گروه استانهای دفاع‌پرس _ حجت الاسلام «عیسی رضایی»؛ دهه کرامت که اول آن مزین به ولادت با سعادت کریمه اهل بیت حضرت فاطمه معصومه علیهاالسلام و آخر آن مزین به میلاد با سعادت آقا علی بن موسی الرضا علیه السلام می‌باشد بر همه عاشقان و دلباختگان اهل بیت عصمت و طهارت مبارک باد! در این مجال به بحثی تحت عنوان خاندان کرامت به بیان گوشه‌هایی از کرامات آقا امام رضا علیه السلام می‌پردازیم.
بیان گوشه‌ای از کرامات امام رضا علیه السلام
معنا و مفهوم کرامت
کرامت در لغت به معنای سخاوت شرافت و عزت است، کرم اگر وصف خدا واقع شود، مراد از آن احسان و نعمت آشکار خداست و اگر وصف انسان باشد اخلاق و افعال پسندیده است که از وی ظاهر می‌شود. به کسی کریم نمی‌گویند مگر بعد از آنکه آن اخلاق و افعال از وی ظاهر شود. به هر چیزی که در نوع خود شریف است با کرم توصیف می‌شود.
بهترین راه شناسایی هر واژه یک فرمول است؛ «کرامت» یعنی گرامیداشت مخلوق از طرف خالق (کرامت الهی بر اساس لیاقت است) خدا چرا بعضی‌ها را بزرگ داشته است؟ چون لیاقت داشتند، امام صادق علیه السلام در زیارت اربعین می‌فرمایند: «اللهم انی اشهد انه ولیک وابن ولیک، وصفیک و ابن صفیک، الفائز بکرامتک، اکرمته بالشهاده...»
برترین مقام در دنیا از طرف خدا، امامت است و برترین مرگ شهادت است. خداوند به ائمه عصمت و طهارت (علیهم‌السلام) بالاترین مقام دنیا و آخرت را عنایت کرد، چون لیاقت داشتند.
تبار کریم
پدرش امام موسی بن جعفر علیه السلام است که در بزرگی و کرامت او هیچ شبهه‌ای نیست؛ چرا که از خاندان کرامت است و مادر بزرگوارش بانوی مکرمه‌ای است که با نام‌هایی چون: «تکتم»، «نجمه»، «سمان»، «خیزران»، «سکن»، «نجیه»، و «طاهره» از وی یاد شده است؛ ولی مشهورترین آن‌ها «تکتم» است که پس از ولادت حضرت رضا علیه السلام طاهره نام گرفت. او زنی عفیف و خردمند و از شرافت‌مندان عجم بود.
آقا علی بن موسی الرضا علیه السلام آنچنان کرامتی دارد که حتی دشمنان او همچون مأمون به آن اعتراف می‌کند؛ مأمون به «فضل بن سهل» و برادرش گفت: «ما اعلم احدا افضل من احد من هذا الرجل- یعنی الامام علی بن موسی-علی وجه الارض» من کسی را بهتر از این مرد؛ یعنی امام رضا علیه السلام بر روی زمین سراغ ندارم.»
اخلاق کریمه
پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله یکی از مهمترین اهداف بعثت خویش را اتمام مکارم اخلاق معرفی فرموده است؛ اما اینگونه نیست که تمام انسان‌ها به نقطه اوج اخلاق رسیده باشند؛ بلکه معدود افرادی این قله را فتح کرده‌اند. حضرت رضا علیه السلام در عالی‌ترین نقطه این قله پرچم زده است، که به نمونه‌هایی اشاره می‌شود:
۱. روش اخلاقی
«ابراهیم بن عباس» که از دیر زمان محضر امام را درک کرد و از آن منبع کرامت الهی بهره‌ها برده، درباره روش اخلاقی آن حضرت می‌گوید: «هیچ‌گاه ندیدم حضرت رضا علیه السلام با سخن خود کسی را مورد اهانت و آزار قرار دهد و یا کلام کسی را قبل از آن که پایان یابد، قطع کند. هرگز نیازمندان را در حد توان رد نمی‌کرد و در مقابل کسی پایش را دراز نکرده، درحضور دیگران به چیزی تکیه نمی‌داد و به هیچ یک از خدمتکارانش ناسزا نمی‌گفت. هیچ وقت ندیدم در حضور دیگران آب دهان بیرون بیندازد. در جمع با صدای بلند نمی‌خندید و خنده‌اش به صورت تبسم بود. همیشه وقتی سفره‌اش را پهن می‌کرد، تمام غلامان و خدمه او، حتی نگهبان حیوانات نیز بر سر سفره حاضر می‌شدند.
به راستی آن حضرت الگوی بسیار مناسبی است برای زندگی کریمانه، مجموعه‌ای از کرامت‌های اخلاقی که حضرت رضا علیه السلام در طول زندگی مبارکش بدون تصنع و ظاهر سازی آن را به نمایش گذاشته است. اسوه و چراغ راه برای همه ارادتمندان حضرت می‌باشد.
۲. ناشناس در حمام
از اخلاق کریمه آن حضرت این بود که کار‌های خویش را خود انجام می‌داد و تلاش می‌کرد غلامان و خدمه را به زحمت نیاندازد. برای استحمام به حمام‌های عمومی می‌رفت نه حمام قصر.
روزی در حمام سربازی حضور داشت که امام را نمی‌شناخت. او به امام دستور داد که آب بر بدنم بریز! حضرت قبول کردند و همین‌طور که آب می‌ریختند، مردی وارد شد که حضرت را می‌شناخت. بر سر سرباز فریاد کشید که: هلاک شدی! آیا پسر دختر پیغمبر صلی الله علیه و آله و به خدمت گرفته‌ای؟ سرباز از جا بلند شد و شروع کرد دست و پای امام را بوسیدن و عرض کرد: ای پسر رسول خدا! چرا وقتی من دستور دادم، نافرمانی نکردی (و خود را به زحمت انداختی؟) حضرت تبسمی کرده، با ملاطفت و مهربانی فرمودند: «آب ریختن ثواب داشت و من نخواستم در کاری که ثواب می‌برم از تو نافرمانی کنم.»
۳. رفتار کریمانه با مهمان
در روایتی می‌خوانیم: شبی مهمانی بر امام وارد شد و نزد آن حضرت نشسته و سخن می‌گفت. ناگهان چراغ دچار مشکل شد [و شعله‌اش فرو افتاد.] مهمان دستش را دراز کرد تا آن را درست کند؛ اما امام مانع شد و خود به اصلاح چراغ پرداخت و فرمود: ما قومی هستیم که مهمان را به کار نمی‌گیریم.
۴. با زیردستان
حضرت همچون پدرانش با غلامان و خدمتکاران بر یک‌سفره می‌نشست و هر وقت یکی از خدمتکاران مشغول خوردن غذا بود، او را به خدمت فرا نمی‌خواند: و از خادمان می‌خواست تا وقتی مشغول غذا خوردن هستند، به احترام ورود وی از جا برنخیزند: حضرت رضا علیه السلام به ما می‌فرمود: هر گاه در جمع شما حاضر شدم و شما مشغول خوردن غذا بودید، از جای خود برنخیزید تا فارغ شوید. چه بسا آن حضرت با یکی از ما کاری داشت و ما را فرا می‌خواند، به ایشان گفته می‌شد که فرد مورد نظرشما مشغول غذا خوردن است. امام می‌فرمود: به او کاری نداشته باشید تا از خوردن غذا فارغ شود.
۵. احترام به جنازه مومن
راوی می‌گوید: همراه حضرت رضاعلیه‌السلام بودم که ناگاه با جنازه‌ای روبرو شدیم... امام به سمت آن جنازه رفتند آن را تشییع کردند و با انس تمام، آن را مورد احترام و لطف قرار دادند.
۶. انفاق کریمانه
در تاریخ بشر، اهل انفاق بسیار بوده‌اند؛ اما انفاق‌های انسان‌های با کرامت ویژگی‌هایی دارد که در انفاق‌های دیگر یافت نمی‌شود؛ زیرا درباره انفاق خاندان کرامت می‌خوانیم: «انما نطعمکم لوجه الله لانرید منکم جزا و لا شکورا»؛ «ما شما را فقط به خاطر خدا اطعام می‌کنیم، و هیچ پاداش و سپاسی از شما نمی‌خواهیم.»
در این آیه سه ویژگی ذکر شده است: اخلاص و خدا محوری، توقع پاداش از غیر خدا نداشتن و انتظار تشکر نداشتن.
حضرت رضا علیه‌السلام که از این خاندان کرامت است، انفاقش نیز سراسر کرامت و بزرگواری بود. به نمونه‌های ذیل توجه کنید.
الف) سرعت در انفاق
یکی از نشانه‌های انفاق کریمانه، سرعت در رفع نیاز نیازمندان است تا «نوشدارو بعد از مرگ سهراب» نشود: امام رضا علیه السلام از پدر بزرگوارش و او از امام صادق علیه السلام نقل کردند که حضرت فرمودند: وقتی کسی از من درخواستی می‌کند، تلاش می‌کنم تا در اولین فرصت نیاز به او برطرف شود تا فرصت کمک به او را از دست ندهم.» حضرت رضا کسی نیست که به جز سیره اجداد طاهرینش علیه السلام عمل نماید. حضرت می‌فرمایند: «برترین صدقه و انفاق در راه خدا، یاری ضعیفان است.»
ب) حفظ آبروی درماندگان
مردی بر امام رضا علیه‌السلام وارد شد عرض کرد: من از دوستان شما و پدرانتان هستم که از سفر حج باز می‌گردم و دارایی خود را گم کرده‌ام و نمی‌توانم به شهر و دیارم بازگردم. اگر مبلغی در اختیارم بگذارید که بتوانم به شهرم بازگردم، در آنجا این مبلغ را از جانب شما صدقه خواهم داد؛ زیرا مستحق صدقه نیستم.
امام برخاست و به اتاق دیگری وارد شد و پس از لختی، بی‌آنکه خود را نشان دهد، دست خود را از بالای در به سمت آن مرد بیرون آورد و فرمود: این دویست دینار است و می‌توانی با این مبلغ به شهرت بازگردی و در آنجا که رسیدی، لازم نیست صدقه بدهی، اکنون بگیر رهسپار شو! مرد پول راگرفت، تشکر کرد و رفت.
از امام پرسیدم: چرا خودتون را به او نشان ندادید؟ فرمود: «مخافة ان اری ذل السوال فی وجهه؛ بیم آن داشتم که ذلت درخواست دادن چهره او ببینم.» از نشانه‌های انسان بزرگوار این است که انفاقش از کریمانه باشد و کرامت انسانی نیازمندان را خدشه دار نکند. این ویژگی در انفاق خیلی از انسان‌ها دیده نمی‌شود.
ج) اطعام از بهترین‌ها
بسیاری از انسان‌ها در انفاق از اموالی استفاده می‌کنند یا مورد نیازشان نیست و یا خیلی نو و مرغوب نیست. قرآن می‌فرماید: «لن تنالوا البر حتی تنفقوا مما تحبون»؛ «هرگز به [حقیقت] نیکی [به طور کامل] نمی‌رسید، مگر از آنچه دوست دارید، انفاق کنید.»
حضرت رضا علیه السلام که خود قرآن ناطق و دارای اخلاق کریم و انفاق کریمانه بود، همیشه از بهترین‌ها انفاق می‌کردند و از بهترین غذاها، اول به فقرا می‌دادند؛ و روایت می‌خوانیم: همیشه امام رضا علیه السلام اینگونه بود که وقتی سفره را می‌گستردند، سینی می‌آورد، از بهترین و پاک‌ترین و از تمام انواع غذاها در آن قرار می‌داد به دستور می‌فرمود که آن را برای بیچارگان ببرید.» نه اینکه ته مانده غذا را به فقرا بدهند.
د) بخشش سخاوتمندانه
روز عرفه‌ای در خراسان، امام رضا علیه السلام آنچه نزد حضرت بود، همه را به فقرا داد. «فضل بن سهل» به او اعتراض و گفت: این خسارت است. حضرت فرمودند: «بل هو المغنم لا تعدن مغرما ما ابتعب به اجرا وکرما»: بلکه این کار سود است. خسارت و زیان نشمار آنچه را که من بخاطر ثواب خواهی و بخشندگی دادم.»
ه) صله به شاعر بصیر
ابونواس در مرو، هنگامی که نگاهش به حضرت رضا علیه السلام افتاد، قصیده‌ای درباره اهل بیت علیهم‌السلام سرود که: مطهرون نقیات ثبابهم/تجری الصلاه علیهم اینما ذکروا/ «امامان معصوم، پاکیزگان و پاکدامنانی هستند که هرگاه نامی از ایشان به میان آید، بر آنان درود و تحیت فرستاده خواهد شد. کسی که انسابش به سلاله پاک علی علیه السلام نرسد، در روزگاران دارای مجد و افتخار نیست. به راستی شما در جایگاه بلندی قرار دارید و علم کتاب و محتوای سوره‌های قرآن نزد شماست.»
نوشته‌اند: حضرت رضا علیه السلام از ابیات او تعجب کرده، فرمودند: «قد جئتنا بابیات ما سبقک الی‌ها احد؛ درباره ما ابیاتی گفتی که هیچ کسی قبل از تو چنین ابیاتی نگفته است.» آنگاه رو به غلامش کرد و فرمود: از اضافه نفقه ما چه مقدار به همراه داری؟ عرض کرد: سیصد دینار (سکه طلا)، حضرت فرمودند همه را به ابونواس بده و هنگامی که به منزل مراجعت کرد، فرمودند: آن مقداری که دادیم شاید کم باشد این قاطر را نیز به او بده.
سخنان کریمانه
کرامت انسان با کرامت، از سخنان و کلمات او هویداست. از امام رضا علیه السلام سخنانی صادر می‌شد که نشانگر شخصیت ذاتی و بزرگواری و کرامت آن حضرت بود. به نمونه‌های زیر توجه کنید:
الف) فقها، مرزداران عقیده و حامی یتیمان آل محمد (ص) هستند
حضرت رضا علیه السلام می‌فرمایند: «در روز قیامت به انسان عابد گفته می‌شود: تو خوب انسانی بودی، تمام همت تو آن بود که خودت را نجات دهی و بار خودت خود را به دیگران ننهادی، پس اکنون وارد بهشت شو؛ اما فقیه کسی است که پرتو خیر و [معرفت] خود را بر زندگی دیگران نیز افشانده و ایشان را از [دام‌های انحراف و دسیسه‌های] دشمنانشان نجات داده و نعمت‌های بهشت را بر آنان فزونی بخشیده و رضایت خداوند را نصیب‌شان ساخته است.
در روز قیامت به فقیه گفته می‌شود: ای سرپرست یتیمان خاندان پیامبر صلی الله علیه و آله و‌ای کسی که علاقه‌مندان و دوستان ضعیف او را هدایت کردی! و برای همه آنان که از خرمن دانش تو بهره جسته‌اند، شفاعت کن... اکنون ببین که چه فاصله زیادی است میان دو جایگاه [عالم ژرف اندیش و هدایتگر و دیگری، عابدی خود نگر]
ب) تشویق به‌ژرف‌اندیشی و پرسشگری
برخی از رهبران مذاهب اهل سنت، پرسش و تحقیق را بدعت و ممنوع می‌دانند؛ ولی اهل بیت علیهم السلام تاملات علمی و پرسش‌دینی را یک ارزش می‌شمارند.
حضرت رضا علیه السلام از رسول خدا صلی الله علیه و آله روایت کرده است: «دانش، گنجینه‌هایی است که پرسش، کلید‌های آن است خدایتان مورد لطف و رحمت قرار دهد! بپرسید؛ زیرا در کار پرسش و جستار علمی ۴ نفر پاداش دریافت می‌کنند: سوال کننده؛ معلم؛ شنونده و پاسخ دهنده. «در جای دیگر می‌فرمایند: «کونوا دراه ولا تکونوا رواه؛ اهل درایت ودرک باشید، نه اهل حکایت و نقل!» هرگاه عمق و ژرفای یک حدیث را بشناسید، از هزار حدیث که فقط روایت گر آن باشید، برتر است.
ج) تنها راه نجات
حضرت رضا علیه السلام از رسول خدا نقل فرموده است که:《هر کسی به دین و مسلکی گردن نهد که از منبع صحیح (و وحی) دریافت نشده، از سوی خداوند، محکوم به پوچی و گمراهی است؛ و هر کسی روش دینی (و عبادی) خود را از راه‌های غیر معتبر و غیر از مسیری که خداوند آن‌ها را برای مخلوقات خود باز کرده است، دریافت کند مشرک به شمار می‌آید و تنها راه ایمن برای شناخت وحی خداوند بلند مرتبه، راه حضرت محمد صلی الله علیه و آله است.»
د) برخورد یکسان با توانمند و تهیدست
حضرت امام رضا علیه السلام می‌فرمایند: «کسی که با مسلمان تهیدست روبرو شود و سلام وی با او بر خلاف سلامی باشد که با توانمندان و ثروتمندان دارد، خدا را در قیامت خشمگین ملاقات خواهد کرد.»
ه) یاری مسلمانان
حضرت رضا علیه السلام می‌فرمایند: «من اصبح لایهتم بامر المسلمین فلیس منهم؛ کسی روز را آغاز کند؛ ولی در اندیشه امور مسلمانان نباشد (و برای رفع مشکلات آنان اهتمام نورزد) از مسلمانان نیست.» پس آن‌هایی که از کرامت انسانی به دورند، شعار می‌دهند: «نه غزه، نه لبنان، جانم فدای ایران!» و گرنه انسان با کرامت می‌گوید: «هم غزه، هم لبنان، هم یمن، و هم ایران.»
چراکه: «تو کز محنت دیگران بی‌غمی / نشاید که نامت نهند آدمی»
از اینجاست که روحیه کرامت را می‌توان در انتخاب مقام معظم رهبری حفظه الله دید این اشعار را مورد توجه قرار می‌دهند:
کوه باشی، سیل یا باران، چه فرقی می‌کند
آسمان شام با ایران چه فرقی می‌کند
مرز‌ها سهم زمینند و تو سهم آسمان
حصر الزهرا و آبادان چه فرقی می‌کند
مرز ما عشق است و هر جا اوست آنجا خاک ماست
سامرا، غزه، حلب، تهران چه فرقی می‌کند
هرکه را صبح شهادت نیست، شام مرگ هست
بی‌شهادت مرگ با خسران چه فرقی می‌کند
و) مهربانی مومن
حضرت رضا علیه السلام می‌فرمایند: «احسن الناس ایمانا احسنهم خلقا و الطفهم باهله و انا الطفکم باهلی؛ کسی ایمانش برتر و بهتر از دیگران است که اخلاقش نیکوتر و نسبت به خانواده‌اش مهربان‌تر باشد و من مهربان‌ترین شما نسبت به اهل و و عیالم هستم.»
در یکی از روزها، مردی از امام علی علیه السلام دعوت کرد، حضرت به او فرمود: به سه شرط دعوت تو را پاسخ خواهم گفت: اول اینکه برای تدارک مهمانی چیزی از خارج منزل تهیه نکنی؛ دوم، در منزل هرچه داری، ما را به همان مهمان کنی و سوم، همسر و خانواده‌ات را برای میزبانی از ما به زحمت نیندازی.
ای شیعه کرامتت فرا می‌خواند
این مه به ولایتت فرا می‌خواند
دستان رضا اگر بگیرد دستت
معصومه به عصمتت فرا می‌خواند
به امید اینکه همه ما در مسیر واقعی بندگی و سبک زندگی اهل بیت عصمت و طهارت به ویژه، ولی نعمت کشورمان آقاعلی بن موسی الرضا قرار بگیریم و مقصد نهایی رشد و تعالی واقعی برسیم.
انتهای پیام/
