروی دریایی به کارگیری خواهد شد.
توانایی پذیرش یک فروند و در برخی موارد دو فروند بالگرد در ناوشکن‌های بالای پنج هزار تُن در دنیا به چشم می‌خورد. این شناور‌ها علاوه بر عرشه فرود بالگرد، از آشیانه مناسب نگهداری این بالگرد‌ها نیز برخوردار هستند؛ امری که خصوصاً برای سفر‌های دریایی اقیانوسی در شرایط جوی مختلف و نیز دور از پشتیبانی فنی در پایگاه‌های ساحلی بسیار لازم است.
طراحی آشیانه بالگرد نیز دستکم برای ناو اطلاعاتی «طلائیه» در کشور انجام شده که در تصاویر بازدید مسئولین دفاعی از این ناو که مراحل پایانی ساخت خود را طی می‌کند قابل مشاهده است.
شلیک موشک پدافند هوایی SM-۲ با برد بیش از ۱۰۰ کیلومتر از ناوشکن شش هزار تُنی تخصصی دفاع هوایی De_Zeven_Provincien؛ انواع رادار‌های جستجوی سطحی و هوایی روی این ناو مشاهده می‌شود.
اما یکی از الزامات مهم برای توسعه ناوشکن سنگین بومی، سامانه‌های پیشران آن است. موتور‌های دیزل سنگین برای فاز حرکت پیمایشی و موتور‌های جت توربین گاز برای فاز شتاب‌گیری دو نوع موتوری هستند که تقریباً در تمام ناوشکن‌های پیشرفته دنیا مشاهده می‌شوند. این ناوشکن‌ها با بهره گیری از این سامانه‌های رانش به سرعت نهایی ۵۰ تا ۵۵ کیلومتر بر ساعت و برد عملیاتی هشت هزار تا سیزده هزار کیلومتر در سرعت‌های پیماشی حدود ۳۰ کیلومتر بر ساعت دست می‌یابند.
خوشبختانه روند ساخت موتور‌های دیزل با رده توان مختلف در کشور شروع شده و در یک دهه گذشته چند نمونه از آن‌ها معرفی شده است. این روند به سمت افزایش توان این موتور‌ها بوده و احتمالاً سنگین‌ترین نمونه آن‌ها در ناوشکن پروژه نگین و ناو رزمی آموزشی خلیج فارس به کارگیری خواهد شد.
در زمینه موتور‌های توربین گاز هم فعالیت‌های مختلفی در کشور در حال جریان بوده و با توجه به ساخت موتور توربوجت هوایی و در آستانه نهایی شدن موتور توربوفن هوایی، قطعاً توسعه موتور توربین گاز لازم برای کاربرد دریایی نیز دور از دسترس نخواهد بود.
به علاوه سایر حلقه‌های زنجیره رانش ناو‌ها نیز از جعبه دنده گرفته تا محور انتقال نیرو و پروانه‌ها با قابلیت تغییر زاویه رانش و ... نیز در ایران ساخته شده و روی شناورهای مختلف به کارگیری شده است.
اما نکته مهم اینجاست که ناوشکن پروژه نگین قرار است به سامانه رانش الکتریکی مجهز شود. در این نوع سامانه رانش، به جای انتقال نیروی تولیدی موتور‌ها به واسطه جعبه دنده و کلاچ به شفت‌های متصل به پروانه ها، نیروی موتور‌ها در وهله اول صرف تولید انرژی الکتریکی می‌شود.
در واقع یک نیروگاه برق کوچک در داخل شناور ایجاد می‌شود که از چند موتور دیزل و توربین گاز تشکیل شده است. سپس به واسطه کابل‌های مخصوص این انرژی به موتور‌های الکتریکی منتقل می‌شود و آن موتور‌ها کار به چرخش درآوردن شفت و پروانه‌ها را بر عهده دارند. با این راهکار، دیگر نیازی به جعبه دنده‌های بزرگ و سامانه کلاچ برای مراحل درگیر کردن یا از مدار خارج کردن موتور‌ها وجود ندارد. جدیدترین ناوشکن‌های رزمی در دنیا از این نوع سامانه رانش بهره می‌برند.
یکی از مزیت‌های مهم این راهکار، کاهش چشمگیر نویز یا سروصدای تولیدی است که در محیط دریا از عوامل بسیار مهم ردیابی شدن شناور‌ها و زیردریایی‌ها هستند. در واقع ناوشکن پروژه نگین، بسیار ساکت‌تر از ناوشکن‌های فعلی نیروی دریایی خواهد بود. به علاوه با حذف جعبه دنده ها، فضای کمتری در ناو اشغال شده و امکان جانمایی بهتر برای تجهیزات فراهم می‌شود. به علاوه هزینه و زمان تعمیر و نگهداری کاهش یافته و قابلیت اطمینان مکانیکی کلی شناور نیز بالاتر می‌رود. مزیت‌های دیگری نیز در بحث راندمان و نحوه کنترل عملکرد سامانه رانش الکتریکی به دست می‌آید.
تصویر شماتیک از سامانه رانش الکتریکی که از موتور‌های دیزل و توربین گاز به عنوان ژنراتور برای تأمین برق موتور‌های الکتریکی استفاده می‌شود
نیروی دریایی کشور که وظیفه حراست از منافع جمهوری اسلامی ایران در آب‌های فراسرزمینی را بر عهده دارد برای تبدیل کامل به یک نیروی راهبردی نیازمند به کارگیری طیف متنوعی از شناورهای سطحی و زیرسطحی است و علاوه بر ناوشکن‌های سنگین و برخی ناو‌های تخصصی، ناو‌های پشتیبانی و آبی-خاکی جدید نیز باید به سازمان رزم این نیرو افزوده شود.
در پایان آنچه می‌توان با قطعیت گفت، با توجه به تحریم‌های همه جانبه نظامی کشور در طی دهه‌های اخیر، متخصصان کشور با اتکا به توان داخل با تمام توان پای ار آمده اند و در این مسیر نیازمند حمایت همه جانبه از نخبگان کشور تا مسئولین قوای مختلف برای امکان ساخت و عملیاتی کردن هرچه سریع‌تر این شناورهای جدید با فناوری‌های روز هستند.
منبع: خبرگزاری مشرق
انتهای پیام/ 900
