گروه فرهنگ و هنر دفاع‌پرس: درباره اهمیت و جایگاه شب قدر روایات متعددی از معصومین (علیهم‌السلام) وجود دارد اما در این رابطه سوالاتی می‌تواند وجود داشته باشد که شاید شنیدن فلسفه این جایگاه جذابیت چندبرابری داشته باشد.
چرا شب قدر نه روز قدر؟
یک_ زیرا شب‌هنگام زمینه ریا کمتر است و عمل به اخلاص نزدیک‌تر، شب مردم می‌خوابند و گناه کمتر‌ی در عالم صورت می‌پذیرد.
دو_ شب انوار قدسیه بهتر تجلی می‌کند؛ شب بیگانه نیست تا سبب کدورت فضا شود و تجلی را کاهش دهد. بیگانه همانند اجسام سیاه هستند که اگر در محیط قرار گرفت موجب جذب نور شده و از روشنایی محیط می‌کاهد.
سه_ شب نور طبیعت رفته و مظاهر آن از رخت بر بسته و زمینه تجلی ضد آن که ما فوق طبیعت یعنی معنویت است پیدا می‌شود و انوار ملکوتی و قدسی و فیوضات تاثیر گذار تر خواهند شد.
چهار_ شب آسمان به زیور ستارگان آراسته شده و حواس انسان را از اطراف خود به بالا معطوف می‌دارد لطافت ظاهر که همان هوا اسب به لطافت باطن که فیض الهی رحمانی است کمک می‌کند تا دل متأثر از این لطف الهی گشته اشک انسان از آسمان دلش سرازیر شود.
پنجم_ در شب چون فراغ است و مشغله و اتصال به امور دنیایی در نهایت ضعف است زمینه عروج نیز بیشتر است.
شش_ شب به دلایل فوق بهترین وقت برای فکر و اندیشه است اندیشیدند و نقشه کشیدن و طرح برنامه ریختن برای یک‌سال، خود اینکه اگر قرار شود خداوند در این شب قدر چیزی به ما عنایت کند برای مصرف آن نقشه و طرح بریزد.
هفت_ شب یعنی در دل تاریکی‌ها در متن حوادث باید برای صبح امید کار کرد تا هنگام طلوع فجر طرح‌ها و نقشه‌های شبانه را اجرا کرد نه اینکه اسیر ظلمت شب بشوی وقتی از خواب بیدار شویم که دیر است و اساساً شب قدر از هزار ماه بهتر است یعنی یک شب را با برنامه‌ای برای فردا طی کنند از هزار ماه بی‌برنامه کار کردن بهتر است پس در شب اخلاص، خلوص، محرک و انقطاع است و موانعی چون ریا، بیگانه، مخرب و مشغله نیست.
قدر یعنی چه؟
قدر: دراصل به‌معنای رسیدن به نهایت و کنه چیزی گفته می‌شود.
قدر به صورت اسم مصدر و حاصل کار اگر استعمال شود، معنای مقدار و میزان معین چیزی را می‌دهد.
تقدیر: معلوم کردن مقدار و میزان چیزی است. چون در شب قدر میزان امور اندازه گیری و مشخص می‌شود و کارها هم‌مانند اجل انسان رزق و روزی علم و حکمت مرض و سلامتی از نظر کیفیت مقدار تقدم و تأخر افتادن معلوم می‌شود این شب را شب قدر نام‌گذاری کرده‌اند.
قدر:به‌معنای (تضییق و تنگ گرفتن نیز آمده چون یکی از آثار تعیین مقدار محدود کردن آن چیز است.
قدر: به‌معنای ارزش نیز آمده چون یکی از آثار برنامه‌های حکیمانه بلکه یکی از شیوه‌های معرفی برای شناخت دقیق اشیاء ارزش‌گذاری و تعیین جایگاه اشیاء است، بنابراین یکی از معانی قدر ارزش و عظمت. شب قدر یعنی شب با ارزش و عظمت.
شب قدر کدامین شب است؟
روایات در این مورد مختلف است که با جمع‌بندی و تحلیل آنها تقریباً گفته می‌شود شب قدر شب بیست و سوم ماه رمضان است مرحوم صدوق رحمةالله‌علیه می‌فرمایند: بزرگان علمای شیعه اتفاق‌نظر دارند که شب قدر شب بیست و سوم است.
مرحوم سیدبن‌طاووس که علاوه بر مقام فقاهت اهل کشف و شهود نیز بود می‌فرمایند: شب قدر بر طبق کشف و شهود شب بیست و سوم ماه رمضان است.
امام باقر علیه‌السلام فرمود: مردی از قبیله جُهنیه نزد پیامبر آمد و عرض کرد: ای رسول خدا من خدم و حشم زیادی در محل خود دارم (شتردار گوسفنددار هستند غلامان و کنیزان نیز دارم درواقع پرمشغله هستم) و قدرت اینکه هرشب به مسجد حاضر شوم و از فیوضات نماز جماعت و مسجد بهره‌مند شوم را ندارم شبی را به ما معرفی کنید که به مسجد بیایم (که ازنظر ارزشمندی جبران این کمبود را کند).
پیامبر او را نزد خود فراخواند و به‌طور سری و مخفیانه چیزی در گوش او فرمود، ازآن‌پس آن مرد شب بیست و سوم ماه رمضان با تمام اهل و عیال و خدم و حشم و گاو و گوسفند سرانش به مدینه می‌آمدند، چهارپایان را بیرون مدینه توقف می‌داد و با اهل عیال خود تا طلوع صبح در مسجد بیتوته می‌کردند و هنگام صبح از شهر خارج می‌شدند و با کسانی که با خود آورده به محل خود مراجعت می‌کرد.
امام حسن عسکری علیه‌السلام فرمودند: اگر شب‌های دیگر را نتوانستید شب بیست و سوم را از دست ندهید.
امام صادق علیه‌السلام فرمود: شب بیست و سوم امور به امضا می‌رسد (و معلوم است امور امضاشده به شب قدر نازل می‌شوند نه زودتر)
شب قدر و اختلاف افق در جهان
هر گاه ایرانیان شب قدر قرآن به سر گرفته باشند آن طرف کره زمین و در قاره آمریکا روز روشن خواهد بود با این مقدار تفاوت در شب و روز شب قدر چگونه حساب می‌شود از روایاتی که مربوط به عالم هستی و رفت‌وآمد ملائک و اوقات خاص این چنین معلوم می‌شود که شب قدر همانند شب جمعه و ایام هفته و سایر اوقات یک امر واقعی است نه اعتباری و دوماً مطلق نیست بلکه نسبی است یعنی شب قدر واقعیتی است که در عالم رخ می‌دهد همانند شب جمعه و این رخداد قراردادی نیست همان‌طور که طلوع و غروب خورشید و فصل‌ها و سال‌ها و آمدن ملائکه در اوقات خاص برای افرادی قرارداد نیست.
از طرفی این واقعیت مطلق نیست که برای همه افرادی که در این جهان مادی زندگی می‌کنند محدود به زمان و مکان خاصی هستند یکسان و در یک وقت باشد بلکه این واقعیت نسبی است یعنی نسبت به ایران این زمان و نسبت به مردم آمریکا دوازده ساعت بعد و برای مردم دیگر نیز به تناسب مختصات خودشان می‌باشد همان‌طور که نمی‌شود گفت طلوع و غروب خورشید در جهان یکسان است روی این اصل ملائکه شب و روز نیز تابع این شب‌ها و روزها هستند بنابراین هرگز نمی‌شود گفت ملائکه شب برای همه مردم دنیا در یک زمان نازل می‌شوند ولو اینکه آن فرد در موقعیتی قرار دارد که روز روشن باشد.
چرا شب قدر مخفی است؟
هیچ‌یک از کارهای پروردگار خالی از حکمت و مصلحت نیست و یقیناً مخفی داشتن شب قدر نیز مصلحتی در آن نهفته است چه بسیار عالمان و عارفان که یک‌سال را به شب‌زنده‌داری و احیاء پرداختند تا به‌یقین شب قدر را درک کرده باشند و همین یکی از علل پنهان بودن آن است امیرالمؤمنین علیه‌السلام می‌فرماید: شک ندارم که خداوند در پنهان داشتن شب قدر برای شما نظر و عنایت دارد. زیرا اگر آن را برای شما اعلام کرده بود در همان شب به عبادت می‌پرداختید و عبادت در شب های دیگر را ترک کرده و من هم به خواست خداوند امیدوارم از شما آن را محروم نگردانم.
آیا شب قدر از ائمه علیهم‌السلام نیز مخفی بوده است؟
اولا با توجه به علت فوق خداوند نیاز نمی‌بیند شب قدر را از ائمه علیه‌السلام مخفی نگه دارد. چراکه آنان شب و روز مُمحض در عبادت الهی هستند. ثانیاً پیامبر و ائمه علیهم‌السلام محل نزول امور الهی است و اگر آنها نباشند مقدرات الهی به چه کسی داده شود؟
امام باقر علیه‌السلام به ابن ابی عمیر فرمود: ای ابامهاجر شب قدر برای ما مخفی نیست چگونه مخفی باشد درحالی که ملائکه در آن شب دور ما طواف می‌کنند.
پیامبر (ص) فرمود: به شب قدر ایمان بیاورید زیرا آن شب از آن علی‌بن‌ابیطالب و فرزندان یازده‌گانه اش بعد از من است.
ائمه علیهم‌السلام راهی برای درک شب قدر توصیه فرمودند:
راه اول: خواندن سوره دخان، هرشب ماه صد مرتبه، امام جواد علیه‌السلام در پاسخ به سوالی در محلی که مورد درک شب قدر فرمود: وقتی ماه رمضان آمد سوره دخان را صد مرتبه در هر شب قرائت کن آنگاه وقتی به شب بیست و سوم رسیدی به‌وضوح درک آنچه در موردش سوال کردی خواهی رسید.
راه دوم: خواندن سوره قدر، هزار مرتبه در هر شب از ماه رمضان.
امام صادق علیه‌السلام فرمود: وقتی ماه رمضان فرارسید هر شب هزار مرتبه سوره قدر را بخوان وقتی شب بیست و سوم آمد قلبت را محکم و استوار و گوشی های جانت را باز کن برای شنیدن عجایبی که با چشم می‌بینی.
سوم: امام صادق علیه‌السلام فرمود: هرگاه کسی شب بیست و سوم از ماه رمضان هزار مرتبه سوره قدر را بخواند صبح می‌کند در حالی که به خصایص ائمه اطهار از روی یقین شدید اعتراف می‌کند و این امور را در خواب با چشم باطن می‌بیند.
چهارم: سیدبن‌طاووس می‌گوید در کتاب خطی دیدم روایتی را که عبدالله ابن‌عباس از رسول خدا نقل کرده بود که فرمود: آیا می‌خواهی نمازی را به تو یاد بدهم که اگر آن را به‌جا آوری و به واسطه آن شب قدر را ببینی بعد از نماز مغرب و قبل از نافله‌ی عشاء چهار رکعت نماز با یک سلام بخوان هر رکعت یک حمد و سپس سه بار سوره کافرون سه بار توحید را بخوان وقتی نماز تمام شد سیزده بار تسبیحات اربعه و نیز استغفارالله بگو.
انتهای پیام/ 121
