نقش سواد رسانه‌ای در کاهش آسیب‌های فضای مجازی بر کانون خانواده

گروه اجتماعی دفاع‌پرس - سرهنگ «امیرهوشنگ حیدریان» معاون فرهنگی و اجتماعی فرماندهی انتظامی استان کردستان رشد چشمگیر دانش و فناوری­‌های نوین، همراه با تغییرات بنیادین در نظام بین ­المللی، چهره جهان کنونی را به کلی متفاوت از گذشته ساخته است. توأم شدن این تغییرات با تحولات فرهنگی و اجتماعی، جوامع بشری را به نسبت‌های مختلف با چالش­‌های اساسی در حوزه‌های مختلف روبه‌رو و زمینه ­ساز بروز بحران در تبیین شرایط زندگی و سازگاری انسان­‌ها با آن‌ها شده است، از مهم­ترین چالش­‌ها در جهان امروز، اینترنت و فضای مجازی است.

 

خانواده به عنوان نهادی مقدس و اصیل­ی‌ترین پایه زندگی اجتماعی، در جهان امروز دستخوش تغییراتی شده است. بقا و دوام جامعه انسانی، به دوام خانواده بستگی دارد و صلاح و فساد فرد و اجتماع نیز در گرو صلاح و فساد خانواده است.

 

خانواده به عنوان اولین واحد اجتماعی که یک انسان در آن حضور می‎یابد تأثیرات بسیار گسترده‎ای بر سطح رشد و سلامت روان افراد دارد. خانواده را می‌توان پایگاهی برای آموزش و پرورش اولیه‎ افراد پیش از ورود به جامعه و نقش‎آفرینی در زمینه‎های مختلف اجتماعی دانست.

 

اگر رشد و تربیت فرد در خانواده‎ای سالم به لحاظ ساختار روانی و عاطفی صورت گرفته باشد، مسیر برای رشد و شکوفایی او در سایر نقش‎هایی که در جامعه و در حیات آیندهی خود به عهده می‎گیرد تا حد بسیار زیادی هموار شده است.

 

در نتیجه یکی از معیار‌های خانواده منسجم، وجود پیوند عاطفی بین اعضای آن است. البته عوامل گوناگونی به این پیوند آسیب رسانده و هنجار‌های اصیل خانواده را تهدید می­ کند.

 

یکی از عوامل تهدیدکننده بنیان خانواده، استفاده نادرست از رسانه­‌های جمعی به­ ویژه برنامه­‌های نامناسب موجود در فضای مجازی است که موجب اختلال در بنیان خانواده ­ها می­ شود.

 

در عصر حاضر کمتر فردی را پیدا می‎کنید که در فضای مجازی حضور فعال نداشته باشد. فضای مجازی نقش مهمی را در زندگی انسان ایفا می‎کند. گرچه این فضا تأثیرات مثبتی بر عملکرد افراد گذاشته، اما آسیب‎های نوظهوری را هم ایجاد کرده که کارکرد خانواده را مختل می‎کند.

 

فضای مجازی در جایگاه یک رسانه و عضو جدایی ناپذیر خانواده‌ها، از نظر اخلاقی دارای کارکردی دوگانه است و بر اساس قوت و ضعفِ آگاهی اعضای خانواده در استفاده از آن می‌تواند بستر شکل‌گیری فضایل و رذایل اخلاقی شود.

 امروزه خانواده ایرانی در سبد فرهنگی خود در مواجه با شبکه‌های ماهواره‌ای، فضای مجازی و رسانه‌های مدرن است که هر کدام به نوبه خود بخشی از فرآیند تأثیرگذاری در خانواده را هدف قرار گرفته‌اند. در نتیجه بعضی از شبکه‌های ماهواره‌ای به طور تخصصی تمام تمرکز خود را بر مقوله خانواده نهاده‌اند.

 

فضای مجازی در واقع یک تیغ دو لبه است که می‌تواند مضر یا مفید عمل کند. بهترین راه برای کاهش آسیب‎های فضای مجازی به‎کارگیری تکنیک‌های مؤثر و آموزش سواد رسانه‌ای به اعضای خانواده است.

 

سواد رسانه‌ای به دنبال آن است تا به فرد توانایی لازم برای استفاده از رسانه‌ها را آموزش دهد به طوری که فرد بتواند ضمن درک و تحلیل و ارزیابی پیام‌های رسانه‌های مختلف، پیام‌ها و برنامه‌های مثبت، مفید و سازنده را از پیام‌های منفی و بی‌محتوا تشخیص دهد. یعنی فرد آگاهانه در برابر رسانه‌ها قرار گیرد و توانایی دسترسی به پیام‌های مورد نظر خود از میان انبوه پیام، تجزیه و تحلیل انتقادی، ارزیابی و ارسال پیام‌ها در انواع مختلف را پیدا کند. اهمیت آگاهی خانواده‌ها دربارۀ شیوۀ درست استفاده از فضای مجازی به منزلۀ یک رسانه، از یک سو، ناظر به ضرورت حفظ امنیت اخلاقی خانواده است. بنیادین‌ترین کانون شکل‌گیری زندگی فردی و اجتماعی انسان است و از سوی دیگر، بر نقش بی بدیل اخلاق در حفظ سلامت و سعادت جامعه تأکید دارد.

 

شناخت پیامد‌های اخلاقی ضعف سواد رسانه هم موجب بهره‌گیری از مزایای انکار ناشدنی و پرشمار فضای مجازی در محیط خانواده می‌شود و هم خانواده را از پیامد‌ها و مشکلات اخلاقی زیادی که در این فضا یا به واسطۀ این فضا ممکن است دامن‌گیر خانواده شود، مصون می‌دارد.

 

انسان موجودی ذاتاً اجتماعی است این یعنی از همان ابتدای تولد تمایل دارد میان جمع قرار بگیرد و از تنهایی دوری کند. متأسفانه فضای مجازی با اجتماع غیرحقیقی‎ که ایجاد می‎کند، می‎تواند تنهایی کاذب را وارد زندگی انسان کند و به طور جدی بر سبک زندگی اخلاقی خانواده‌ها تأثیرات مثبت و منفی خود را به جا می‌گذارد.

 

باید برای افزایش سطح سواد خانواده‌ها در استفادۀ درست از فضای مجازی و کمک به آنان برای حضور اخلاقی در این فضا و در امان ماندن از پیامد‌های غیراخلاقی آن چاره‌اندیشی شود. این نکته‌ای است که عقل و نقل بر آن صحه می‌گذارند؛ بنابراین با توجه به اینکه امروزه فضای مجازی از عرصه‌هایی است که در آن هم می‌توان به اوامر خداوند عمل کرد هم آن‌ها را نقض کرد، بر والدین لازم است شیوۀ استفادۀ درست از این فضا را بیاموزند و به فرزندان خود نیز یاد بدهند. باید توجه داشت که راه مبارزه با رفتار‌های غیراخلاقی و آسیب‌های متعدد آن، دوری از فضای مجازی و اینترنت نیست، بلکه باید با ارتقای سواد استفاده از فضای مجازی از بروز این‌گونه مشکلات جلوگیری کرد. 

 

انتهای پیام/ 241