به گزارش گروه اخبار داخلی دفاع‌پرس، اصطلاح دیپلماسی اقتصادی اصطلاح جدیدی است که سابقه استفاده از آن به دهه ۱۹۵۰ بازمی‌گردد، با این حال تنها در یک دهه اخیر است که بسیار مورد توجه قرار گرفته است. در واقع پژوهش‌های عملی در این خصوص از مواردی نادر در دهه ۱۹۵۰ به ده‌ها مورد در هر سال در یک دهه اخیر رسیده است. از دلایل این امر می‌توان به توسعه جهانی شدن، روند رو به رشد حمایت گرایی و افزایش نقش مباحث اقتصادی در ملاحظات امنیتی اشاره کرد.
طبق تعریف مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در یک تعریف مختصر دیپلماسی اقتصادی استفاده از ابزار سیاسی بین‌المللی (دیپلماسی) برای به دست آوردن اهداف اقتصادی است. بر اساس این تعریف، دیپلماسی اقتصادی طیف وسیعی از مسائل و اقدامات از دیپلماسی تجاری تا روابط داوطلبانه و اجباری میان دولت‌ها را دربرمی گیرد.
در باب اهمیت تأثیر تجارت بر توسعه، علاوه بر نظریات سنتی، بر اساس «نظریه پیچیدگی» هر قدر محصولات تولیدی و صادراتی یک کشور پیچیده‌تر باشند، آن کشور رشد اقتصادی پایدارتر و درآمد سرانه بیشتری خواهد داشت. شاخص پیچیدگی نشان می‌دهد که در خلال ۵۰ سال اخیر وضعیت ایران در مقایسه با سایر کشورها نه تنها بهبود نیافته، بلکه بسیار بدتر شده و به رتبه ۸۸ (تا سال سال ۲۰۱۶) رسیده است.
تنوع بخشی به محصولات صادراتی (یکی از دو محور نظریه پیچیدگی) به عنوان بنیانی برای رشد اقتصادی از سوی دانشمندان مطرح است و اصولاً فرایند توسعه اقتصادی را فرایند تغییر ساختاری تعریف می‌کنند به گونه‌ای است که کشورها از تولید «کالاهای کشورهای فقیر» به سمت تولید «کالاهای کشورهای ثروتمند» حرکت کنند. استراتژی توسعه صنعتی یا سیاست صنعتی عامل این تغییر ساختار بوده و سیاست‌های تجاری و دیپلماسی اقتصادی ابزاری برای سیاست صنعتی است.
تهران و دوحه در مسیر توسعه روابط همه‌جانبه خود
روابط تهران دوحه به سبب تحولات منطقه‌ای و کنشگری‌های کشورهای ثالثی همچون عربستان سعودی در سال‌های اخیر همواره فراز و فرودهایی داشته است. در واقع دوحه در میان کشورهای حاشیه خلیج فارس جزء همسوترین دول عربی است که در مسیر جبهه مقاومت سنگ‌اندازی نمی‌کند.
همین سیاست دوحه منجر به ایجاد فاصله میان پدرخوانده شیخ‌نشین‌های خلیج فارس و دولت‌هایی نظیر دولت قطر شده است، از اینسو شرایط بیش از هر زمان دیگر برای گسترش تعاملات اقتصادی ایران و قطر فراهم است، بنابراین در ادامه سعی می‌کنیم به بررسی همه جانبه روابط ایران و قطر و ظرفیت‌های دو کشور بپردازیم.
روابط سیاسی تهران-دوحه در سال‌های پساداعش
دوحه به عنوان یکی از شیخ‌نشین‌های همراه با دولت سعودی به دنبال تیرگی روابط تهران-ریاض سطح روابط خود با جمهوری اسلامی ایران را کاهش داد که تجلی اصلی این موضوع را می‌توان در قطع روابط ایران و عربستان بعد از تصرف سفارت این کشور در تهران مشاهده کرد.
اما با گذشت زمان و پیروزی کامل جبهه مقاومت اسلامی علیه فرزند عربستان سعودی و آمریکا یعنی همان داعش شاهد بودیم، دوحه هم به مرور از راهبرد حمایت مالی داعش و پیروی از سیاست‌های دولت سعودی عدول کرده است، همین مسئله رفته‌رفته منجر به قطع روابط ریاض-دوحه و اعمال تحریم کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس علیه قطر شده است.
این مهم یکی از تحولات اساسی در منطقه غرب آسیا بود که می‌توان آن را سرآغاز فصل جدید روابط تهران- دوحه به شمار آورد، بهبود روابط تا جایی پیشرفت که در سفر حجت‌الاسلام رئیسی به دوحه تفاهم‌نامه‌های همکاری‌های اقتصادی بی‌سابقه‌ای میان دو کشور منعقد شد.
اشتراکات دینی و فرهنگی ایران و قطر
مهم‌ترین اشتراک فرهنگی ایران و قطر دین مشترک دو کشور است، بیش از ۹۸ درصد جمعیت قطر را مسلمانان شیعه تشکیل می‌دهند که از این مقدار قریب به ۱۰ درصد آن‌ها شیعیان دوازده امامی هستند، موضوع بسیار مهم در حوزه فرهنگی کشور قطر این است که وهابیت به عنوان یک فرقه انگلیسی در جهان اسلام آنچنان که در دولت سعودی و کشور عربستان نفوذ کرده است در قطر خیلی ظهور و بروز پر رنگی نداشته است.
از دیگر اشتراکات فرهنگی دو کشور می‌توان به خوراک و مواد غذایی مردم دو کشور اشاره داشت، مردم کشور قطر همانند ایرانیان پایه و اساس غذایشان برنج، گوشت، مرغ و نان است که این مسئله سبب شد در سال‌های اخیر تعداد زیادی از رستوران‌های زنجیره‌ای و رستوران‌داران با سرمایه بالا شعبه یا شعباتی را در قطر احداث کنند.
همچنین به دلیل جاذبه‌های گردشگری ایران و ظرفیت بالای کشورمان در کمیت و کیفیت پزشکان و جراحان آمارهای به ما نشان می‌دهند که در سال‌های اخیر با افزایش ورود گردشگری از مبدأ قطر به تهران، اصفهان، مشهد و دیگر شهرهای تهران مواجه بوده‌ایم.
گسترش روابط نظامی ایران و قطر بعد از سفر رئیس‌جمهور به دوحه
بنابر گفته‌های مدیر روابط عمومی دفتر رئیس‌جمهور تنها یک ماه پس از سفر حجت‌الاسلام رئیسی به دوحه و انعقاد 14 تفاهم‌نامه همکاری میان دو کشور، محصولات و تجهیزات نظامی ایران به نمایشگاه ستاوردهای نظامی راه پیدا کردند که حکایت از تعمیق روابط دو کشور دارد.
البته لازم به ذکر است که به دلیل وجود پایگاه‌های آمریکایی در قطر دو کشور همکاری نظامی چندانی پیش از نداشته‌اند.
جام‌جهانی نقطه عطف گسترش روابط اقتصادی ایران و قطر
توسعه روابط با کشورهای همسیاهی یکی از اهداف و برنامه‌های دولت سیزدهم است تا بازار ۴۰۰ میلیون نفری کشورهای همسایه مقصد کالاهای ایرانی باشد، بازار قطر به دلیل بکر بودن آماده پذیرش کالاهای ایرانی است که با راه‌اندازی مرکز تجاری ایران در قطر و حضور گسترده رایزنان تجاری می‌تواند به آن دست‌یافت و حضور ثابتی باعرضه کالاهای و تأمین نیاز این بازار را به دست آورد که با توافق بر سر رفع مشکلات تجاری تسهیل نیز خواهد شد.
با توجه به مناسبات خوب سیاسی ایران و قطر، قرار دادن گام بعدی برای حمایت از بخش خصوصی برای توسعه روابط تجاری از مهم‌ترین اهداف دو کشور است که با رفع موانع و توسعه زیرساخت‌ها امکان‌پذیر می‌شد، از سوی دیگر بخش خصوصی نیز نقش مهمی را بر عهده دارد که با ایفای درست آن شاهد تحولی در آمار تجاری ایران و قطر خواهیم بود.
از سوی دیگر، سفر حجت‌الاسلام سید ابراهیم رییسی رییس‌جمهوری به قطر و امیر قطر به ایران انتظارات را برای توسعه روابط اقتصادی افزایش داده است که این روزها با تلاش بخش خصوصی باید شاهد گسترش روابط تجاری با حمایت دولت باشیم که می‌تواند تجارتی پایدار را به ارمغان بیاورد.
یک رسانه تخصصی در حوزه اقتصادی معتقد است برگزاری بزرگ‌ترین رویداد ورزشی جهان در قطر بسیاری از توجهات را به این کشور جلب کرده است که برگزاری جام جهانی فوتبال ۲۰۲۲ در پاییز امسال می‌تواند ایران را در مرکز توجه برای گسترش روابط اقتصادی با این کشور نیز قرار دهد.
این فرصت در حالی برای ایران فراهم شده است که در همسایگی کشور برگزار می‌شود و می‌توان با ارائه خدمات اقامتی و تأمین بازار نه‌تنها دستاوردی اقتصادی برای توسعه روابط تجاری با قطر را فراهم کرد بلکه می‌توان با معرفی مناسب محصولات ایران، تجار جهان را به کشور گسیل کرد.
انتهای پیام/371
