«جعفر یاحقی» عضو فرهنگستان زبان و ادب فارسی در گفت‌وگو با خبرنگار دفاع‌پرس در مشهد، با بیان اینکه هر اثر ادبی زیبا و ماندگاری باید خلاقانه و الهام‌بخش باشد، اظهار داشت: شاهنامه فردوسی چه در قالب پیکره داستانی و چه شخصیت‌پردازی در شرایطی است که حکیم ابوالقاسم فردوسی را نه‌فقط به‌عنوان یک شاعر خلاق بلکه به‌عنوان یک هنرمند الهام‌بخش و الگوپرداز برای نسل‌های آینده ایرانیان مطرح می‌کند.
وی افزود: بارها در شاهنامه به ابیات و سرفصل‌هایی برمی‌خوریم که نشان می‌دهد تلاش حکیم توس با هدف معرفی ارزش‌ها و آرمان‌های ملی و حماسی به مردم بوده تا همزمان با اینکه مخاطبان اثر با خوانش داستان رستم یا افراسیاب دچار حظ ادبی می‌شوند، به این موضوع هم توجه داشته باشند که می‌توان از این مردانگی‌ها و وطن‌پرستی‌ها الگو گرفت و در برابر هر سپاه تورانی که ایران را مورد تهاجم قرار دهد، ایستادگی کرد.
مدیر قطب علمی فردوسیشناسی و ادبیات خراسان، دفاع از وطن و آرمان‌های ملی را یک امر پسندیده در فرهنگ اسلامی ایرانی دانست و خاطرنشان کرد: یک اثر هنری هیچ‌گاه توصیه مستقیم نمی‌کند بلکه با توصیفاتی که ارائه می‌دهد، این ذهنیت را در مخاطبان خود ایجاد می‌کند که یک شخصیت مظهر خیر و خوبی و شخصیت دیگر، مظهر شر و بدی است. شاهنامه فردوسی در تک‌تک ابیات و بندهای خود به این موضوع اشاره دارد که دفاع از وطن و آرمان‌های ملی یک امر پسندیده است و باید در برابر هر فرد یا جریانی که مرزهای سرزمینی و ارزش‌های ایرانی را تهدید کرد، به عنوان یک امر ناپسند و مذموم مقاومت کرد.
وی ادامه داد: رستم دستان پهلوانی است که برای دفاع از وطن، تمام زندگی خود را در طبق اخلاص قرار می‌دهد و حتی وقتی فرزند خود را در تقابل با ارزش‌های کشورش می‌بیند، حاضر می‌شود تا به مصاف او برود و حتی او را به قتل برساند و لذا دفاع از کشور خود را حتی بر جان فرزندش ارجح می‌داند.
یاحقی گفت: علاوه بر این، هنگامی که شاعر در شاهنامه روایت می‌کند که کیخسرو با به قتل رساندن افراسیاب، سایه شرارت بار او را از سر ایرانیان برمی‌دارد، بلافاصله به این موضوع اشاره می‌کند که افراسیاب درواقع جد کیخسرو و پسر فرنگیس است و لذا بازهم این تصویر در ذهن خواننده اثر القا می‌شود که هر ایرانی باید در راه دفاع از وطن، حتی از قید و بندهای قومی و وابستگی‌های خویشاوندی هم رها شود.
عضو هیئت علمی دانشکده ادبیات دانشگاه فردوسی مشهد، ضمن برشمردن نمونه‌ای از اشارات شاهنامه به معارف اسلامی ابراز داشت: کیخسرو پادشاهی عادل و نماد حکومت‌داری است و حکیم ابوالقاسم فردوسی در چند مقطع به طور مشخص به این موضوع اشاره می‌کند که این حاکم عادل ایرانی، مصداق دوستی و مفاهمه با هم‌وطنان و دشمنی و مجادله با بیگانگان بوده است ولذا شاهد هستیم که این شاعر ایرانی تلاش داشته تا به گونه‌ای غیرمستقیم، آیه شریفه «اَشِدّاءُ عَلَی الکُفّارِ رُحَماءُ بَینَهُم» را به عنوان یک ارزش انسانی در منظومه ادبی خود مطرح نماید.
وی متذکر شد: تعالیم و آموزه‌های اعتقادی این اثر ادبی به گونه‌ای بر ذهنیت معرفتی و آرمان‌های ملی ایرانیان در گذر تاریخ تأثیرگذار بوده که در مقاطع مختلف شاهد تجلی صحنه‌های نبرد ایرانیان و تورانیان در قالب‌های مقتضی به زمان بوده‌ایم. مثلاً در دوران صفویان و جنگ با عثمانی‌هایی که به مرزهای سرزمینی ما یورش می‌آوردند و یا در دوران قاجار و مبارزه با حمله روس‌ها، شاهد هستیم که حتی مراجع عظام تقلید در بیانیه‌های خود که حاکی از وجوب شرعی دفاع از میهن بود، به ابیات حماسی شاهنامه اشاره داشته‌اند.
این پژوهشگر و استاد زبان و ادبیات فارسی، دفاع مقدس را مصداق عینی و عملی حماسه آفرینی شخصیت‌های شاهنامه دانست و ابراز داشت: روایت حماسه آفرینی سرداران و رزمندگان اسلام در دوران دفاع مقدس، تناظر عینی و مفهومی با شاهنامه خوانی دارد و به روشنی می‌توان رستم‌ها و کیخسروهایی را در دفاع مقدس تشخیص داد که برای دفاع از میهن اسلامی، از همه دلبستگیها و تعلقات فکری فراتر رفتند و جان خود را تقدیم آرمان‌های ملی و ارزش‌های اعتقادی کردند.
وی گفت: چه بسیار رستم‌ها و فریدون‌هایی که در لباس بسیجی در جبهه‌ها حاضر شدند و به شهادت رسیدند که مطالعه حماسه آفرینیهای آنان در هشت سال دفاع مقدس، مصداق عملی شاهنامه است. شاهنامه به عنوان یک تألیف تأثیرگذار بر فرهنگ جاری اسلامی ایرانی مطرح است ولذا الزامی نیست که رزمندگان در سنگرها جمع شده و شاهنامه خوانده باشند، اگرچه وصیت نامه‌ها و سیره بسیاری از شهدای دوران دفاع مقدس نشان می‌دهد که آن‌ها آشنایی روشن و دقیقی با هنر حماسی و ادبیات پایداری داشته‌اند.
انتهای پیام/
