امر به معروف و نهی از منکر از دیدگاه رهبر معظم انقلاب
گروه استان‌های دفاع‌پرس ـ عصمت دهقانی؛ یکی از راه‌هایی که ضامن اجرای احکام دینی است، عمومی شدن امر به معروف و نهی از منکر در جامعه است. در فرهنگ اسلام افراد جامعه همانند سرنشینان یک کشتی هستند چنانچه یکی از آن‌ها بخواهد دیواره کشتی را سوراخ کند، همگی وظیفه دارند که مانع او شوند و گرنه همه آن‌ها غرق خواهند شد. در لابه لای رفت و آمد‌های روزمره، انسان با صحنه‌ها و وقایعی روبرو می‌شود که نحوه مواجهه با این موارد نقش بسیار مهمی در پدیدار شدن هنجار‌ها و ناهنجاری‌ها در جامعه دارد.
امر به معروف یک نوع حکومت و نظارت تربیتی است که خداوند باری‌تعالی، به مسلمانان دستور نظارت بر اعمال دیگر افراد جامعه را داده است و این حق را به آن‌ها داده که بتوانند با امر به معروف و نهی از منکر در اصلاح امت بکوشند. فرایند این فرمان مترقی مردم سالاری دینی است.
در آیه ۱۱۰ سوره آل عمران آمده است: «کُنْتُمْ خَیْرَ أُمَّةٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ تَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَتَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَتُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ»، امر به معروف از چنان جایگاه والایی در اسلام برخوردار است که ملاک برتری جامعه اسلامی بر دیگر جوامع است. این فریضه باید با تقوای اجتماعی مرتبط باشد. یعنی هنگامی که در جامعه اسلامی این فریضه اقامه شود و مردم به این فریضه جامه‌عمل بپوشانند تقوای جامعه حفظ می‌شود و اگر ترک شود جامعه دچار بی‌تقوایی و فساد می‌شود.
بررسی و واکاوی ابعاد مختلف این فریضه برای کسانی که می‌خواهند به این واجب الهی عمل کنند ضروری است. امر به معروف و نهی از منکر دارای اهمیت راهبردی و مورد تاکید مقام معظم رهبری است. معظم له در فرمایشات متعددی به اهمیت فریضه امر به معروف و نهی از منکر پرداخته است که نمونه‌هایی از بیانات ایشان در ذیل آمده است:
امر به معروف و نهی از منکر فریضه واجب و همگانی
«همه باید امر به معروف و نهی از منکر بکنند امروز امر به معروف و نهی از منکر، هم مسئولیت شرعی و هم مسئولیت انقلابی و سیاسی شماست. مسئله امر به معروف و نهی از منکر مثل مسئله نماز یاد گرفتنی است و شما باید بروید و مسائل آنرا یاد بگیرید در هر مورد اینکه کجا و چگونه باید امر به معروف و نهی از منکر کرد مسائلی وجود دارد» [۱]ضرورت
امر به معروف
«امروز فقط جنگ نظامی نیست؛ اما همه تهاجم‌های دیگر، با شدّت کم سابقه‌ای وجود دارد. در مقابل این تهاجم، این جامعه اسلامی، باید زنده، هوشیار، آسیب ناپذیر، پر امید، آماده مقاومت، آماده ضربه زدن و به صورتِ یک موجود زنده مقاوم بماند و مقاومت کند. این، چگونه ممکن است؟ این است که بنده موضوع امر به معروف و نهی از منکر را مطرح کردم. موضوع امر به معروف که موضوع جدیدی نیست. این، تکلیف همیشگی مسلمانان است. جامعه اسلامی، با انجام این تکلیف زنده می‌ماند. قوام حکومت اسلامی، با امر به معروف و نهی از منکر است، که فرمود: اگر این کار نشود، آن وقت «لَیسلِّطَنَ اللَّه عَلَیکم شِرارُکم فَیدْعُوا خِیارُکم فلا یسْتَجابُ لَهُم.» قوام حکومت اسلامی و بقای حاکمیت اخیار، به این است که در جامعه امر به معروف و نهی از منکر باشد.» [۲]
معنای امر به معروف و نهی از منکر
«اگر معنای امر به معروف و نهی از منکر و حدود آن برای مردم روشن بشود معلوم خواهد شد یکی از نوین‌ترین، شیرین‌ترین، کار آمدترین و کار سازترین شیوه‌های تعامل اجتماعی همین امر به معرف و نهی از منکر است و بعضی‌ها دیگر درنمی‌آیند بگویند «آقا این فضولی کردن است»، نه ᴉ این همکاری کردن است؛ این نظارت عمومی است؛ این کمک به شیوع خیر است، این کمک به محدود کردن بدی و شر است؛ کمک به این است که در جامعه اسلامی گناه گناه بماند، بدترین خطر‌ها این است که یک روز در جامعه گناه به عنوان صواب معرفی بشود، کار خوب بعنوان کار بد معرفی بشود و فرهنگ‌ها عوض بشود. وقتی که امر به معروف و نهی از منکر در جامعه رایج شد این موجب می‌شود گناه در نظر مردم همیشه گناه بماند و تبدیل به صواب و کار نیک نشود.» [۳]
ارزش امر به معروف
«کار نیکی که مخاطب خود را به آن امر می‌کنیم و رفتار زشتی که وی را از آن برحذر می‌داریم، هرچه بزرگتر و تأثیر اجتماعی یا فردی آن ژرف‌تر و ماندگارتر باشد، امر به معروف و نهی از منکر ما ارزشمندتر است.» [ ۴]
مخاطبین امر به معروف و نهی از منکر
«طرف امر به معروف و نهی از منکر فقط طبقه عامه مردم نیستند حتی اگر در سطوح بالا هم هستند شما باید امر کنید نه اینکه از او خواهش کنید باید بگویید آقا نکن این کار یا این حرف درست نیست امر و نهی باید حالا استعلاء باشد البته این استعلا معنایش این نیست که آمران حتما باید بالاتر از ماموران و ناهیان بالاتر از منهیان باشند نه روح و مدل امر به معروف مدل و امر و نهی است مدل خواهش و تمنا و تضرع نیست نمی‌شود گفت که خواهش می‌کنم شما این اشتباه را نکنید.» [۵]
هدایت جامعه
«وقتی در جامعه گناه منتشر شود و مردم با گناه خو بگیرند، کار کسی که در رأس جامعه قرار دارد و می‌خواهد مردم را به خیر و صلاح و معروف و نیکی سوق دهد، با مشکل مواجه خواهد شد؛ یعنی نخواهد توانست، یا به آسانی نخواهد توانست و مجبور است با صرف هزینه‌ی فراوان این کار را انجام دهد. یکی از موجبات ناکامی تلاش‌های امیرمؤمنان با آن قدرت و عظمت در ادامه‌ی این راه، که بالاخره هم به شهادت آن بزرگوار منجر شد، همین بود.» [ ۶]
خرد انسانی و امر به معروف و نهی از منکر
«هر چند فریضه امر به معروف و نهی از منکر یکی از بزرگترین واجبات اسلامی و توصیه به آن قرآن و گفتار پیامبر خدا (ص) و امیر مومنان (ع) و دیگر امامان دارای لحنی کم نظیر و تکان دهنده است. ولی اگر کسی از این همه چشم پوشی کند و تنها به ندای خرد انسانی گوش بسپرد باز هم بی‌شک این عمل سازنده را فریضه و تکلیف خواهد شمرد به نیکی خواندن و از بدی بر حذر داشتن را کدام خرد سالم ستایش نمی‌کند و کدام انسان خیر خواه و حساس از او روی بر می‌گرداند.» [۷]
از ارکان اساسی اسلام
«امر به معروف و نهی از منکر که یکی از ارکان اساسی اسلام و ضامن برپا داشتن همه‌ی فرایض اسلامی است، باید در جامعه‌ی ما احیا شود و هر فردی از آحاد مردم، خود را در گسترش نیکی و صلاح و برچیده شدن زشتی و گمراهی و فساد، مسئول احساس کند.» [۸]واجب فراموش شده
«ما باید خود را به سرچشمه‌ی اسلام برسانیم تا زندگی به تمامی شیرین شود. قرآن کریم می‌فرماید: «الَّذِینَ إِنْ مَکنَّاهُمْ فِی الْأَرْضِ أَقامُوا الصَّلاةَ وَ آتَوُا الزَّکاةَ وَ أَمَرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَ نَهَوْا عَنِ الْمُنْکرِ». من می‌خواهم این واجب فراموش شده‌ی اسلام را به یاد شما و ملت ایران بیاورم: امر به معروف و نهی از منکر. همه‌ی آحاد مردم باید وظیفه‌ی امر کردن به کار خوب و نهی کردن از کار بد را برای خود قائل باشند. این، تضمین کننده‌ی حیات طیبه در نظام اسلامی خواهد بود. عمل کنیم تا آثارش را ببینیم.» [۹]
گستردی حوزه نهی از منکر
«نهی از منکر در همه زمینه‌های مهم وجود دارد مثلا کار‌هایی که افراد توانا دستشان می‌رسد و انجام می‌دهند همین سوء استفاده از منابع عمومی همین رفیق بازی در مسائل عمومی کشور در باب واردات در باب شرکت‌ها و در باب استفاده از منابع تولیدی و غیره. همین رعایت رفاقت‌ها از سوی مسئولان یه وقت دو نفره است که کسی که مسئول، همکاری و رفاقت می‌کند آن یک حکم دارد با یک نفر رابطه ویژه برقرار می‌کند؛ این آن چیزی است که ممنوع و گناه و حرام است و نهی از آن بر همه کسانیکه این چیز‌ها را فهمیده اند در خود آن اداره در خود آن بخش بر مافوق او بر زیر دست او واجب است تا فضا برای کسی که اهل سوء استفاده است تنگ بشود.» [۱۰]
بالاترین منکر
«بالاترین تخلف‌ها، تخلف‌ها و جرایمی هستند که پایه‌های نظام اسلامی را سست می‌کنند. ناامید کردن مردم، مایوس کردن دل‌های امیدوار و کج نشان دادن راه است. گمراه کردن انسان‌های مومن و با اخلاص سوء استفاده کردن از اوضاع و احوال گونا گون در جامعه اسلامی، کمک کردن به دشمن، مخالفت کردن با احکام اسلام و پیاده شدن مقررات اسلام تلاش برای به فساد کشاندن نسل مومن، منکر‌های مهم هستند. امروزه دست‌هایی تلاش می‌کنند تا فساد را به صورت نامحسوس (نه آنجور که شما در خیابان ببینید و بفهمید و مشاهده کنید) به شکل گروهکی و با هدایت دشمن در بین جوامع ترویج کنند. پسر‌ها را به فساد و بی‌تفاوتی بکشانند این‌ها منکرات است. منکرات هم اخلاقی، هم سیاسی و هم اقتصادی است.» [۱۱]
تکلیف عامه مردم تذکر لسانی
«در جامعه اسلامی، تکلیف عامه مردم امر به معروف و نهی از منکر با لسان است؛ با زبان اگر کار به برخورد بکشد آن دیگر تکلیف مسئولین است. آن‌ها باید وارد شوند. اما امر به معروف و نهی از منکر زبانی مهمتر است. چیزی که جامعه را اصلاح می‌کند همین نهی از منکر زبانی است. آن آدم بدکار، آن آدم خلافکار، آن آدمی که اشاعه فحشا می‌کند، آن آدمی که قبح گناه را از جامعه می‌خواهد ببرد، مردم باید به او بگویند؛ ۱۰ نفر، ۱۰۰ نفر و یک هزار نفر ᴉ افکار عمومی روی وجود و ذهن او باید سنگینی کند. این شکننده‌ترین چیزهاست.» [۱۲]۱- از بیانات مقام معظم رهبری در جمع کارگزاران نظام اسلامی ۱۹ تیر ماه ۷۹،
۲- از بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با علما و روحانیون سال ۷۱،
۳- از بیانات مقام معظم رهبری در نماز جمعه تهران ۲۵ آذر ماه ۷۹،
۴- بخشی از پیام مقام معظم رهبری به نخستین اجلاس پژوهشی امر به معروف و نهی از منکر سال ۷۹،
۵- از بیانات مقام معظم رهبری در خطبه‌های نماز جمعه ۲۵ آذر ماه ۷۹،
۶- از باینات مقام معظم رهبری در خطبه‌های نماز جمعه تهران ۲۵ آذر ماه ۷۹،
۷- از بیانات مقام معظم رهبری در نماز جمعه تهران مورخه ۲۵/آذر ماه ۷۹،
۸- قسمتی از پیام مقام معظم رهبری به مناسبت اولین سالگرد ارتحال حضرت امام خمینی (ره)
۹- از بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با مردم استان قم در سال ۶۸،
۱۰ از بیانات مقام معظم رهبری در خطبه‌های نماز جمعه ۲۵ آبان ماه ۷۹،
۱۱- از بیانات مقام معظم رهبری در مردادماه ۷۱،
۱۲- از بیانات مقام معظم رهبری در دیدار بافرماندهان گردان‌هاو دسته‌های عاشورای نیروی مقاومت بسیج در ۲۲ تیر ۷۱
انتهای پیام/
