خبرگزاری دفاع مقدس: تاریخ پیدایش تعزیه به صورت دقیق مشخص نیست. برخی با باور به ایرانی بودن این نمایش آیینی، به وجود آمدن آن را به ایران پیش از اسلام، به پیشینه سههزارساله سوگ سیاوش وپهلوان داستانهای ملی ایران نسبت داده و این آیین ها را زمینهساز شکلگیری تعزیه دانستهاند.
برخی پژوهشگران نیز پیشینه تعزیه را به آیینهایی چون مصائب میترا و یادگار زریران نسبت می دهند و برخی پیدایش آن را متأثر از عناصر اساطیری میان رودان، آناطولی و مصر می دانند و کسانی نیز مصائب مسیح و دیگر افسانههای تاریخی در فرهنگهای هند و اروپایی و سامی را در پیدایش آن موثر دانستهاند.
تعزیه، جدا از شباهتهایی که با مراسم عزاداری آیینی گذشتگان دارد، شکل تکاملیافتهتر و پیچیدهتری است از سوگواریهای ساده شیعیان سدههای نخستین تاریخ اسلام برای کشتهشدگان کربلا. برخی دیگر از پژوهشگران با استناد به گزارشهایی که وجود دارد، پیدایش تعزیه را مشخصاً از ایران پس از اسلام و مستقیماً از ماجرای کربلا و شهادت حسین و یارانش میدانند.
اگر تعزیه را به معنی عزاداری و سوگواری بپنداریم باید بگوییم که نخستین سوگواری با موضوع عاشورا را گواهان عینی واقعه کربلا که در سنین کودکی و نوجوانی وپس از عاشورا به اسارت رفتند انجام دادند.
برخی از پژوهشگران شبیهخوانی و برپایی تعزیه را به یزید نسبت دادهاند که گویا از عاملان واقعه کربلا خواسته بود تا اعمالی را که در صحرای کربلا مرتکب شدهاند را نمایش دهند و برخی از پژوهشگران ریشه شکل گیری تعزیه را در صفویه، دیلمیان و قاجاریه می دانند.
شکل رسمی و آشکار این سوگواری ، به روایت ابنکثیر برای نخستین بار در زمان حکمرانی دودمان ایرانی شیعهمذهب آل بویه صورت گرفت. در دهم محرم سال ۳۵۲هجری قمری معزالدوله احمد بن بویه در بغداد به مردم دستور داد که برای سوگواری، دکانهایشان را ببندند و بازار را تعطیل کنند، نوحه بخوانند و جامههای خشن و سیاه بپوشند. از این دوره به بعد دستههای عزاداری و نوحهخوانی به تدریج رایج می شود و شبیهگردانی در قالب نمایش شکل می گیرد.
تعزیه با حمایت حکومت صفویان و حکومت سلطان محمد خدابنده رشد و توسعه چشمگیری داشت اما در دوره ناصرالدین شاه به اوج رشد و توسعه خود رسید وتا بدانجا پیش رفت که بسیاری از پژوهشگران این دوره را عصر طلایی تعزیه نامیدهاند.
در دوره ناصرالدین شاه تعزیه، که پیش از آن در حیاط کاروانسراها، بازارها و گاهی منازل شخصی اجرا میشد، به اماکن بازیا سربسته تکایا آمد ودر حسینیهها اجرا شد.
معروفترین و مجللترین این تکایا، تکیه دولت است که در همین دوره به دستور ناصرالدین شاه و مباشرت دوستعلیخان معیرالممالک در سال ۱۳۰۴هجری قمری ساخته شد. از دیگر تکیههای معروف آن زمان تکیه معاونالملک در کرمانشاه است.
در سالهای آغاز دیکتاتوری رضاخان، اجرای تعزیه و روضهخوانی ممنوع و تکیه دولت تخریب شد و تعزیه پا به دوران افول خود گذاشت. اجرای تعزیه پس از شهریور ۱۳۲۰آغاز شد اما دیگر نتوانست در برابر سرگرمیهایی همچون سینما و تئاتر، موقعیت خود را حفظ کند وعظمت پیشین خود را بازیابد.
