گروه حماسه و جهاد دفاع‌پرس، اهمیت پژوهش و تحقیق در عرصه‌های مختلف بر کسی پوشیده نیست. هرجا موضوعی از پژوهش و اعتبار تحقیقاتی برخوردار باشد ماندگارتر و اثرگذار خواهد بود و در طول زمان از گزند آسیب‌ها در امان می‌ماند. سرلشکر محمد باقری رئیس ستادکل نیروهای مسلح بهمن سال ۱۳۹۹ در مراسم اختتامیه آثار پژوهشی دفاع مقدس، جایزه سردار سلیمانی در خصوص اهمیت تحقیق و پژوهش در آثار دفاع مقدس گفته بود: «مهمترین دلیل در چرایی پژوهش مسئله تحریف است. هر واقعه‌ای که می‌تواند برای آیندگان اثربخش باشد سریع تحریف به سراغش می‌رود و دفاع مقدس از این موضوع مستثنی نیست. تنها پژوهش‌های دقیق می‌تواند این جریان سالم را از آلودگی‌ها مصون بدارد.»
در همین راستای و به منظور بحث درباره چرایی و لزوم بحث پژوهش در آثار دفاع مقدس، خبرگزاری دفاع مقدس با همکاری سازمان اسناد و تحقیقات دفاع مقدس نشستی را با حضور دو تن از نویسندگان حوزه دفاع مقدس برگزار کرده است. در این نشست «شیرین زارع پور» نویسنده کتب دفاع مقدس و پژوهشگر و نیز «سید احمد معصومی نژاد» نویسنده و مستندساز به بیان نقطه نظرات خود پرداختند. در ادامه بخش اول صحبت‌های ارائه شده در این نشست را می‌خوانید.
دفاع‌پرس: آقای معصومی نژاد کار کتاب را بیشتر دوست دارید یا کار مستند را؟
معصومی‌نژاد: کتاب ماندگارتر است و مستند را شاید کسی ببیند و بعد از مدتی فراموش کند، ولی کتاب هر خط و جمله‌اش به نوعی در ذهن خواننده ثبت می‌شود.
دفاع‌پرس: کدام تجربه خودتان را موفق‌تر می‌دانید؟
معصومی‌نژاد: نمی‌شود گفت ناموفق. ما یک بحث تولید داریم و یک بحث عرضه. حتی اگر تولید خوبی داشته‌ایم و عرضه ناموفقی بوده، کار لطمه دیده است. شما می‌بینید که حتی کار خوب مستند وقتی عرضه خوب نشود و در ساعت پخش خوبی پخش نشود و یا در خصوص آن تبلیغات و اطلاع‌رسانی خوبی نشود لطمه می‌خورد. یک موقع کتاب خوبی هست که انتشارات در عرضه آن ناموفق بوده و کوتاهی کرده برحسب جابجایی‌ها نتوانسته آن طور که باید روی آن کار کند و در نتیجه کار لطمه دیده است. این‌ها تأثیرگذار است.
اهمیت مسئله زمان در پژوهش‌های دفاع مقدس/ ضرورت پژوهش تبیین نشده است
دفاع‌پرس: خانم زارع‌پور، وضعیت پژوهش کتاب‌های ما در حوزه دفاع مقدس و جهاد و شهادت به چه صورت است و شما شرایط را مطلوب می‌بینید یا خیر؟
زارع‌پور: در ادبیات پژوهشی حوزه دفاع مقدس به روشنی می‌شود گفت با وجود حجم زیادی از مطالعات و پژوهش‌هایی که در این حوزه صورت گرفته، باز هم تجربیات بسیاری هست که هنوز ثبت و ضبط نشده. دفاع مقدس سرشار از تجربیاتی است که توجه به عوامل و علل و شرایط بروز و ظهور این تجربیات می‌تواند راهگشای اساسی بسیاری از مسائل کشور باشد. در دانشگاه‌ها و مراکز علمی ما سال‌هاست پژوهش‌هایی صورت می‌گیرد و هزینه‌ها و وقت‌های کلانی صرف موضوعاتی می‌شود که حتی خود محقق نمی‌داند ضرورت این پژوهش برای چه بوده است. مثل خیلی از پایان‌نامه‌هایی که نوشته می‌شود و صرفاً برای این است که پایان‌نامه ارائه بشود و دانشجو نمره‌اش را بگیرد.
فکر می‌کنم پژوهش در حوزه دفاع مقدس هنوز خیلی جای کار دارد و دیگر اینکه ما از لحاظ زمانی خیلی از فرصت‌ها را داریم از دست می‌دهیم. من به عنوان یک نویسنده بعضی از کتاب‌ها را تا ۵۰ مورد مصاحبه می‌گیریم، ولی گاهی وقت‌ها با بعضی از این عزیزان که ارتباط می‌گیریم این جمله را تکرار می‌کنند که زمان گذشته و من فراموش کرده‌ام. یا مثلاً خاطرم هست برای کتاب «فرشته‌ای که بال نداشت» زمانی که در حال تحقیق بودیم هم کار تحقیق را خودم انجام دادم و هم نویسندگی آن را، من خیلی به اطلاعاتی که به نوشتن کتاب کمک کند نرسیدم. بسیاری از افرادی که لازم بود ما در حوزه پژوهش به این‌ها مراجعه کنیم یا در طول زمان از دنیا رفته بودند و یا حافظه‌شان یاری نمی‌کرد و بخشی از خاطرات را فراموش کرده بودند. به هرحال موضوع زمان غالباً لحاظ نمی‌شود و ما داریم فرصت‌های بسیار مهمی را از دست می‌دهیم. پدران و مادران شهدایی که سن آن‌ها بالاست به تدریج از بین ما می‌روند و یا سرداران ما و یا کسانی که در جبهه‌های نبرد حضور داشتند و یا جانبازان دفاع مقدس که در آسایشگا‌ه‌ها هستند و کسی سراغ آن‌ها برای تحقیق نمی‌رود، ما آرام آرام این‌ها را از دست می‌دهیم و به قول حضرت آقا تا ده بیست سال آینده هیچ کدام از این‌ها دیگر وجود نخواهند داشت این موضوع شاید قابل جبران نباشد.
اعتبار گفته‌ها و نوشته‌ها را پژوهش مشخص می‌کند/ امروز افراد به دنبال سند حرف‌ها و نوشته‌ها هستند
دفاع‌پرس: آقای معصوم‌نژاد چرا باید در حوزه دفاع مقدس به پژوهش بپردازیم؟ بخشی از کتاب‌ها به عنوان تاریخ شفاهی به عنوان مثال از فرماندهان تهیه شده و ثبت و ضبط می‌شود. ما در حوزه خاطره نویسی چرا به پژوهش نیاز داریم؟
معصومی‌نژاد: من ابتدا اصل مطلب پژوهش را توضیح بدهم. اسلام و شخص پیامبر اسلام (ص) یکی از معجزات خاصی که داشتند همان بحث کتاب بود. اولین آیه‌ای که بر پیغمبر نازل شد، بحث قرائت و خواندن بود. یعنی پایه دین اسلام بر اساس مطالعه و پژوهش و خواندن و علم تبیین استوار است و بر این اساس برنامه‌ریزی شده. یک می‌گفتند اگر کسی نتواند بخواند بی‌سواد است، ولی در حال حاضر این دایره خیلی وسیع‌تر شده است. یعنی ما دیگر این حرف را نمی‌زنیم. اگر کسی نتواند درست روایت کند و نتواند کاری انجام بدهد و کار او پشتوانه پژوهش نداشته باشد، این فرد بی‌سواد است. در فضای مجازی و در فضای رسانه‌ای این را می‌بینیم که صرفاً فرستادن مطالب بدون پشتوانه پژوهشی باعث زیر سوال رفتن فرد منتشرکننده می‌شود و مشخص می‌کند این فرد هیچ پژوهشی نداشته و فقط مطالب را بازارسال می‌کند، از این رو مشخص می‌شود فرد چقدر از سطح سواد پایینی بهره‌مند است. هر چقدر هم که جلوتر می‌رویم دایره و وسعت این سواد بیشتر می‌شود. یعنی فردا در روایت‌ها افراد ملزم هستند چیزی را روایت کنند که سند داشته باشد. صرف حرف زدن خوب ملاک نیست. امروز هم اگر کسی حرف می‌زند همه پیگیر هستند ببینند این حرف برچه اساسی گفته شده و چه سندی دارد.
اگر درست روایت کنیم پیروز جنگ روایت‌ها شدیم/ لازمه پیروزی پژوهش است
حالا اگر برویم در بحث دفاع مقدس، من خودم با گروه‌ها و افراد مختلفی در فضای مجازی ارتباط داشته‌ام و اینجا تجربه خودم را می‌گویم. گاهی با بعضی از گروه‌ها و افرادی که احیاناً معاند بودند و یا مغرض بودند و یا جاهل بودند گفت‌وگو می‌کردیم و صحبت از دفاع مقدس می‌شد، می‌گفتند رزمنده‌ها و شهدا براساس یک حس ناسیونالیستی و وطن‌پرستی رفتند و جنگیدند. در مقابل این حرف ما وصیتنامه‌های شهدا را می‌آوردیم و می‌گفتیم ما اقتدا کردیم به سیدالشهدا (ع) و حضرت علی‌اکبر (ع) و دیگر بزرگان دینی. باز این‌ها می‌گفتند شما در این وصیتنامه‌ها دست برده‌اید. این‌ها دست‌نوشته‌های خودتان است. اما وقتی من به بخشی از صحبت‌های مادر شهید استناد می‌کردم و صحبت‌های مادر شهید یا پدر یا برادر شهید را می‌آوردم، این‌ها کاملاً دست‌ها را بالا برده و تسلیم شده‌اند. این اهمیت بحث تبیین را می‌رساند. اگر ما به خوبی بتوانیم یک مسئله را تبیین و روایت کنیم پیروز خواهیم شد و در جنگ روایت‌ها پیروز خواهیم شد و لازمه این مهم، پژوهش است. پژوهش کمک می‌کند که در جنگ روایت‌ها و در تبیین پیروز بشویم، نه تنها در دفاع مقدس، بلکه امروز در شبکه‌های اجتماعی هم می‌بینیم هر مسئولی که سمتی می‌گیرد، اگر در قضیه تبیین و روایت‌ها موفق نباشد، آن مسئول بلافاصله حذف می‌شود و در این جنگ می‌بازد، ولو اینکه کاربلد و آگاه باشد.
نهاد‌های مسوول در امر پژوهش ضعیف هستند/ پژوهشگران آموزش ندیده آسیب رسان این حوزه هستند
ما وقتی می‌توانیم بگوییم در پژوهش دفاع مقدس موفق بوده‌ایم که بتوانیم یک آماری ارائه بدهیم مثلا اینکه مادران شهدا عموماً در چه سالی ازدواج کرده‌اند، در چه سالی بچه‌دار شده‌اند. من با بنیاد‌ها و نهاد‌های مختلفی مرتبط هستم، واقعاً از جهت پژوهش تعطیل هستند. وقتی یک نسخه از پژوهش‌های انجام شده را می‌بینیم و بررسی می‌کنم بابت هزینه‌ای که برای این کار داده شده واقعاً افسوس می‌خورم. فردی که دارد این مصاحبه‌ها را انجام می‌دهد اصلاً آموزش این کار را ندیده است. حتی کسی که پشت دوربین نشسته و دارد ضبط می‌کند، در زمینه کاری خودش تخصص ندارد.
انتهای پیام/ ۱۴۱
