به گزارش گروه حماسه و جهاد دفاع‌پرس، دشمن با در اختیار داشتن ارتفاعات مهم در منطقه عمومی شرهانی و زبیدات علاوه بر محفوظ نگه داشتن یک خط پدافندی مطمئن، جاده دهلران ـ عین‌خوش را که نزدیک‌ترین معبر وصولی جبهه‌های میانی و جنوبی بود، زیر دید و تیر خود داشت. مضافاً این که مواضع پدافندی دشمن به گونه‌ای بود که می‌توانست به اشغال چندین حوزه نفتی و تأسیسات آن در منطقه بیات ادامه دهد. به همین لحاظ و نیز با هدف تصرف ارتفاعات سرکوب منطقه و قرار گرفتن در موضع برتر تاکتیکی با راندن دشمن به سوی دشت، طرح عملیات محرم در دستور کار قرار گرفت.
برای تحقق هدفی که در فوق ذکر شد، دست‌یابی به اهداف زیر در دستور کار قرار داشت:
- تصرف ارتفاعات ۲۹۸ و ۴۰۰ (بلندترین ارتفاع منطقه)، آزادسازی جاده عین خوش - دهلران از زیر دید و تیر دشمن (این جاده نزدیک‌ترین راه ارتباطی غرب به جنوب می‌باشد)، آزادسازی قسمتی از زمین‌هایی که در اشغال دشمن است، زیر آتش قرار دادن جاده مهم بصره _ العماره (در صورت ادامه عملیات)، زیر آتش قرار دادن شهرک طیب و تصرف شهرک زبیدات، آزادسازی چند حوزه نفتی خودی و تصرف چند حوزه نفتی دشمن.
خلاصه توفیقات رزمندگان اسلام در عملیات «محرم»
لازم به ذکر است در صورت موفقیت این عملیات، بازگشت مردم آواره دهلران و موسیان امکان‌پذیر بود. (۱)
موقعیت منطقه
ویژگی مهم این منطقه وجود ارتفاعات جبال حمرین است که به‌عنوان خط مرزی قراردادی دو کشور قبل از تجاوز عراق به ایران مطرح می‌باشد. بلندترین قله آن به ارتفاع ۴۰۰ متر در خاک ایران قرار دارد. علاوه بر تپه ۲۹۸ که در خاک ایران قرار دارد، تپه ۱۷۵ در خاک عراق واقع شده است و بر محور وصولی و با اهمیت عین خوش، چم سری، شرهانی و زبیدات مشرف می‌باشد، چنان که می‌توان از روی آن، جاده آسفالته شرهانی - زبیدات را، که به لحاظ ارتباطی و تدارکاتی مهم است، مورد تهدید قرار داد. بر همین اساس و با توجه به تسلط دشمن بر معابر و منطقه مواصلاتی خودی، کلیه تردد‌ها در شب و با چراغ خاموش انجام می‌شد.
از دیگر عوارض طبیعی منطقه، رودخانه‌های چیخواب، دویریج و میمه است که فصلی بوده و به هنگام طغیان، ارتفاع آب آن به ۱۰ برابر حد معمول، که حدود ۳۰ سانتی‌متر می‌باشد، می‌رسد. (۲)
استعداد دشمن
- لشکر ۱۰ زرهی متشکل از تیپ‌های ۶۰ زرهی، ۴۲ زرهی و ۲۴ مکانیزه؛ تیپ‌های ۶۰۶، ۴۲۳ و ۵۰۵ و ۷۰۴ پیاده؛ تیپ‌های ۱۰۸ و ۷۰۳ گارد مرزی؛ تیپ‌های حله و ۳۲ جیش الشعبی؛ تیپ‌های ۱۶ و ۱۷ زرهی؛ دو گردان نیروی مخصوص. (۳)
سازمان رزم خودی
نیرو‌های شرکت کننده در عملیات به تفکیک عبارت بودند از:
الف- سپاه پاسداران:
نیرو‌های تک‌ور: تیپ ۱۴ امام حسین (ع) با دوازده گردان، تیپ ۸ نجف اشرف با یازده گردان، تیپ ۲۵ کربلا با ده گردان، تیپ ۱۷ علی‌ابن‌ابیطالب (ع) با هشت گردان:
نیرو‌های احتیاط: تیپ ۴۴ قمر بنی‌هاشم (ع) با سه گردان، تیپ امام سجاد (ع) با پنج گردان.
جمع نیروها: ۴۹ گردان پیاده و لشکر ۳۰ زرهی مجهز به ۱۵۰ تانک و نفربر.
ب ارتش جمهوری اسلامی:
نیرو‌های تک‌ور: تیپ ۱ از لشکر ۲۱ حمزه با سه گردان، تیپ ۸۴ خرم آباد با چهار گردان.
نیرو‌های احتیاط: تیپ ۵۸ ذوالفقار با یک گردان.
جمع نیروها: هشت گردان پیاده و ۵۰ دستگاه تانک و نفربر.
هدایت مستقیم عملیات بر عهده قرارگاه مشترک قائم متشکل از لشکر ۳ صاحب‌الزمان سپاه پاسداران (با شش تیپ) و دو تیپ از ارتش جمهوری اسلامی بود، قرارگاه‌های فرعی نیز عبارت بودند از:
قائم ۱، شامل: تیپ ۸ نجف اشرف
قائم ۲، شامل: تیپ ۲۵ کربلا
قائم ۳، شامل: تیپ ۱۷ علی‌ابن‌ابیطالب (ع) و تیپ ۱ لشکر ۲۱ حمزه
قائم ۴، شامل: تیپ ۱۴ امام حسین (ع) و تیپ ۸۴ خرم‌آباد
مابقی یگان‌ها در احتیاط بودند. (۴)
طرح عملیات
طرح عملیات به گونه‌ای بود که بر مبنای آن تصرف ارتفاعات ۲۹۸ و ۴۰۰ از یک‌سو و حمله به سایر ارتفاعات سرکوب منطقه - از سمت چم سری و چم هندی - از سوی دیگر، مورد تدبیر قرار گرفت.
قائم ۱ باید از سمت شمال تا جنوب ارتفاعات ۲۹۸ وارد عمل می‌شد و علاوه بر گرفتن سرپل در غرب رودخانه میمه، مسئولیت محاصره این ارتفاعات و پدافند به سمت غرب را بر عهده داشت.
قائم ۲ در جنوب ارتفاعات ۲۹۸ و شمال ارتفاعات ۴۰۰ وارد عمل شده و مسئولیت الحاق قائم ۱ با قائم ۳ را بر عهده داشت.
قائم ۳ از شمال و جنوب ارتفاعات ۳۰۰ و ۴۰۰ به سمت غرب وارد علم شده و علاوه بر تصرف قلل این ارتفاعات، می‌بایست با قائم ۲ و ۴ الحاق کند.
قائم ۴ از سمت چم سری به طرف غرب، از مقابل پاسگاه ربوط به طرف غرب و از شمال چم هندی به طرف غرب حرکت کرده و ضمن تصرف ارتفاعات سرکوب منطقه، به طرف جنوب پدافند کند. (۵)
شرح عملیات
مرحله اول عملیات: عملیات از ساعت ۲۲:۰۷ تاریخ ۱۳۶۱/۸/۱۰ با رمز مبارک "یا زینب (س) " آغاز شد. نیرو‌های عمل‌کننده در محور‌های قائم ۱ و ۲ و قسمتی از محور قائم ۳ تا صبح موفق شدند به اهداف تعیین شده خود دست یابند، ولی محور قائم ۴ و قسمتی از محور قائم ۳ به علت طغیان آب رودخانه دویریج با مشکلاتی مواجه شدند که با وجود نصب پل چیفتن و انتقال مهمات و نیرو به وسیله هلی‌کوپتر این مشکلات حل نشد و به همین خاطر محدودة ۸ کیلومتری ارتفاعات ۴۰۰ تا جاده چم سری در دست دشمن باقی ماند که از طریق آن‌ها جاده عقبه محور‌های دیگر تهدید می‌شد.
مرحله دوم عملیات: پوشاندن رخنه موجود در منطقه تصرف شده، هدف مرحله دوم عملیات بود. برای حل این معضل قرار شد چهار گردان سپاه از جناحین وارد عمل شده و ضمن انهدام دشمن با یکدیگر الحاق کنند. این مرحله از عملیات در ساعت ۰۳:۱۵ بامداد روز ۱۳۶۱/۸/۱۲ آغاز شد که حدود ساعت ۶ صبح دو محور با یکدیگر به طور نسبی الحاق کردند و تا عصر همان روز الحاق به طور کامل انجام شد.
مرحله سوم عملیات: پس از این که رخنه موجود در منطقه در مرحله دوم عملیات برطرف شد، نیرو‌های خودی متوجه شدند که نیرو‌های عراق در ارتفاعات مقابل آن‌ها مستقر شده‌اند. در نتیجه، هدف عمده عملیات که تحمیل خطوط گسترده پدافندی به دشمن بود، حاصل نشده است؛ لذا مقرر شد کلیه یگان‌های موجود در منطقه با نیرو‌های تحت امر خود پنج کیلومتر به سمت غرب پیشروی کرده و جاده آسفالته چم سری، شرهانی، زبیدات و جاده شنی زبیدات - طیب را تأمین کنند. عملیات در ساعت ۲۲ روز ۱۳۶۱/۸/۱۵ آغاز شد و با وارد آمدن تلفات به دشمن و تأمین اهداف مورد نظر، در فردای آن روز پایان یافت.
دشمن از بیم محاصره و انهدام، از محور ربوط و چم هندی عقب‌نشینی کرده و امکانات بسیاری را از خود بر جای گذارد. (۶)
نتایج عملیات
در پی موفقیت عملیات محرم، علاوه بر شکست تبلیغات نسبتاً وسیع عراق مبنی بر متوقف کردن نیرو‌های ایرانی پس از عملیات رمضان، فرماندهان نظامی ایران به توانایی خود برای انجام عملیات سرنوشت‌ساز در منطقه عملیاتی محرم اعتقاد و اطمینان یافته و تصرف شهر العماره عراق را امکان‌پذیر دانستند. انجام عملیات والفجر مقدماتی بر اساس چنین دیدگاه و اطمینانی بود که طراحی شده و به مرحله اجرا درآمد. همچنین در نتیجه عملیات محرم علاوه بر آزاد شدن ۷۰۰ کیلومترمربع از خاک ایران، از جمله ارتفاعات ۴۰۰ و ۲۹۸، پل چم سری، حوزه نفتی بیات، نهر عنبر، چم سری و موسیان، جاده عین خوش ـ دهلران از دید و تیر دشمن خارج شد. در مقابل، شهرک طیب عراق به زیر دید نیرو‌های خودی درآمد.
آزادسازی ۳۰۰ کیلومترمربع از خاک عراق از جمله پاسگاه‌های زبیدات، شرهانی، ابوغریب و … و تأسیسات نفتی منطقه (۳۰ تا ۳۵ حلقه چاه نفت) نیز از دیگر نتایج این عملیات بود.
آمار تلفات و ضایعات دشمن هم به قرار زیر است:
انهدام ۲۷۰ تانک و نفربر، ۲۵۰ خودروی نظامی و ۳۰ تفنگ ۱۰۶،
سرنگون شدن ۱۲ هواپیما،
به غنیمت درآمدن ۱۴۹ تانک و نفربر، ۲۷۰ خودروی نظامی و ۳۵ تفنگ ۱۰۶،
کشته و مجروح شدن حدود ۶۰۰۰ تن،
به اسارت درآمدن ۲۳۵۰ تن.
گفتنی است که در این عملیات به ۹ تیپ عراق از ۲۰ تا ۱۰۰ درصد خسارت وارد شد. (۷)
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
فهرست منابع
۱- گزارش ۷۲ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، گزارش عملیات محرم، شهید تقی رضوانی، ص ۲.
۲- مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، درودیان - محمد "از خرمشهر تا فا و"، ص ۴۲.
۳- منبع شماره ۱، ص ۳.
۴- منبع شماره ۱، ص ۲ و ۳.
۵- منبع شماره ۱، صص ۱۰- ۸؛ و: گزارش ۸۸۷ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، "عملیات محرم"، ص ۶ و ۵.
۶- منبع شماره ۲، ص ۴۶ - ۴۳؛ و: منبع شماره ۱، صص ۱۷-۱۱؛ و: گزارش ۸۸۷ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، "عملیات محرم"، صص ۷ و ۶.
۷- منبع شماره ۲، ص ۴۶ - ۴۳؛ و: منبع شماره ۱، ص ۲۱، ۴۱ و ۴۲.
۸- منبع: اطلس راهنما ۱- کتاب آبادان در جنگ صفحه ۱۷.
۹- منبع: اطلس راهنما ۳- کتاب ایلام در جنگ صفحه ۷۰.
انتهای پیام/ 112
