خلیج فارس مهمترین منطقه ژئوپلتیک، ژئواستراتژیک و ژئواکونومیک دنیا
به گزارش خبرنگار دفاع‌پرس از شیراز، به مناسبت سالروز گرامیداشت روز ملی خلیج فارس، «سونیا تقی‌زاده» کارشناس ارشد علوم سیاسی در یادداشتی به اهمیت خلیج فارس در حوزه‌های مختلف پرداخته است.
در این یادداشت آمده است:
منطقه خلیج فارس با هشت کشور در حاشیه آن (ایران، عراق، عربستان، کویت، قطر، عمان، امارات متحدهعربی، بحرین)، خلیج فارس و تنگه هرمز، در طول تاریخ از اهمیت بالایی برخوردار بوده و می‌توان گفت از معدود مناطقی در جهان است که از سه بعد ژئوپلتیک، ژئواستراتژیک و ژئواکونومیک مورد توجه قرار می‌گیرد و در غالب نظریات محوری علم ژئوپلتیک، از جمله نظریه هارتلند (قلب زمین) مکیندر، هاووس هوفر، ریملند اسپایکمن، قدرت دریایی آلفرد ماهان و غیره از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است.
در باب اهمیت منطقه خلیج فارس به سه عنوان اساسی می‌رسیم:
الف) اهمیت جغرافیایی خلیج فارس
به قول ژنرال بازنشسته اتریشی «بوردیس فون لوهازن»، خاورمیانه مرکز دنیای قدیم است و خلیج فارس«مرکز مرکز» است.اگر به اطلس جفرافیای جهان نگاهی داشته باشیم می‌بینیم که از یک طرف ایران به عنوان پل ارتباطی شرق و غرب، و از طرف دیگر شبه جزیره عربستان دو آبراه مهم خلیجفارس-دریای عمان و دریای سرخ را در سواحل خود دارد و از طریق دریای عرب به اقیانوس هند متصل است و از سه تنگهی استراتژیک اقیانوس هند، یعنی مالاگا، بابالمندب و هرمز، دو تنگهی اخیر متصل به شبه جزیره عربستان می‌باشد و به گفته‌ی آلبوکرک مهاجم پرتقالی؛ هر کس بر این سه تنگه تسلط داشته باشد بر جهان مسلط است.
ب) منابع طبیعی خلیج فارس
خلیج فارس به علت داشتن منابع عظیم نفت و گاز، یک منطقه ثروتمند محسوب می‌شود. در دست داشتن حدوداً 565 میلیارد بشکه ذخیره نفتی که این مقدار معادل 63 درصد از کل ذخایر 596/5 میلیارد بشکه نفت شناخته شده جهان است، خود گویای همه چیز است. علاوه بر نفت؛ میدان گازی پارس جنوبی بزرگترین میدان گازی جهان است که در سالهای اخیر رقابت شدیدی را جهت خرید و کسب امتیاز برای تامین انرژی بین اروپای شرقی و آسیاس مرکزی و جنوبی، به راه انداخته است. توجه به این نکته نیز ضروری است که ذخایر نفتی بسیاری از کشورهای جهان در دو الی سه دهه آینده کاهش مییابد و ذخایر نفتی چهار کشور مهم خلیج فارس یعنی ایران، عراق، کویت و عربستان اهمیت بیشتری مییابد.
ج) بازار منطقه‌ای خلیج فارس
بازار فروش کالاهای مصرفی و سرمایه‌ای، بازار فروش خدمات به دو صورت مشاوره‌ای و تخصصی و نیروی کار ماهر، غیر ماهر و نیمه ماهر، ورود و خروج سرمایه به اشکال مختلف؛ نقش کلیدی در متعادل کردن تراز پرداختهای خارجی کشورهای مختلف جهان بویژه کشورهای صنعتی دارد.
عوامل گفته شده در بالا، بعلاوه بسیاری عوامل ریز و درشت دیگر در طول تاریخ خلیج فارس بویژه از زمان کشف نفت در این منطقه، منتج به این امر شده‌اند که قدرتهای فرا منطقه‌ای بخصوص قدرتهای صنعتی واردکننده انرژی از حوزهی خلیج فارس و در راس آنان ایالات متحده آمریکا، همواره در صدد نفوذ و اعمال نظرات خود در سیاست‌های داخلی کشورهای خلیج فارس باشند. می‌توان مهمترین دلایل این امر را تسلط بر منابع انرژی، امنیت انرژی و برتری اسرائیل در منطقه دانست. در همین راستا آمریکا استراتژی خود را آشکارا اینگونه بیان میکند که امنیت آمریکا در گرو امنیت خلیج فارس است.
در نتیجه استراتژی آنها همواره توسعه نظامی‌گری و امنیتی کردن منطقه بر پایه‌ی سیاست «تفرقه بینداز و حکومت کن» استوار بوده است. این تفرقه‌ها همیشه و به انحاء مختلف وجود داشته؛ گاهی به بهانهی دوگانه عرب - عجم و ایجاد تنش و درگیری میان کشورهای عربی و ایران برسر حقوق جزایر سه گانه یا جعل نام خلیج فارس به خلیجعربی برای ایجاد اختلاف میان کشورهای عربی در جنگ اعراب و اسرائیل، دوگانه شیعی - سنی، ایجاد اختلاف بین کشورهای عربی، راه‌اندازی جنگ‌های نیابتی در منطقه خلیج فارس، خلق و حمایت از گروه‌های تروریستی مثل القائده، داعش و...
در پایان باید گفت: تبدیل شدن منطقه‌ی حساسی مثل خلیج فارس به کانون اختلافات و بحران‌های منطقه‌ای و بین‌المللی، استراتژیستها و نخبهگان سیاسی، اقتصادی و نطامی کشورهای حوزه خلیج فارس را بر آن میدارد که اعتراف کنند، تنها راه نجات منطقه از این شرایط و جلوگیری از نفوذ قدرتهای فرامنطقه‌ای و حفظ استقلال سیاسی خود؛ تمرکز بر دکترین همگرایی منطقه‌ای است. به ویژه میان دو قدرت و رقیب اصلی در منطقه یعنی ایران و عربستان.
منابع
- الهی، همایون، خلیج فارس و مسائل آن، نشر قومس 1390
- مجتهدزاده، پیروز، کشورها و مرزها در منطقه ژئوپلتیک خلیج فارس، وزارت امورخارجه 1371
- وب سایت رسمی مرکز مطالعات خلیج فارس http://www.persiangulfstudies.com/
انتهای پیام/
