پیام‏‌های پیروزی حماس در انتخابات دانشجویی دانشگاه بیرزیت

به گزارش گروه بین الملل دفاع پرس، حامد محققنیا، کارشناس مسائل غرب آسیا طی یادداشتی در اندیشکده تبیین نوشت: فلسطین از سال 2005 تاکنون شاهد انتخابات ریاستی و از سال 2006 تاکنون نیز شاهد انتخابات مجلس قانونگذاری نبوده است. حماس در انتخابات مجلس قانونگذاری فلسطین در سال 2006 در مقابل جنبش فتح پیروز شده بود و یک سال پس از آن جنبش فتح در یک درگیری خونین از نوار غزه بیرون رانده شد تا فلسطین به دو بخش کرانه باختری و نوار غزه تقسیم شود که کرانه باختری تحت کنترل فتح و نوار غزه نیز تحت کنترل حماس قرار گرفت. انتخابات دانشجویی به عنوان یکی از مهمترین انتخابات هر سال در دانشگاههای فلسطین برگزار شد و در این انتخابات نیز رقابت اصلی میان دو جنبش فتح و حماس بود.

آخرین انتخابات دانشجویی نیز روز 22 آوریل 2015 در دانشگاه بیرزیت برگزار شد که نتیجه آن یک شگفتی بود: پیروزی قاطع حماس در کرانه باختری که کنترل آن در اختیار جنبش فتح به ریاست محمود عباس قرار دارد. در این تحلیل ضمن بررسی نتایج انتخابات دانشجویی در دانشگاه بیرزیت، به علل اهمیت این انتخابات و پیامهای نتایج این انتخابات در صحنه سیاسی فلسطین پرداخته خواهد شد.

انتخابات دانشجویی دانشگاه بیرزیت تنها چند روز پس از انتخابات دانشگاه پلی تکنیک برگزار شد که در آن انتخابات احزاب وابسته به حماس و فتح هر یک 15 رای و ائتلاف وابسته به جبهه خلق نیز یک رأی کسب کرده بودند. (Abdullah, 24 April 2015) در انتخابات شورای دانشجویی دانشگاه بیرزیت در رام الله که روز 22 آوریل 2015 برگزار شد، 5 انجمن دانشجویی بر سر کسب 51 کرسی با یکدیگر رقابت کردند.

در این انتخابات، ائتلاف وابسته به جنبش حماس موسوم به ائتلاف «وفا» موفق شد 3400 رأی معادل 26 کرسی را کسب کند و ائتلاف وابسته به جنبش فتح نیز 2545 رأی معادل 19 کرسی، ائتلاف چپگرا وابسته به جبهه خلق 5 کرسی و ائتلاف دموکراتیک نیز یک کرسی را به دست آوردند. در واقع، رقابت اصلی میان ائتلافهای وابسته به حماس و فتح بود که ائتلاف وابسته به حماس موفق شد 7 کرسی بیشتر از ائتلاف رقیب به دست آورد. (خبرگزاری فارس، 3/2/1394) در انتخابات سال 2012 جنبش فتح توانسته بود 26 کرسی کسب کند و در انتخابات سال 2013 و 2014 نیز جنبش فتح توانسته بود با 23 کرسی در برابر 20 کرسی جنبش حماس پیروز شود.

علل اهمیت انتخابات دانشجویی در دانشگاه بیرزیت

اگرچه انتخابات دانشجویی در دیگر دانشگاههای فلسطین نیز برگزار میشود اما انتخابات دانشگاه بیرزیت از اهمیت بیشتری در صحنه سیاسی فلسطین برخوردار است. اهمیت انتخابات دانشجویی بیرزیت به حدی زیاد بود که خالد مشعل، رئیس دفتر سیاسی حماس، پیروزی در این انتخابات را نخستین گام در روند ملی فلسطین دانست. علل این اهمیت را میتوان در موارد زیر بیان کرد:

دانشگاه بیرزیت با ده هزار دانشجو، بزرگترین دانشگاه فلسطینی محسوب میشود. لذا این جامعه آماری در دانشگاه بیرزیت میتواند به منزله چگونگی نگرش جامعه فلسطینی به گروههای سیاسی آن و جایگاه گروههای سیاسی در جامعه فلسطین باشد. (Hadid, 11 May 2015)

دانشگاه بیرزیت نه تنها بزرگترین دانشگاه فلسطین در کرانه باختری بلکه سنگر تاریخی ناسیونالیسم فلسطینی و فعالگرایی سیاسی است. (Abdullah, 24 April 2015)

دانشگاه بیرزیت نزدیک رام الله، مقر تشکیلات خودگردان فلسطین، قرار دارد و بیش از هر دانشگاه دیگری پایگاه جنبش فتح و تشکیلات خودگردان محسوب میشود زیرا کرانه باختری تحت کنترل تشکیلات خودگردان فلسطین قرار دارد.

جنبش حماس چندی پس از برگزاری انتخابات دانشجویی بیرزیت، در موضعگیری هوشمندانه برای شرکت در انتخابات ملی مجلس قانونگذاری و انتخابات ریاستی اعلام آمادگی و محمود عباس را به عنوان مانع جدی در برگزاری انتخابات ملی معرفی کرد

تحلیل نتایج و پیامهای انتخابات اخیر دانشجویی در دانشگاه بیرزیت

انتخابات دانشجویی اخیر که پیروزی قاطع جنبش حماس را به دنبال داشت و روزنامه صهیونیستی هاآرتض پیروزی جنبش دانشجویی وفا وابسته به حماس در این انتخابات را «زلزله سیاسی» نامید (خبرگزاری تسنیم، 7 اردیبهشت 1394)، پیامهای مهمی برای عرصه سیاسی فلسطین و همچنین در سطح منطقهای داشته است. از مهمترین این پیامها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:

انتخابات اخیر دانشجویی وزن دو جنبش فتح و حماس برای انتخابات آینده مجلس قانونگذاری و انتخابات ریاستی را نشان میدهد. آخرین انتخابات ریاستی فلسطین در سال 2005 برگزار شد و پس از آن نیز انتخابات مجلس قانونگذاری در سال 2006 انجام شد و تا به امروز فتح و حماس درباره زمان برگزاری انتخابات آتی توافقی نکردهاند. جنبش حماس چندی پس از برگزاری انتخابات دانشجویی بیرزیت، در موضعگیری هوشمندانه برای شرکت در انتخابات ملی مجلس قانونگذاری و انتخابات ریاستی اعلام آمادگی و محمود عباس را به عنوان مانع جدی در برگزاری انتخابات ملی معرفی کرد. محمود عباس از سال 2005 تاکنون ریاست تشکیلات خودگردان فلسطین را بر عهده دارد و خود را مقام رسمی و مشروع فلسطین در مجامع بینالمللی میداند.  

یکی از دلایل اصلی اهمیت انتخابات اخیر دانشجویی این بود که حماس پس از پیروزی در انتخابات مجلس قانونگذاری سال 2006 در سال 2007 در انتخابات دانشجویی دانشگاه بیرزیت شکست خورد. از سوی دیگر، انتخابات اخیر در بازه زمانی پس از جنگ سال 2014 رژیم صهیونیستی علیه باریکه غزه برگزار شد و نخستین انتخابات دانشجویی پس از این جنگ محسوب میشود.

یکی از پیامدهای مهم نتایج انتخابات دانشگاه بیرزیت اثبات ناکامی محاصره غزه توسط رژیم صهیونیستی است. مخالفان حماس با تبلیغات زیاد طی سالهای اخیر تلاش کردند نشان دهند که تداوم محاصره غزه نتیجه رفتارهای حماس در این منطقه است و این رفتارهای نیز سبب تضعیف موقعیت حماس در فلسطین شد. اما نتیجه انتخابات اخیر دانشجویی اثبات کرد این ادعا درباره کاهش محبوبیت حماس نه تنها نادرست است بلکه راهبرد مقاومت حماس در مقابل رژیم صهیونیستی سبب شد تا این جنبش مهم فلسطینی حتی در کرانه باختری نیز محبوبیت کسب کند. (Abdullah, 24 April 2015)

انتخابات اخیر دانشجویی به همان اندازه که اثبات کننده محبوبیت جنبش حماس بود، به همان اندازه نیز به معنای شکست محمود عباس که از سال 2005 تاکنون ریاست تشکیلات خودگردان فلسطین را بر عهده دارد، بود زیرا محمود عباس در جنگ سال 2014 رژیم صهیونیستی علیه غزه موضع قابل قبولی اتخاذ نکرده بود.

یکی از پیامدهای مهم نتایج انتخابات دانشگاه بیرزیت اثبات ناکامی محاصره غزه توسط رژیم صهیونیستی است. مخالفان حماس با تبلیغات زیاد طی سالهای اخیر تلاش کردند نشان دهند که تداوم محاصره غزه نتیجه رفتارهای حماس در این منطقه است و این رفتارهای نیز سبب تضعیف موقعیت حماس در فلسطین شد.

حماس پیروزی در انتخابات اخیر دانشجویی را به معنی تائید سیاستهای خود میداند. پیام مهم این انتخابات دانشجویی این بود که حماس جنبش پیشتاز برای فلسطینیها است و راهبرد «مقاومت» آن  انتخاب مردم فلسطین است. در مقابل این انتخابات برای جنبش فتح به معنای شکست راهبرد مذاکره با رژیم صهیونیستی و شکست همکاری امنیتی با نیروهای اشغالگر این رژیم بود. (Abdullah, 24 April 2015) نتیجه این انتخابات به معنای ناامیدی دانشجویان جوان فلسطینی از مذاکرات با صهیونیستها است. در حالی که تشکیلات خودگردان به مذاکرات با رژیم صهیونیستی ادامه میدهد، این رژیم همچنان به شهرک سازی ادامه میدهد.

یکی از پیامهای مهم انتخابات اخیر دانشجویی در دانشگاه بیرزیت این بود که رفتارهای جنبش فتح پس از شکست در انتخابات نشان داد که وحدت میان حماس و فتح شاید به این زودیها امکانپذیر نباشد. نشانه آشکار این ادعا نیز این است که نیروهای امنیتی تشکیلات خودگردان فلسطین تنها سه روز پس از پیروزی حماس در انتخابات دانشجویی، «جهاد سلیم» و شمار دیگری از دانشجویان وابسته به فراکسیون وفا وابسته به حماس را بازداشت کردند.

این اقدام نشان میدهد که جنبش فتح که از حمایت پادشاهان عرب نیز برخوردار است مانند حامیان خود، باوری به دموکراسی ندارد. واقعیت این است که نتایج انتخابات واقعی و غیرنمایشی که نمونه آشکار آن در فلسطین در سال 2006 و در مصر در سال 2012 برگزار شد، هیچگاه تأمین کننده منافع پادشاهان عرب و اربابان غربی آنها نیست. بر این اساس است که آنها مخالف برگزاری هر نوع انتخابات آزاد در کشورهای عربی هستند و به الگوی یمنی انتخابات که در سال 2012 با یک نامزد و در یک فرآیند نمایشی و هدایت شده برگزار شد، پایبند هستند.

حماس جنبش پیشتاز برای فلسطینیها است و راهبرد «مقاومت» آن  انتخاب مردم فلسطین است. در مقابل این انتخابات برای جنبش فتح به معنای شکست راهبرد مذاکره با رژیم صهیونیستی و شکست همکاری امنیتی با نیروهای اشغالگر این رژیم بود.

علل شکست جنبش فتح در انتخابات اخیر دانشجویی

واقعیت این است که نتایج انتخابات اخیر دانشجویی در دانشگاه بیرزیت اثبات کرد که جنبش فتح به اندازه پیشرفت حماس دارای پسرفت سیاسی بوده است. دلایل متعددی را میتوان درباره این پسرفت سیاسی که در نتیجه انتخابات اخیر دانشجویی عیان شد را مطرح کرد که برخی از مهمترین این دلایل عبارتند از:

1- بحران مشروعیت محمود عباس

محمود عباس از سال 2005 تاکنون ریاست تشکیلات خودگردان فلسطین را بر عهده دارد؛ در حالی که قرار بود عباس تنها چهار سال رئیس باشد و پس از آن انتخابات برگزار شود اما هنوز انتخاباتی برگزار نشده است؛ محمود عباس نیز مانند پادشاهان و اغلب روسای جمهور عرب به شخصیتی اقتدارگرا تبدیل شده و با بحران مشروعیت مواجه شده است. از سوی دیگر، بیداری اسلامی که از سال 2011 در کشورهای عربی آغاز شد نشان داد که مردم عرب مخالف رهبرانی هستند که وابستگی به قدرتهای خارجی به خصوص آمریکا داشته باشند. محمود عباس نیز از جمله رهبران عربی است که توسط آمریکا و اتحادیه اروپا حمایت مالی میشود و مورد حمایت غرب قرار دارد.

2- تداوم مذاکرات بینتیجه با رژیم صهیونیستی

جنبش فتح به ریاست محمود عباس بیش از دو دهه است که به مذاکره با رژیم صهیونیستی مشغول است اما این مذاکرات نه تنها تاکنون هیچ نتیجهای در بر نداشته بلکه نوعی مشروعیت دادن به تجاوزات مکرر رژیم اشغالگر قدس به خصوص حمایت ضمنی از جنگ علیه غزه بود. آخرین دور مذاکرات رژیم صهیونیستی و تشکیلات خودگردان سال گذشته در حالی هیچ نتیجهای به دنبال نداشته است که جنبش حماس در جنگ 50 روزه با رژیم صهیونیستی ضمن مقاومت، به پیروزیهای قابل ذکری دست پیدا کرد که این پیروزها با استقبال مردم حتی در کرانه باختری مواجه شد و البته نتایج این انتخابات دانشجویی نیز متأثر از پیروزی در جنگ 50 روزه سال 2014 نیز است.

3- رفتارهای امنیتی و سیاسی همسو با منافع رژیم صهیونیستی

برخی از رفتارهای امنیتی تشکیلات خودگردان فلسطین همسویی با منافع رژیم صهیونیستی و حتی نوعی همکاری امنیتی با این رژیم محسوب میشود که از جمله این رفتارها میتوان به حمله نیروهای امنیتی برای جمع کردن سلاحها به اردوگاههای آوارگان اشاره کرد. تشکیلات خودگران هدف این حمله را مقابله با جرم و جنایت عنوان کرد اما این حمله منجر به بروز درگیری با مردم شد. از سوی دیگر، تشکیلات خودگردان فلسطین در جنگ سال 2014 رژیم صهیونیستی علیه غزه سیاست انفعالی را در پیش گرفت و به نوعی حمایت غیرمستقیم از این جنایت رژیم صهیونیستی به عمل آورد.

جمعبندی

انتخابات اخیر دانشجویی در دانشگاه بیرزیت در نزدیکی رامالله که با پیروزی قاطع جنبش حماس توأم بود، بیش از هر چیز نشان داد که دانشجویان فلسطینی به عنوان یک جامعه آماری مهم، ضمن ابراز نارضایتی خود از سیاستهای جنبش فتح و شخص محمود عباس، بر صحت راهبرد مقاومت تأکید کردند. از سوی دیگر، نتیجه انتخابات اخیر دانشجویی نشان داد که تشکیلات خودگردان نیازمند بازنگری در ساختار قدرت خود است و هم اکنون از بحران مشروعیت رنج میبرد. نتایج انتخابات اخیر دانشجویی میتواند نوید پیروزی جنبش حماس در انتخابات مجلس قانونگذاری و ریاستی آینده فلسطین باشد که محمود عباس و جنبش فتح از ترس تکرار نتایجی شبیه آنچه که در انتخابات مجلس قانونگذاری سال 2006 فلسطین رخ داد و با پیروزی جنبش حماس همراه بود، از برگزاری آن خودداری میکنند.

----------------------------------------

منابع:

خبرگزاری تسنیم، (7 اردیبهشت 1394)، هاآرتص: پیروزی حماس در انتخابات دانشگاه بیرزیت زلزله سیاسی است.

خبرگزاری فارس، (3/2/1394)، پیروزی قاطع ائتلاف دانشجویی حماس در انتخابات شورای دانشگاه بیرزیت.

Abdullah Daud, (24 April 2015), Important lessons from the Birzeit University elections, Middle East Monitor, https://www.middleeastmonitor.com/resources/commentary-and-analysis/18262-important-lessons-from-the-birzeit-university-elections

Hadid Diaa, (11 May 2015), In Sign of Palestinians’ Mood, Hamas Wins Vote at a West Bank University, New York Times.

انتهای پیام/