گروه دفاعی امنیتی دفاع‌پرس‌ـ رحیم محمدی؛ پیشرفت تکنولوژی و به تبع آن استفاده روزافزون مردم از فناوری‌های نوین موجب شده تا خدمات مختلفی در بستر اینترنت در دسترس عموم مردم قرار گیرد که این امر موجب شده تا مرز‌های فیزیکی بین کشور‌ها برداشته شود و مردم خدمات مورد نیاز خود را با بهره‌گیری از اینترنت مرتفع سازند.
افزایش ارائه خدمات مختلف بر بستر اینترنت باعث شده تا علاوه بر سهولت مردم در دستیابی خدمات مورد نیاز خود، عده‌ای هم از همین بستر فراهم شده، برای انجام اقدامات خرابکارانه سوءاستفاده می‌کنند که شاید نمونه بارز و ملموس آن اتفاقی بود که سال گذشته در حمله سایبری به سامانه سوخت کشور صورت گرفت و برای ساعاتی مردم را با مشکل مواجه کرد؛ گرچه سایر کشور‌ها هم بعضاً با چنین چالش‌هایی مواجه می‌شوند، ولی مسئولان دستگاه‌های مختلف باید با عمل به قوانین پدافند غیرعامل از شدت و تعدد چنین حملاتی بکاهند.
لذا این موضوع یعنی اهمیت استفاده از فضای سایبر، موجب شد تا گفت‌وگویی را با سردار «محمدرضا فرجی‌پور» جانشین فرمانده قرارگاه پدافند سایبری کشور انجام دهیم. (لازم است این نکته عنوان شود که تلاش شد این مصاحبه قبل از پایان سال ۱۴۰۰ منتشر شود، ولی به دلایلی این موضوع به تأخیر افتاد.) بخش اول و دوم این گفت‌وگو را که پیش‌تر منتشر شده است، می‌توانید به ترتیب در «اینجا» و «اینجا» ملاحظه کنید.
در ادامه، بخش سوم و پایانی این گفت‌وگو را می‌خوانید:
دفاع‌پرس: چرا کشورهای دیگر این قدرت را دارند تا مسئولان شبکه‌های اجتماعی خارجی را ملزم به رعایت قوانین کشورشان کنند، ولی ما شاهد چنین موضوعی در ایران نیستیم؟
مطمئن هستم ما هم چنین قدرتی داریم، ولی به اصطلاح عُرضه انجام آن را نداشته‌ایم؛ اکنون در کشوری مثل یمن که زیر بمباران عربستان سعودی قرار دارد، هر سرویسی با هر کیفیتی نمی‌تواند فعالیت کند. به‌عنوان مثال، موتور جستجویی مانند گوگل که از نظر جستجو بسیار آسیب‌زننده است، یعنی چنانچه فردی بخواهد موضوع غیراخلاقی را جستجو کند، تصاویر بسیاری را نشان می‌دهد، ولی همین شرکت تعهد داده چنین صحنه‌هایی را در این کشور نشان ندهد.
در دولت گذشته در بسیاری از موضوعات خودباختگی داشتیم؛ بدین معنی که عنوان می‌شد به‌شدت به فناوری آمریکایی نیاز داریم و نمی‌توانیم از آن فاصله بگیریم! وقتی می‌شنویم که باید با کدخدای جهان کنار بیاییم، یعنی پذیرفته‌ایم که جهان را کدخدایی اداره می‌کند؛ لذا باید با این کدخدا کنار بیاییم؛ پس وجود این تفکر باعث می‌شد فعالیتی برای موضوع مورد اشاره صورت نگیرد؛ البته توجیه مسئولان وزارت ارتباطات دولت قبل این بود که ما به خواست مردم کاری برای اجرایی شدن مصوبه شورای عالی فضای مجازی نمی‌کنیم؛ چون مردم می‌خواهند شبکه‌های اجتماعی خارجی باز باشد، اما آنچه از مردم سراغ داریم، این است که آنها عکس این موضوع را بیان می‌کنند؛ زیرا مردم به دنبال بی‌مبالاتی نیستند.
این توجیه مسئولان دولت قبل، عذر بدتر از گناه بود. مثلاً فردی گفته بود ما مأموریتی نداریم تا مردم را به بهشت ببریم؛ در حالی که آنها به‌عنوان مسئولان نظام در قبال حفظ ایمنی، امنیت، حیثیت و آبروی مردم مسئولیت دارند، اما متأسفانه چنین تفکر و روحیه‌ای در دولت قبل وجود داشت.
با توجه به این موضوع در شورای عالی فضای مجازی، ملزم کردن شبکه‌های اجتماعی خارجی به رعایت قوانین داخلی کشورمان و مواردی که در همین رابطه به آنها اشاره شد در حال پی‌گیری است؛ البته در دولت قبل هم برخی دستگاه‌ها مبادرت به انجام چنین اقدامی کردند به نحوی که چنانچه اقدامات آنها نبود، شاید وضع موجود خیلی بدتر می‌بود؛ هرچند که این مبارزه همچنان ادامه دارد.
دفاع‌پرس: نقل قولی از رئیس سازمان پدافند غیرعامل کشور با این مضمون منتشر شده که مسئولیت نظارت بر فضای مجازی بر عهده سازمان پدافند غیرعامل است و مجموعه وابسته به نهاد ریاست جمهوری (افتا) آنچه این سازمان به آنها می‌دهد را گزارش می‌کند؛ در این رابطه توضیحی بفرمایید.
مطلبی که به نقل از سردار «جلالی» عنوان کردید، ناقص است؛ زیرا مرکز افتا مجموعه‌ای است که در زمان دولت «احمدی‌نژاد» ایجاد شد و این کلمه افتا هم مخفف سندی است که در سال ۱۳۸۴ با عنوان سند راهبردی امنیت فضای تولید و تبادل اطلاعات نوشته شد.
در این سند پیش‌بینی شده که مرکزی باید در دولت برای نظارت بر تحقق راهبرد‌ها و وظایفی که در سند مورد اشاره آمده، ایجاد شود؛ لذا آن‌هایی که انتقاد می‌کنند و می‌گویند مرکز افتا غیرقانونی است به این دلیل چنین مطلبی را بیان می‌کنند که ساختار مرکز افتا مصوبه مجلس را ندارد؛ زیرا هر ساختاری که در دولت تشکیل می‌شود، باید مصوبه قانونی داشته باشد.
منتقدان در مقابل اینکه افتا غیرقانونی است، به سازمان پدافند غیرعامل اشاره می‌کردند و اینکه تشکیل این سازمان اساسنامه مصوب رهبری را دارد به همین جهت انتقاد آنها اشاره به همین موضوع دارد؛ یعنی وقتی سازمانی با اساسنامه مورد تأیید رهبری وجود دارد، کار باید بر عهده این سازمان باشد؛ ولی مسئله به این راحتی نبود، زیرا ما در شورای عالی فضای مجازی مصوباتی داریم که در آن مصوبات مرکز افتا مأمور انجام برخی موضوعات شده است؛ شورای عالی فضای مجازی هم شورایی است که جلسات آن با حضور رؤسای قوا برگزار می‌شود؛ علاوه بر این، مصوبات آن قبل از ابلاغ باید به تأیید رهبری برسد؛ حال در مصوبه شورای عالی مجازی اسم این مرکز ذکر شده و به آن مسئولیت دادند.
رئیس سازمان پدافند غیرعامل کشور در صحبت‌هایی که تاکنون داشتند به هیچ وجه دنبال رقابت با مرکز افتا نیستند، بلکه آنچه بیان می‌کنند، این است که ما براساس اساسنامه وظایفی داریم و از آنجا که این وظایف ابلاغی مقام معظم رهبری است، نهایت تلاش و توان خود را در جهت انجام مأموریت‌ها، وظایف و مسئولیت‌ها به کار خواهیم گرفت.
دفاع‌پرس: یکی از اقداماتی که سازمان پدافند غیرعامل انجام می‌دهد، برگزاری رزمایش‌هایی به‌منظور شناسایی نقاط ضعف و قوت دستگاه‌ها در برابر تهدیداتی از جمله تهدیدات سایبری است؛ حال اینجا سوالی وجود دارد و آن اینکه وقتی در دستگاهی چنین رزمایشی برگزار می‌شود، ولی به نتایج رزمایش توجهی صورت نمی‌گیرد، برگزاری رزمایش چه سودی دارد؟
در این رابطه کلیدواژه‌ای به نام مصون‌سازی داریم، بدین معنی که مجموعه فعالیت‌هایی باید صورت گیرد تا تلاش‌های دشمن نتیجه‌بخش نباشد؛ چون حملات دشمن همواره وجود دارد و نمی‌توان جلوی حملات آنها را گرفت و این در حالی است که به لحاظ فناوری در بخش‌های مختلف همچنان به دیگران وابسته هستیم؛ پس تا وقتی این وابستگی وجود دارد، آنها از این وابستگی استفاده می‌کنند و هر زمان بخواهند حمله‌ای را انجام می‌دهند؛ بنابراین باید کاری انجام دهیم تا وقتی حمله‌ای صورت گرفت، کمترین نتایج را برای حمله‌کننده داشته باشد و این یعنی همان مصون‌سازی.
در این‌خصوص یک بحث پیشگیری و یک بحث مقابله داریم؛ اگر در پیشگیری موفق باشیم، تلاش دشمن نتیجه‌بخش نخواهد بود؛ چون برای دشمن دو عامل زمان و هزینه بسیار مهم است؛ به عبارت دیگر، دشمن هر حمله‌ای را با هر هزینه‌ای انجام نمی‌دهد؛ پس باید به گونه‌ای عمل کنیم تا بتوانیم دستیابی به مزیت‌های این دو عامل را برای دشمن سخت کنیم.
البته در این‌خصوص، تکنیک‌هایی هم در فضای سایبری مانند تکنیک «تله کوزه عسل» داریم؛ در جنگل‌هایی که خرس وجود دارد، برای شکار خرس کلبه‌ای در وسط جنگل ایجاد می‌کنند و سپس داخل آن کوزه عسل درباز می‌گذارند و بعد وقتی خرس برای بردن عسل وارد کلبه می‌شود، درِ کلبه را می‌بندند و بدین ترتیب خرس را شکار می‌کنند.
این شیوه‌ای است که می‌توان آن را در فضای سایبری نیز پیاده کرد؛ بدین شکل که برای به دام انداختن دشمن، رایانه‌ای پر از اطلاعات را سر راه نفوذ سایبری آنها قرار دهیم تا هنگام دستبرد به این رایانه رد حمله‌کننده را دنبال کنیم؛ این شیوه‌ای است که به‌وسیله آن می‌توانیم مبدأ حمله سایبری را پیدا کنیم و بعد اگر توانستیم، ضد حمله را انجام دهیم.
پس اینکه فکر کنیم دشمن هیچ‌گاه نمی‌تواند حمله سایبری انجام داد، فکر اشتباهی است؛ زیرا خداوند هم در قرآن می‌فرماید که دشمنان آن‌قدر به شما حمله می‌کنند تا شما دست از دین‌تان بردارید، اگر بتوانند؛ بنابر این باید کاری کنیم تا دشمن نتواند به نتیجه مورد نظر خود دست یابد.
البته بخشی از استطاعت دشمن به داخل کشور برمی‌گردد، بدین معنی که اگر مسیر را برای نفوذ دشمن فراهم کنیم در چنین شرایطی نمی‌توانیم دیگران را ملامت کنیم. در بحث امنیت گفته می‌شود که دشمن برای ضربه زدن، به ضعیف‌ترین حلقه امنیتی ضربه می‌زند؛ چون امنیت مانند یک زنجیر است که چنانچه یک حلقه آن جدا شود، مابقی حلقه‌های زنجیر نیز پاره می‌شوند؛ لذا باید در فضای سایبری تولید قدرت کنیم و این هم فقط محدود به حاکمیت نمی‌شود، بلکه تمام آحاد جامعه باید قدرت و سواد سایبری داشته باشند و در موضوع امنیت، فهم خود را ارتقا دهند تا تسلیم مکر و حیله دشمن نشوند.
دفاع‌پرس: باتوجه به مطالبی که عنوان کردید، تاکنون کدام بخش از کشور بیشتر مورد حمله سایبری قرار گرفته است؟
در چند ماه اخیر، بخش حمل و نقل بیشتر مورد حمله قرار گرفته است؛ حتی حمله چند ماه پیش به سامانه سوخت کشور هم ارتباط مستقیمی با بخش حمل و نقل کشور دارد؛ چون وقتی سوخت نباشد، هیچ وسیله نقلیه‌ای نمی‌تواند حرکت کند و وقتی چنین اختلالی به‌وجود آید، شاید اولین تأثیرات آن در بخش تهیه ارزاق عمومی و رفت و آمد مردم باشد؛ علاوه بر این، قبل از آن هم به شبکه راه آهن و بنادر حمله شد.
اتفاقات اخیر نشان می‌دهد که ظاهراً تقسیم کاری بین دشمن صورت گرفته است؛ بدین ترتیب که از یک سو عده‌ای به سامانه‌های اساسی و برخی هم به تابلو‌های شهری برای انتشار شعار‌های مد نظرشان حمله می‌کنند و از سوی دیگر، آمریکا نیز همسو با این حملات تحریم‌های خود را افزایش می‌دهد؛ به عبارت دیگر، بین جبهه استکبار به رهبری آمریکا و خباثت رژیم صهیونیستی تقسیم کاری بابت حمله به ایران صورت گرفته است و هیچ لحظه‌ای را هم برای دشمنی با ما از دست نمی‌دهند.
این اتفاقات به این دلیل روی می‌دهد که بنا به فرمایش رهبر معظم انقلاب اسلامی دشمن در فضای مجازی علیه ما آرایش جنگی گرفته است؛ به همین جهت باید متناسب با آرایش جنگی دشمن وضعیت مناسبی را اتخاذ کنیم و در باد اینکه مشکلی نداریم و کسی نمی‌تواند به ما ضربه بزند، نخوابیم.
نکته بعدی که باید به آن اشاره کرد، این است که نباید پساحادثه‌ای باشیم که متأسفانه هستیم؛ بدین معنی که تا قبل از وقوع حادثه‌ای کسی به فکر ارتقاء امنیت و ایمنی نیست؛ اما به محض وقوع حادثه‌ای همه وارد صحنه می‌شوند؛ مانند حوادث طبیعی که قبل از وقوع سیل کسی به فکر جلوگیری از وقوع سیلاب نیست، ولی وقتی سیل می‌آید، همه برای کمک وارد منطقه سیل‌زده می‌شوند.
تغییر این شیوه هم نیاز به فرهنگ‌سازی دارد که برای این کار باید جهش فرهنگی صورت بگیرد و مردم را نیز باید نسبت به خطرات موجود در فضای مجازی و نقشه‌های دشمن، بیش از پیش آگاه کرد.
انتهای پیام/ 231
