تلاش رژیم ‌پهلوی برای کنترل مبارزات در ماه رمضان + اسناد

به گزارش گروه حماسه و جهاد دفاع‌پرس، مرکز اسناد انقلاب اسلامی اسنادی را مبنی بر تلاش رژیم ‌پهلوی برای کنترل مبارزات در ماه رمضان منتشر کرد.

با شروع نهضت امام خمینی (ره) مردم و روحانیت از هر فرصتی برای فعالیت‌های مبارزاتی استفاده می‌کردند. ماه مبارک رمضان یکی از مناسبت‌هایی بود که انقلابیون با استفاده از ظرفیت این ماه، دامنه مبارزات را گسترش می‌دادند. به همین ترتیب حساسیت رژیم پهلوی در این ماه چند برابر می‌شد و عوامل امنیتی شاه سعی داشتند با اعمال محدودیت، تهدید، دستگیری و زندانی کردن وعاظ و روحانیون، فعالیت‌های مبارزاتی را در این ماه کنترل کنند.

به دنبال افشاگری‌های امام خمینی (ره) علیه رژیم پهلوی خصوصاً در جریان لوایح و رفراندوم در سال ۱۳۴۱، در شهرستان‌ها نیز وعاظ و روحانیون در مساجد و مجامع مذهبی اعلامیه‌های امام خمینی (ره) و دیگر مراجع را برای مردم قرائت می‌کردند؛ در تهران روز بعد از برگزاری رفراندوم که مصادف با شروع ماه رمضان بود، حجت‌الاسلام محمدتقی فلسفی از رفتن به منبر در مسجد سید عزیزالله منع شده و بسیاری از ائمه جماعت و وعاظ نیز بازداشت شدند.

علاوه بر این، در آستانه ماه رمضان این‌سال، نخست‌وزیر دستورالعمل آمرانه و شدیدی برای کنترل فعالیت وعاظ و روحانیون خطاب به استانداران و فرمانداران کل به صورت بخشنامه صادر کرد که در آن دستور داده شده بود به محض اینکه آثار کوچکترین ناراحتی پیدا شد فوری مسببین را دستگیر و به تهران بفرستند و به وعاظ تذکر دهند در طول ماه رمضان فقط به امور دینی بپردازند.

با توجه به حساسیت اوضاع در شهر قم در روز چهارم رمضان ۴۱، سرلشکر پاکروان رییس وقت ساواک شخصا به ساواک قم دستور داد که کلیه وعاظ و روحانیون را تحت مراقبت لازم قرار داده و هرکس اهانت یا اتهامی به شاه وارد کرد یا مردم را علیه امنیت و مصالح کشور تحریک نمود، تحت تعقیب قرار دهند.

رمضان سال ۴۲ در حالی برگزار می‌شد که مردم ایران سال پر فراز و نشیبی را از حوادث خونین فیضیه تا دستگیری امام خمینی (ره) و قیام ۱۵ خرداد پشت سر گذاشته بودند. بنابر این ساواک از ترس فعالیت‌های انقلابیون در این ماه سعی کرد با همه توان برای کنترل فعالیت‌ها در این ماه وارد عمل شود.

در همین زمینه در گزارشی از ستاد بزرگ ارتشتاران به تاریخ ۳ /۱۱ / ۴۲ آمده است: «به مناسبت آغاز ماه مبارک رمضان و برگزاری مراسم عزاداری در مساجد فعالیت و تحریکات طرفداران روحانیت علیه دولت آغاز شده است» بر اساس همین سند، رژیم برای کنترل مبارزات مردمی در این ماه از وعاظ التزام گرفت «مطالب تحریک‌آمیز نگویند»، «به دولت حمله نکنند» همچنین «در سیاست وارد نشوند.»

گزارشات ساواک نشان از این دارد که انقلابیون و وعاظ با نادیده گرفتن این شروط به مبارزات خود ادامه دادند به عنوان نمونه در گزارش ستاد بزرگ ارتشتاران آمده است، علی‌رغم التزامی که از وعاظ گرفته شد، «کم و بیش کنایات به دولت و انتقاد از روش که نسبت به روحانیت گرفته شده مشاهده می‌شود. با اینکه هنوز مساجد به علت سرما و بعضی تضییقات رونق نگرفته، ولی به احتمال قریب به یقین برای ایام قتل [شب قدر و شهادت امام علی (ع)] فعالیت و تلاش روحانیت برای اثبات حقانیت و مظلومیت خود از اجتماعات شدت خواهد یافت از هم اکنون مقدمات آن و تشویق مردم بوسیله عده‌ای از طرفداران روحانیت برای شرکت در مساجد در ایام قتل مشهود است.»

بنابر این ساواک در شهر‌های مختلف به نهاد‌های امنیتی دستور آماده باش داد تا در صورت مشاهده اعمال تحریک‌آمیز آنان را دستگیر کنند. به عنوان نمونه در یکی از اسناد که حکایت از دستور آماده‌باش نهاد‌های امنیتی رژیم پهلوی در اصفهان دارد آمده است: «نخست‌وزیر طی بخشنامه به تاریخ ۵/ ۱۱/ ۱۳۴۲ به استانداری اصفهان دستور داد که ممکن است از طرف بعضی از افراد در ایام قدر روی سمپاشی‌هایی که خواهند کرد ناراحتی‌هایی به‌وجود آید اگر احیاناً به وعاظ یا دسته‌ای از آنان سوءظن پیدا نمودید به‌وسیله مامورین انتظامی فوری آنان را دستگیر و روانه تهران سازید.» ساواک که از فعالیت‌های انقلابیون در ماه رمضان ۴۲ عاجز مانده بود دستگیری و زندانی کردن روحانیون را در دستور کار خود قرار داد.

در سال ۴۳ و به دنبال تبعید امام خمینی (ره) و افشاگری‌های روحانیون در ماه رمضان، گزارشگر ساواک در بهمن ۱۳۴۳ می‌نویسد: «محترماً معروض می‌دارد از تاریخ تبعید آیت‌الله خمینی به این طرف به خصوص در ایام ماه رمضان تعداد زیادی از واعظین و مبلغین کوچک مذهبی بر اثر بیانات تحریک‌آمیز در منابر به وسیله مأمورین انتظامی دستگیر شده‌اند. بعضی از آن‌ها قبلاً نیز سابقه داشته و بعضی دیگر پس از استخلاص از بازداشتگاه، تنبهی حاصل نکرده و علی رغم تعهدی که می‌سپارند برای تکرار سوء رویه سابق خود برای بار دوم و سوم جلب گردیده‌اند.»

رژیم برای کنترل فعالیت وعاظ و روحانیون مساجد در سال ۴۴ برنامه‌های بسیار سختی را به اجرا گذاشت به طوری که در ماه رمضان همان سال ساواک، ۱۲۲ نفر از روحانیون و وعاظ را ممنوع‌المنبر اعلام کرد.

سال ۴۵ اداره کل سوم ساواک طرح مربوط به احزاب و دسته‌های افراطی مذهبی را به ساواک‌های سراسر کشور ابلاغ کرد. بر اساس آن طرح، مراکز ساواک مأموریت داشتند گرو‌ه‌ها و جمعیت‌های مذهبی را شناسایی و در بین آن‌ها نفوذ کنند. در آستانه ماه رمضان این سال برنامه احضار وعاظ و روحانیون به ساواک و گرفتن تعهد از آنان دوباره شدت گرفت.

گزارشگر ساواک در ۱۰ آذر ۴۵ با توجه به فعالیت‌های افشاگرایانه آیت‌الله محمدرضا سعیدی می‌نویسد: «با توجه به فرارسیدن ماه مبارک رمضان و اینکه ادامه چنین وضعی به مصلحت نمی‌باشد، خواهشمند است دستور فرمایید به نحو مقتضی از تحریکات مضر این شخص جلوگیری و نتیجه را به این سازمان اعلام دارد.»

از سند فوق پیداست با توجه به فرارسیدن ماه مبارک رمضان و رونق منابر و مساجد، ساواک از ادامه فعالیت‌های روحانیون انقلابی بیمناک بود. از این رو دستور داده شد برای بسیاری از سخنرانان مذهبی از جمله آیت‌الله سعیدی در ماه رمضان محدودیت ایجاد شود.

فعالیت‌های انقلابیون و تلاش‌های بی‌ثمر ساواک تا رمضان سال ۱۳۵۷ ادامه داشت به طوری که در رمضان این سال ساواک با یک بررسی تحلیلی از ماه رمضان و امکاناتی که می‌تواند در اختیار انقلابیون قرار گیرد، پیش‌بینی‌های لازم را نمود و طرح‌هایی را برای مهار بحران تدوین کرد و شورای هماهنگی استان‌ها مرکب از استاندار، رؤسای سازمان‌های انتظامی و امنیتی، رئیس دادگستری و مدیرکل اوقاف را مأمور بررسی و اجرای آن کرد.

ساواک در این طرح برآورد کرد که در تهران تعداد ۶۰۰ مسجد وجود دارد که با «احتساب تکایا و منازل مردم، حدود یک هزار مجلس» می‌شود. در شهرستان‌ها و روستا‌ها این تعداد جمعا به ۱۰ هزار مجلس می‌رسد. مردم معمولاً «در ظهر‌ها و شب‌های ماه رمضان» در مجالس شرکت می‌کنند. روحانیون در این ماه کوشش می‌کنند تا دست به «تبلیغات آشوب‌طلبانه» بزنند و با «تحریک متعصبین مذهبی و مردم قشری به بهره‌برداری» بپردازند. «آن‌ها خواهند کوشید تا روزهای ۱۹ و ۲۱ و ۲۳ ماه رمضان تلاش‌های خود را به اوج» برسانند. ساواک پیش بینی کرد در این مجالس «از آیت‌الله خمینی تجلیل شود»، «شورش ایجاد شود»، و «تظاهرات» برپا شود.

به همین جهت «سازمان‌های امنیتی و انتظامی باید به ائمه‌ی جماعات و وعاظ و بانیان مجلس تذکر و تهدید نمایند، اطلاعات لازم را از انقلابیون کسب کنند، عناصر نفوذی را به داخل مجالس اعزام کنند، از عناصر انقلابی مراقبت به عمل آورند، تظاهرات را کنترل نمایند، روحانیون وابسته به اوقاف را فعال کنند، مسئولین اوقاف خود در مراسم شرکت نمایند، رادیو تلویزیون یک چهره مذهبی از رژیم ارائه دهد، گفتار مذهبی و مصاحبه از رادیو و تلویزیون پخش شود، خبر از مراسم مذهبی تهیه نمایند و از مجالسی که مسئولین محلی شرکت می‌کنند فیلم‌برداری و پخش شود.»

علاوه بر این براساس دستوری که با قید فوریت در سال ۱۳۵۷ به امضاء پرویز ثابتی صادر شد، ساواک ماموریت یافت تا با فعالیت‌های مبارزین در شب‌های قدر مقابله کند. در این دستور آمده بود: «اطلاعات رسیده حاکی است که روحانیون و وعاظ طرفدار [امام]خمینی در روز‌های ۱۹ و ۲۰ و ۲۱ ماه رمضان در منابر خود شدیداً تحریکاتی به عمل خواهند آورد و بعید نیست عناصر افراطی مذهبی و اخلال گر از این فرصت استفاده و دست به اقدامات اخلالگرانه و خرابکارانه بزنند. با همکاری مأمورین انتظامی پیش‌ بینی‌های لازم معمول هرگونه حوادثی به موقع و مستمراً گزارش گردد.»

انتهای پیام/ 118