آشتی دمشق و آنکارا دریچه‌ای به پایان ۱۲ سال بحران سوریه

به گزارش گروه بین‌الملل دفاع‌پرس به نقل از راشاتودی، به نظر می‌آید که سران ترکیه و سوریه به سمت برقراری ارتباط دوباره میان دو کشور گام برمی دارند، موضوعی که بی شک برخلاف میلِ واشنگتن خواهد بود.

روزنامه روسی راشاتودی در مطلبی با ذکر این مقدمه و گریز به موضوع دیدار احتمالی میان روسای جمهور ترکیه و سوریه، به طرح این سوال پرداخت که آیا پس از ۱۱ سال قطع ارتباط در روابط سوریه و ترکیه، آیا نزدیکی دوباره آن‌ها می‌تواند مسیر خاتمه یافتن فصل پایانی جنگ بی رحمانه در سوریه را با از بین بردن بن بست کنونی میسر کند؟

راشاتودی در ابتدای تحلیل خود و در تشریح شرایط زمینه ساز دیدار احتمالی میان «بشار اسد» و «رجب طیب اردوغان» به صحبت‌های وزیر خارجه ترکیه استناد می‌کند. «مولود چاووش اوغلو» وزیر خارجه ترکیه اخیراً گفته است که اوایل ماه فوریه ممکن است با «فیصل مقداد» همتای سوری خود دیدار کند، دیداری که محور اصلی آن مذاکرات بیشتر در جهت از سرگیری روابط میان دولت‌های دمشق و آنکارا خواهد بود. در آن سوی ماجرا آمریکا قرار دارد که چندان تمایلی به از سرگیری روابط همسایگان سوریه با آن ندارد.

علی‌رغم اینکه اظهارات اخیر «ند پرایس» سخنگوی وزارت خارجه آمریکا مبنی بر اینکه واشنگتن از کشور‌هایی که به دنبال بهبود روابط با دولت دمشق هستند یا از این رویه حمایت می‌کنند، پشتیبانی نخواهد کرد، موید همین موضوع است، اما به نظر می‌رسد آنکارا و دمشق، بی توجه به این مخالفت ها، مسیر خود را به سمت عادی سازی روابط دو کشور ادامه می‌دهند.

بنا به نوشته راشاتودی، اولین گام در مسیر عادی سازی روابط میان آنکارا و دمشق در اواخر ماه دسامبر سال گذشته میلادی برداشته شد، آنجا که در گزارش‌های رسانه‌ای خبر دیدار میان وزرای دفاع سوریه و ترکیه در مسکو منتشر شد. برآیند کلی دیدار وزرای دفاع سوریه و ترکیه این بود: اصرار البته شفاهی آنکارا بر احترام به تمامیت ارضی سوریه، حل بحران کنونی پناهجویان و مبارزه علیه تمام گروه‌های تروریستی که مرز‌های ترکیه را تهدید می‌کنند. همین موضوع باعث شد که گمانه‌زنی‌های زیادی در خصوص شرایطی که می‌تواند به احیای درست روابط دو کشور کمک کند، مطرح شود.

از دیدگاه دولت ترکیه، نزدیکی و از سرگیری دوباره روابط با دمشق می‌تواند برای این کشور منافع زیادی را به همراه داشته باشد. مبارزه علیه «نیرو‌های دموکراتیک کرد سوریه» که عمدتاً وابسته به گروه «ی پ گ» بوده وآنکارا آن را به عنوان یک سازمان تروریستی می‌شناسد، شاید مهمترین دستاورد ترکیه از نزدیکی روابط با سوریه باشد.

این رسانه روس در این بخش از مطلب خود اشاره‌ای به تعرض نظامی ترکیه به خاک سوریه می‌کند و می‌نویسد: اواخر سال گذشته میلادی و در ماه نوامبر، ترکیه عملیات نیروی هوایی را تحت عنوان عملیات پنجه شمشیر در شمال شرقی سوریه آغاز کرد. هدف از تجاوز به خاک سوریه حمله به مواضع گروه «ی پ گ» عنوان شد. گروهی که ترکیه آن را تهدیدی برای امنیت ملی خود می‌داند. پس از بمب‌گذاری که چندی پیش در مرکز استانبول صورت گرفت، دولت ترکیه انگشت اتهام را به سمت گروه «ی پ گ» گرفت و آن را به طراحی این عملیات تروریستی متهم کرد و این عملیات هوایی در خاک سوریه را به عنوان پاسخ ترکیه به این اقدام این گروه اعلام کرد.

از سوی دیگر در دستور کاراعلام شده آنکارا در خصوص حملات به شمال سوریه، حمله زمینی نیزبه شمال سوریه تدارک دیده شده است. رئیس جمهور ترکیه بار‌ها در این باره اعلام کرده آنکارا ممکن است هر زمانی را برای انجام این عملیات انتخاب کند. عملیاتی که هدف از آن ایجاد یک منطقه امنیتی به عمق ۳۰ مایلی در شمال سوریه و عراق، در امتداد مرز ترکیه است.

راشاتودی یادآور می‌شود که ترکیه در حال حاضر به بیش از ۳.۶ میلیون پناهنده سوری اسکان داده است و از این حیث به بزرگترین کشور میزبان پناهجویان در جهان تبدیل شده است. در نتیجه با برقراری دوباره صلح در سوریه، انتظار می‌رود ترکیه در جهت بازگرداندن برخی از این پناهجویان که می‌توانند به کشور خود بازگردند، کاری انجام دهد. به اعتقاد نویسنده این مطلب عادی‌سازی روابط میان دمشق و آنکارا می‌تواند میسر را برای مذاکره نه تنها بر سر حل و فصل گسترده درگیری در سوریه، بلکه همچنین انعقاد توافق‌نامه‌هایی در خصوص مسائل آوارگان و نیز مبارزه با گروه‌های مسلح کرد در داخل خاک سوریه هموار کند.

از سال ۲۰۱۹ به این سو دولت سوریه هیچ گونه اقدام نظامی قابل توجهی در شمال این کشور صورت نداده است، چرا که به نوشته راشاتودی استقرار نظامی ترکیه در استان ادلب سوریه مانع از آن شد که ارتش سوریه و متحدانش بتواند گروه تحریر الشام وابسته به القاعده، که تا حدی کنترل منطقه را در اختیار دارند، را شکست دهد. از سوی دیگر ترکیه در سال‌های اخیر دو تهاجم نظامی را به شمال سوریه صورت داد، ابتدا در در سال ۲۰۱۸ در غرب سوریه و سپس در سال ۲۰۱۹ در شرق سوریه، که در نتیجه این دو تهاجم، ترکیه به همراهی یک نیروی نیابتی به نام ارتش ملی سوریه، بخش‌هایی از خاک این کشور را اشغال کرد.

دولت سوریه علاوه بر اینکه باید تلاش کند تا ترکیه را از شمال خود به عقب براند، یک مشکل پایدار دیگر نیز دارد و آن اشغال حدود یک سوم از خاک این کشور از سوی ایالات متحده است. ارتش آمریکا به همراه نیرو‌های نیابتی کرد وابسته به خود، شمال شرق سوریه را به اشغال درآورده است، آنهم جایی که حاصلخیزترین زمین‌های کشاورزی سوریه را به همراه ۹۰ درصد منابع نفتی این کشور در خود جای داده است. راشاتودی این گونه نتیجه گیری می‌کند که در حالی که حمله ارتش سوریه به ادلب یا شمال شرق این کشور، احتمالاً ارتش سوریه را به درگیری مستقیم با ایالات متحده یا ترکیه وارد می‌کند، اما در عین حال عادی سازی روابط با آنکارا می‌تواند به طور چشمگیری معادله را تغییر دهد.

اگر دولت سوریه بخواهد همسو با مواضع ترکیه عمل کند یعنی نیرو‌های دموکراتیک کرد سوریه را گروه‌های تروریستی و تهدیدی امنیتی بداند، با این فرض می‌تواند با ترکیه به توافقی دست یافت که به موجب آن هرگونه حمله احتمالی ترکیه به شمال می‌تواند با حمله متقابل سوریه پاسخ داده شود و به آزادسازی قلمرو آن در اطراف میدان‌های نفتی العمر منجر شود.

نکته قابل تامل اینکه در هر دو حمله قبلی ترکیه به شمال سوریه، نیرو‌های آمریکایی، که به بهانه حمایت از متحدان کرد خود دراین منطقه مستقر بودند، تماماً ازاین منطقه خارج شدند. دلیل آن نیز احتمالاً این بوده که آمریکا از یک رویارویی غیرضروری با یک متحد عضو ناتو خود هراس داشت.

البته با توجه به اینکه ارتش ایالات متحده از سوی کنگره این کشور مجوزی برای اشغال سرزمینی در سوریه و یا اقدام جنگی ندارد، در نتیجه فاقد حق قانونی رسمی برای جنگ در سوریه است. از این رو اگر ترکیه بار دیگر به شمال سوریه حمله کند، ایالات متحده احتمالاً دوباره این منطقه خارج خواهد شد و در نتیجه فرصتی را برای دولت سوریه برای باز پس گیری اراضی خود فراهم می‌شود.

نویسنده این مطلب بر این باور است که حضور در میز مذاکره با ترکیه، دست کم این فرصت را به سوریه می‌دهد تا درباره خروج نیرو‌های ترکیه از شمال غرب این کشور مذاکره کند، که این امر خود می‌تواند امکان بازگشایی مسیر‌های حیاتی میان حلب و دمشق را فراهم کند، توانایی حمله به ادلب و یا حتی آزادسازی کامل آن را باعث شود و در نهایت راهی برای رسیدن به توافقنامه صلح نهایی برای پایان دادن به درگیری‌ها در این منطقه میسر شود.

راشاتودی می‌نویسد که اگرچه ترکیه و سوریه در طول جنگ دشمنان سرسختی برای هم بوده‌اند و این واقعیت که آنکارا که شاید بیشترین کمک را برای سرنگونی دولت بشار اسد را صورت داد را نتوان نادیده گرفت، اما حال و پس از پیروزی سوریه در برابر تمام جناح‌های مختلف تحت حمایت ایالات متحده در داخل این کشور، هر دو طرف در نهایت مجبور هستند از در آشتی با هم وارد شوند.

به عقیده نویسنده راشاتودی حتی اگر دولت سوریه بتواند بیشتر اراضی خود را پس بگیرد، تحریم‌های اقتصادی غرب بزرگترین چالش سوریه باقی می‌ماند. تحریم‌های که اقتصاد سوریه را فلج کرده و جمعیت آن را در فقر گسترده فرو برده است. شاید بازپس‌گیری کنترل زمین‌های کشاورزی و منابع طبیعی سوریه، از کانال مذاکره با ترکیه، بتواند به بهبود نسبی این شرایط کمک کند. تحریم‌های آشکارا و بی امان غرب تلاش‌ها برای بازسازی سوریه را با مانع مواجهه کرده، واردات کالا‌های حیاتی را مسدود و بحران‌های اقتصادی، انرژی، گاز، آب و دیگر بحران‌ها را در این کشور موجب شده است.

اثرات تحریم‌ها و دیگر مشکلات در سوریه از جمله تشدید شیوع وبا به حدی بوده که «آلنا دوهان» کارشناس سازمان ملل را بر آن داشته است تا از کشور‌های غرب بخواهد که به تحریم‌های فلج کننده خود علیه دمشق پایان دهند.

اگر چه دولت سوریه هنوز راه درازی برای پایان دادن به بحران‌های خود و احیای ملت رنج دیده خود در پیش دارد، اما نزدیکی و از سرگیری روابط با ترکیه می‌تواند گامی در مسیر درست برای این کشور باشد.

انتهای پیام/ ۱۳۴