تغییرات در مهمترین موشک هوابه‌هوای ایرانی/ گام‌های بلند برای پرکردن جای فینیکس
به گزارش گروه سایر رسانه‌های دفاعپرس، در جریان نمایشگاه چهلمین سالگرد هفته دفاع مقدس در تهران، انواع دستاوردهای تسلیحاتی و تجهیزاتی نیرو‌های مسلح کشورمان به نمایش درآمد که از آن جمله موشک‌های پدافند هوایی صیاد‌ــ۲ و ۳، دو نسل موشک شلمچه و نیز موشک هوابه‌هوای میانبرد فکور ۹۰ بود.
علائم و اطلاعات ثبت‌شده روی بدنه موشک فکور نشان می‌دهد که احتمالاً این محصول نسبت به نمونه رونمایی‌شده در جریان افتتاح خط تولید در سال ۱۳۹۷ تفاوت‌هایی دارد.
موشک فکور برای تجهیز جنگنده‌های اف ۱۴ تامکت نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران توسط سازمان صنایع هوافضای وزارت دفاع و جهاد خودکفایی این نیرو توسعه یافته است.
سلاح اصلی و تخصصی اف ۱۴، موشک برد بلند و کارامد فینیکس است که در دوران جنگ تحمیلی از نظر تعداد موجودی و تعداد عملیاتی دچار کمبود شد.
متخصصان این نیرو در سازمان جهاد خودکفایی به‌سرپرستی امیر عطاءالله بازرگان و جمعی از خلبانان اقدام به تطبیق موشک سطح‌به‌هوای MIM-۲۳ Hawk با شکاری رهگیر اف ۱۴ تحت پروژه‌ای به‌نام سجیل کردند تا در حد امکان کمبود موشک‌های فینیکس جبران شود، این کار با موفقیت صورت گرفته پس از آزمایش‌های لازم، پای این ترکیب جدید به میادین نبرد هم باز شد. بنا بر گزارش‌های رسمی، جنگنده اف ۱۴ تامکت با موشک هاوک یا سجیل موفق به شکار پرنده‌های دشمن نیز شد.
پس از پایان جنگ تحمیلی، کنار شروع کار توسعه فناوری‌های لازم برای ساخت نمونه بومی فینیکس، کار بهبود تطبیق موشک هاوک با اف ۱۴ نیز ادامه یافت که در دهه ۱۳۸۰ آزمایش موفق مجددی را ثبت کرد.
در سال ۱۳۸۸ صنعت دفاعی کشور موفق شد نمونه بومی موشک هاوک را تحت عنوان شاهین و سپس نمونه شلمچه را توسعه دهد. این موشک در ظاهر (بدنه و بال) تفاوتی با نمونه اصلی نداشت، اما جست‌وجوگر راداری جدید و سامانه‌های پردازشگر دیجیتالی وجه تمایز این موشک‌ها با نمونه آمریکایی بودند.
مقایسه مشخصات فیزیکی و عملکردی موشک شلمچه با نمونه آمریکایی نشان می‌داد که متخصصان کشورمان موتوری مشابه موتور M۱۱۲ موشک هاوک را برای شلمچه توسعه‌اند.
بعد‌ها مشخص شد که نام موتور سوخت جامد ایرانی نیز همان M۱۱۲ گذاشته شده است. موتور آمریکایی ۳۹۵ کیلوگرم جرم دارد که ۲۹۵ کیلوگرم آن مربوط به سوخت جامد است و در فاز قدرت به‌مدت ۴ الی ۵ ثانیه ۸۴.۵ کیلونیوتن و در فاز اصلی ۲۱ تا ۲۵ ثانیه به‌میزان ۱۳.۳ کیلونیوتن رانش تولید می‌کند.
بر اساس علائم ثبت‌شده روی بدنه موشک‌های شلمچه موتور سوخت جامد این موشک در مجتمع صنعتی شهید بابایی (SBIC) از زیرمجموعه‌های سازمان صنایع هوافضای وزارت دفاع تولید می‌شود. موشک ایرانی شلمچه پس از آزمایش‌های شلیک متعدد در میادین تیر و چند رزمایش با سامانه‌های جدید و پیشرفته هدایت به تولید انبوه رسیده است و در قالب سامانه مرصاد به صفوف یگان‌های پدافند هوایی در نقاط مختلف کشور پیوست.
نمونه دوم موشک شلمچه نیز در سال‌های اخیر به تولید رسیده است که در وهله اول به‌نظر می‌رسد بر اساس شکل آیرودینامیکی شامل بدنه، بال‌ها و بالک موشک RIM-۶۶ استاندارد، اما با موتور و سامانه‌های هدایت موشک شلمچه ساخته شده است.
اما مقایسه دقیق قطر بدنه موشک استاندارد یعنی ۳۴.۴ سانتی‌متر با شلمچه ۳۵.۷ سانتی‌متری نشان می‌دهد که قطر بدنه موشک استاندارد کمتر از شلمچه است، این امر نشان می‌دهد که نمی‌توان موتور مذکور را در داخل بدنه موشک استاندارد جانمایی کرد.
اما تصاویر منتشرشده از نمایشگاه اقتدار ۴۰ در هفته‌های اخیر نشان داد که روی بدنه موشک شلمچه‌ــ ۲ عبارت M۱۱۲ به‌عنوان موتور سوخت جامد، حک شده است، در نتیجه این موشک بدنه و موتور نسل قبلی موشک شلمچه را حفظ کرده، اما بال‌ها و بالک‌های کنترلی و دماغه آن مطابق موشک استاندارد طراحی شده است.
وجه شاخص پیکربندی موشک استاندارد در واقع همان بالهای امتدادیافته (Long Wing) در راستای بدنه است که در شلمچه‌ــ۲ مورد استفاده قرار گرفته است.
مزیت پیکربندی موشک استاندارد در دهانه بال بسیار کمتر و بالک‌های کنترلی تاشونده نسبت به پیکربندی موشک هاوک/شلمچه است که سبب ایجاد امکان استقرار این موشک در داخل محفظه پرتاب یا کنیستر می‌شود.
البته شلمچه‌ــ۲ نسبت به موشک استاندارد تفاوتی نیز در طراحی بال اصلی دارد که شامل حذف ریشه بال امتدادیافته به‌سمت دماغه در نمونه ایرانی نسبت به آمریکایی است.
به‌واسطه اینکه موشک جدید از پرتابگر‌های دارای محفظه یا کنیستر پرتاب می‌شود، قابلیت‌های تحرک و جابه‌جایی بالاتری نسبت به موشک‌های شلمچه و شاهین خواهد داشت.
این پرتابگر‌ها موشک را در برابر عوامل خارجی از تأثیرات انفجار گرفته تا شرایط مختلف آب‌وهوایی مورد حفاظت قرار می‌دهند و کار حمل و انتقال سامانه شامل پرتابگر حاوی موشک آماده شلیک را نیز سادهتر و مطمئنتر میکنند.
همچنین بارگذاری مجدد موشک‌های داخل کنیستر روی خودروی پرتابگر در محیط عملیاتی نسبت به پرتابگر‌های بدون کنیستر قبلی سریعتر و با ایمنی بیشتری صورت می‌پذیرد.
به‌علاوه با توجه به ارتباط زمان سوزش پیشران سوخت جامد با دمای اولیه آن با قرار دادن موشک در محفظه امکان تنظیم دمای آن در حدود بهینه (با قراردادن سازوکار‌های لازم) وجود دارد که سبب ایجاد عملکرد یکسان همه موشک‌های سامانه از نظر پروفیل تولید نیروی رانش می‌شود.
نحوه تولید نیروی رانش نیز در عملکرد موشک تأثیر مستقیم دارد. این پرتابگر‌ها با نیتروژن که گازی خنثی است و واکنش شیمیایی در شرایط عادی با مواد مختلف ایجاد نمی‌کند پر شده‌اند تا خواص سوخت جامد موشک در شرایطی مشابه شرایط طراحی بماند و به بهترین عملکرد ممکن برسد.
به‌طور خلاصه می‌توان گفت برای بهسازی سامانه مرصاد، عبور از موشک شلمچه به شلمچه‌ــ۲ با پرتابگر‌های جدید و قابلیت‌های تاکتیکی بالاتر با حفظ موتور، بدنه و سامانه‌های هدایت موشک شلمچه و طراحی بال و بالک‌های کنترلی متفاوت صورت پذیرفته است.
اما از موتور M۱۱۲ برای رسیدن به یک موشک هوا به هوا نیز در صنعت دفاعی کشور استفاده شده است. نسل اول موشک هوا به هوای فکور ۹۰ با استفاده از موتور موشک شلمچه، اما بال‌ها و بالک‌های مشابه موشک فینیکس و با وزنی مشابه موشک شلمچه طراحی و ساخته شد. این موشک در فروردین ۱۳۹۶ رونمایی شده و پس از کار‌های تکمیلی خط تولید آن در مرداد ۱۳۹۷ افتتاح شد.
هدف از به کارگیری پیکربندی موشک فینیکس در مقایسه با هاوک، ایجاد امکان حمل موشک فکور در جایگاه‌های زیر بدنه جنگنده اف ۱۴ تامکت بوده، زیرا امکان حمل موشک هاوک/سجیل/شلمچه در جایگاه زیر بدنه تامکت به دلیل اندازه دهانه بال، اگر ناممکن نباشد عملاً بسیار دور از دسترس است.
البته فکور با جرم ۱۴۰۵ پوند معادل ۶۳۶.۴۷ کیلوگرم، سنگین‌تر از موشک فینیکس است، اما تولید انبوه آن در داخل و قابلیت‌های بالایی که از به کارگیری سامانه هدایت و جنگ الکترونیک جدید در فکور ۹۰ حاصل می‌شود راهکار موقتی مناسبی تا زمان توسعه نمونه بومی موشک فینیکس با نام مقصود است.
لازم به ذکر است که به طور کلی محصولات دفاعی ساخت داخل نسبت به نمونه خارجی قیمت‌هایی در حد یک چهارم تا یک سوم و در مواری حتی کمتر دارند در نتیجه با بودجه محدود دفاعی کشور می‌توان تعداد مناسبی از موشک‌های ساخت داخل را به خدمت گرفت.
امکان نصب فکور ۹۰ در جایگاه زیر بدنه تامکت سبب افزایش پایایی رزمی این جنگنده در نبرد‌های هوایی می‌شود، زیرا به جای دو موشک هاوک/سجیل می‌توان شش موشک فکور ۹۰ را توسط اف ۱۴ حمل و به کار گیری کرد.
در مورد سامانه هدایت موشک فکور اطلاعاتی منتشر نشده، اما احتمال داده می‌شود برگرفته از سامانه موشک شلمچه یعنی نیمه فعال راداری باشد.
مختلفی حاکی از مقاومت بسیار خوب این موشک در برابر جنگ الکترونیک در آزمایش‌های مختلف بوده است. همچنین این گمانه نیز مطرح است که فناوری‌های کسب شده در زمینه سامانه هدایت دوگانه موشک صیاد-۲ که در سال ۱۳۹۲ رونمایی شد در موشک فکور مورد استفاده قرار گرفته باشد.
در علائم ثبت شده روی موشک AIM-۲۳B یا همان فکور در رونمایی خط تولید در سال ۱۳۹۷، دمای انبارداری این موشک از منفی ۴۰ تا مثبت ۶۰ و محدوده دمایی که موشک در آن قابل شلیک است از حدود منفی ۳۱.۷ تا مثبت ۵۱.۷ درجه سلسیوس (سانتیگراد) روی بدنه ثبت شده بود.
مرز پایین این محدوده دما معادل ارتفاع پروازی حدود ۷۲۰۰ متر است. به طور معمول، این محدودیت دمای شلیک به پیشران سوخت جامد موشک مربوط است.
اما در موشک فکور ۹۰ نمایش داده شده در نمایشگاه هفته دفاع مقدس سال ۱۳۹۹، که مشخصه ATMF-۹۰B روی بدنه آن به چشم می‌خورد (نمونه تمرینی با مشخصه ATM و نمونه رزمی با مشخصه AIM نمایش داده می‌شود) نام موتور M۱۹۰ و محدوده دمایی آن نیز از منفی ۶۵ تا مثبت ۱۶۰ فارنهایت معادل منفی ۵۳.۸۹ تا ۷۱.۱۱ درجه سلسیوس ثبت شده است.
اینکه موتور جدید M۱۹۰ چه ویژگی‌هایی دارد، هنوز اطلاعی در دست نیست، اما همین تغییر محدوده دما نشان دهنده تغییراتی در سوخت آن است.
ارتفاع پروازی معادل مرز پایین محدوده دمایی موشک AIMF-۹۰B تقریبا معادل با ۱۰۶۰۰ متر است که بهبود قابل توجهی را نسبت به نمونه AIMF-۹۰ نشان می‌هد. البته وزن موشک AIMF-۹۰B روی بدنه برابر همان مقدار موشک AIMF-۹۰ ثبت شده است.
همانطور که اشاره شد، فکور به عنوان یک موشک میانبرد معرفی شده است. راجع به میزان برد و سرعت آن در اخبار رسمی مطلبی عنوان نشده، اما باید توجه داشت که موتور M۱۱۲، موشک شلمچه را با شروع پرواز از سطح زمین یعنی سرعت و ارتفاع صفر به سرعت ۲.۷ ماخ در یک ارتفاعی (که همواره یکسان نیست) می‌رساند.
برد نهایی ۴۰ کیلومتر و سقف ارتفاع ۱۸۰۰۰ متری از دیگر مشخصات عملیاتی شلمچه است. اما در موشک فکور که از یک هواپیما در سرعت و ارتفاع اولیه غیر صفر مأموریت خود را آغاز می‌کند، بخش بزرگی از انرژی جنبشی تولیدی توسط موتور که صرف غلبه بر جاذبه برای گرفتن ارتفاع می‌شد، به انرژی جنبشی برای کسب برد و سرعت بیشتر تبدیل می‌شود.
از سوی دیگر خود وسیله حامل نیز سرعت اولیه‌ای از حداقل ۰.۳ ماخ تا اعداد ماخ بالاتر به موشک می‌دهد که این هم سبب افزایش برد و سرعت نهایی می‌شود. در نتیجه برد عملیاتی موشک فکور در حالت هوا به هوا بسیار بیشتر از موشک شلمچه در حالت زمین به هوا خواهد بود.
اینکه موتور M۱۹۰ علاوه بر کاهش محدودیت دمایی از نظر مشخصات رانشی چه بهبود‌هایی نسبت به موتور M۱۱۲ داشته است نامشخص است. اما می‌توان با ذکر مثالی، میزان بهبود قابل دستیابی با تغییر موتور را بهتر درک کرد.
دو موشک پدافند هوایی صیاد-۲ و ۳ که در نمایشگاه اخیر نیز در کنار هم قرار داشتند از نظر قطر بدنه تفاوتی با یکدیگر ندارند و در طول بدنه نیز صیاد-۳ در حدود ۱۱ درصد کشیده‌تر است، اما این موشک که از موتور جدیدتری برخوردار است به ۶۰ درصد برد بیشتر نسبت به صیاد-۲ می‌رسد.
این در حالیست که وزن صیاد-۲ و ۳ نیز بسیار نزدیک به هم است. این مقایسه نشان می‌دهد که تغییر ترکیب سوخت می‌تواند تأثیر قابل توجهی در عملکرد یک موشک داشته باشد.
تولید موشک‌های هوا به هوای فکور با الکترونیک پروازی پیشرفته گام مهمی در جهت افزایش توان بازدارندگی رهگیر‌های اف ۱۴ کشورمان هستند.
این موشک‌ها با قیمت تمام شده بسیار کمتر نسبت به نمونه‌های خارجی و آزمایش‌های متعدد صورت گرفته در مراحل توسعه به تعداد زیاد وارد خدمت شده و قابل استفاده در دفاع از آسمان کشور و انهدام انواع اهداف قابل شناسایی با رادار قدرتمند جنگنده‌های اف ۱۴ هستند.
منبع: تسنیم
انتهای پیام/ 341
