به گزارش گروه سایر رسانه‌های دفاع‌پرس، اگر نگاهی به نقشه زبان فارسی در طول تاریخ بیندازیم، با کاهش تدریجی میزان قلمرو این زبان و به‌تبع، افراد مسلط به آن طی دو سده اخیر مواجه می‌شویم؛ امری که سبب شده تا گستره عظیم زبان فارسی از محدوده عراق تا چین، عمدتاً به ایران، مناطقی از تاجیکستان و افغانستان محدود شود.
در دنیای امروز که عوامل اقتصادی و سیاسی، بیش از هر زمان دیگری بر زبان و فرهنگ تأثیرگذار است، بیم آن می‌رود که محدوده زبان فارسی از آنچه امروزه شاهدش هستیم، کوچک‌تر شده و دایره تنگ‌تری را شامل شود. رقابت‌های جهان امروز در حوزه اقتصادی و سیاسی سبب شده تا دیگر انتخاب زبان دوم، نه به‌حسب علاقه که بیشتر به‌حسب آینده‌نگری از وضعیت فردای جهان صورت گیرد، در این شرایط وضعیت زبان فارسی در جمع زبان‌های پرقدرتی، چون چینی و انگلیسی به چه صورت است؟ آیا زبان فارسی با پشتوانه‌ای کهن از فرهنگ و تاریخ، هنوز برای مردمان عصر تکنولوژی جذابیت دارد و اگر دارد، ما چه کرده‌ایم تا این زبان را بیشتر معرفی و دایره نفوذش را وسیع‌تر کنیم؟
در سال ۲۰۱۲ به منظور تقویت و گسترش زبان و ادبیات فارسی در خارج از کشور و بهره‌گیری بهینه از ظرفیت‌های موجود داخل و خارج از کشور بنیاد سعدی در ایران تأسیس شد تا مدیریت راهبردی و اجرای فعالیت‌های آموزشی، پژوهشی، فرهنگی و رسانه‌ای را در حوزه زبان و ادبیات فارسی در سطح بین المللی عهده‌دار شود. حالا ده سال از فعالیت این بنیاد گذشته است، یک دهه‌ای که بخش اعظمی از آن صرف برگزاری رویداد‌های آموزشی برای فارسی‌آموزان خارجی شده است، اما به واقع بنیاد سعدی در این ده ساله چه اقداماتی برای گسترش بیشتر دایره نفوذ فارسی در جهان کرده است؟ چه اندازه آسیب‌های آموزش فارسی در خارج از ایران برطرف شده است و حالا پس از ده سال فعالیت تخصصی در چه سطحی در منطقه و در جهان قرار داریم، این‌ها پرسش‌هایی است که در گفت‌وگو با «شهروز فلاحت‌پیشه» معاون بین‌الملل این بنیاد طرح و پاسخ داده شده است.
این گفت‌وگو به شرح ذیل است:
با نگاه به حیات زبان فارسی و امتداد آن تا به امروز، یکی از پرسش‌های اساسی در ذهن این است که چرا زبان فارسی که قدرت و امپراتوری در خور توجهی به‌مدت مدیدی در مناطق مختلف از جهان داشته، امروزه محدود به حدود ۱۲۰ میلیون نفر در جهان شده است؟ چه عواملی سبب شده تا وضعیت زبان فارسی این‌چنین دستخوش تغییر شود؟ و آیا با توجه به شرایط فعلی جهان، می‌توان انتظار داشت که دایره فعلی زبان فارسی از امروز تنگ‌تر شود؟
در ۱۰ سالگی فعالیت بنیاد سعدی قرار داریم، بنیادی که به منظور انسجام بخشی به فعالیت‌های مرتبط با آموزش و گسترش زبان فارسی در خارج از کشور تاسیس شد، اگر نگاهی به عملکرد بنیاد سعدی در ده سال اخیر داشته باشید، چه تغییراتی در بحث آموزش و گسترش زبان فارسی پیش آمده و در این زمینه چه موفقیت‌هایی حاصل شده است؟
بنیاد سعدی ۱۰ سال پیش به کوشش آقای حدادعادل شکل گرفت. نقطه شروع تاسیس این بنیاد و ماهیت وجودی آن باز می‌گردد به این مهم که همه کشور‌های دنیا برای موضوع آموزش زبان ملی خود به دیگران و در قالب ظرفیت و کارکرد قدرت نرم دیپلماسی عمومی آن کشور، یک دستگاه تخصصی ایجاد کرده‌اند. البته یادآور می‌شوم که پیش از تاسیس بنیاد این وظیفه ذیل فعالیت‌های سازمان فرهنگ وارتباطات اسلامی و قبل‌تر از سمت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دنبال می‌شد،، اما اینکه آموزش زبان فارسی به غیر فارسی زبانان چگونه به عنوان یک دانش تخصصی در دستور کار قرار گیرد و بتواند بر اساس یک استاندارد بین‌المللی با منابع آموزشی تخصصی، استادان دوره دیده و در قالب یک برنامه‌ریزی آموزشی مدون با بهره‌گیری از آخرین فناوری‌های آموزشی در فضای حضوری و نیز در سالیان اخیر در فضای مجازی همچون نمونه‌های اقدامی دیگر موسسات بین‌المللی در این حوزه اقدام شود، جایش خالی بود که با شکل‌گیری بنیاد سعدی این مسیر حرفه‌ای و تخصصی ساخته، نهادینه و به جریان افتاد.
مشخص شد که چگونه باید زبان فارسی را به یک مخاطب خارجی براساس روش‌های علم نوین زبان‌آموزی آموزش دهیم، همانطور که دیگران در دنیا این کار را انجام می‌دهند. حال اگر ایرانی‌های نسل میراثی و غیر فارسی زبانان خارجی بخواهند فارسی یاد بگیرند چه فرصت‌ها و مجاری را از طریق بنیاد سعدی پیش روی خود دارند؟
بنیاد سعدی براساس مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی مورخ ۱۳۸۹/۰۸/۰۴ شکل گرفت و بعد از شروع فعالیت‌های اجرایی خود از اوایل دهه ۹۰، ضمن ارج نهادن به تلاش‌های پیشتر انجام شده از سوی دستگاه‌های دیگر کشور در این خصوص، با نگاه به امر آموزش زبان فارسی به غیر فارسی زبانان به عنوان یک تخصص در طول ده سال اخیر بنیان‌های مستحکم و ریشه‌داری برای ساخت این بنا را پایه‌ریزی و اجرا کرده است. با توجه به اینکه بر اساس اساسنامه این بنیاد ماهیت وجودی بنیاد سعدی بعنوان یک دستگاه ستادی و تخصصی در نظر گرفته شده است، از همین روی مسیر اجرایی آن در خارج از کشور در بدو شروع کماکان از طریق همکاری با نمایندگی‌های فرهنگی کشورمان که ذیل سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی به عنوان سازمانی که متولی دیپلماسی عمومی کشور در خارج از مرز‌های ایران است، آغاز و تاکنون نیز ادامه دارد و در همین راستا تمامی نمایندگان فرهنگی کشورمان پیش از اعزام به محل ماموریت، با حضور در بنیاد سعدی با خدمات این بنیاد آشنا می‌شوند چرا که بنیاد این را وظیفه حرفه‌ای خود می‌داند تا برای ارتقای سطح آموزش و کمک به ترویج زبان فارسی این مسیر همکاری دو سویه را به شکل ویژه در دستور کار خود داشته باشد.
باید یاد آور شوم که البته در کنار ظرفیت نمایندگی‌های فرهنگی برای این مهم، برخی سفارت‌خانه‌های جمهوری اسلامی ایران در آن دسته از کشور‌هایی که نمایندگی فرهنگی نداریم و نیز آن دسته از موسسات آموزشی و دانشگاهی خارجی که توانسته باشند منطبق با اصول آموزشی مدون این بنیاد برنامه‌های آموزش زبان فارسی خود را تنظیم کرده باشند و کارگزاری بنیاد سعدی را اخذ کرده باشند، در این مسیر همکار بین المللی بنیاد هستند.
یکی از کار‌های مهم و اساسی بنیاد سعدی در بدو شروع فعالیت خود، تدوین استاندارد مرجع آموزش زبان فارسی به غیرفارسی زبانان بوده است که یک مسیر راهنمایی است برای مشخص ساختن سطوح آموزشی، راهنمای عملی است که به شما می‌گوید که چه سطوح زبانی برای آموزش داریم و در هر سطحی چه انتظاری از زبان آموز پس از پایان سطح می‌رود و او چه چیز‌هایی یاد خواهد گرفت.
استاندارد مرجع آموزش زبان فارسی اولین بار در بنیاد سعدی تدوین و معرفی شد، بر اساس آن استاندارد، در بنیاد شروع به برنامه‌ریزی برای تهیه و تولید منابع آموزش زبان فارسی کردیم و بر همین اساس اکنون ده‌ها عنوان کتاب در حوزه آموزش زبان فارسی داریم که کتاب‌های پایه است، برجسته‌ترین آن کتاب «گام اول» است که با آن الفبای فارسی و بیش از ۷۰۰ واژه در قالب گفتمان‌های پرکاربرد روزانه آموزش داده می‌شود. در کنار آن و در ادامه این کتاب، دیگر کتاب‌های کمک آموزشی بنیاد قرار دارند و در نهایت فارسی‌آموز را بر اساس برنامه آموزشی بنیاد به سطحی می‌رسانند که بتواند مانند من و شما فارسی را بکار ببرند. اکنون خوشبختانه بعد از حدود ۱۰ سال بنیاد سعدی به لحاظ تامین منابع آموزشی برای فارسی‌آموزان در سطح بسیارخوبی قرار گرفته است.
ارزیابی از موفقیت فعالیت ده سال اخیر بنیاد سعدی نیز داشته‌اید؟
بنیاد سعدی به این مهم واقف است که هیچ کاری بدون ایراد نیست و از همین روی بر اساس بازخورد‌ها و مجموعه آموزشی بنیاد روش‌ها و محتوا‌های خود را به شکل مستمر در مسیر بهسازی و اصلاح قرارداده است، ولی با اطمینان خاطر این را می‌توان اکنون گفت که در بین منابع آموزشی موجود، موجودی‌های بنیاد پراستقبال و قابل تامل است و در میدان عمل هم موفق بوده و جواب گرفته است. بنده همه این‌ها را براساس بازخورد‌هایی که از بیرون گرفتیم عنوان می‌کنم.
در حوزه بحث آموزش زبان فارسی در گذشته بیشتر کلاس‌ها از طریق نمایندگی‌های فرهنگی به شکل حضوری برگزار می‌شد، اما در سال‌های اخیر که فضای کرونایی ایجاد شد، در حوزه آموزش مجازی سرمایه‌گذاری کردیم و اجازه ندادیم که کلاس‌ها تعطیل شود و هم از مسیر بنیاد و هم از مسیر نمایندگی‌های فرهنگی بستر مجازی محیطی مناسب برای استمرار آموزش قرار گرفت. در همان آغاز کرونا بنیاد بستر‌های مجازی زبان فارسی را فراهم کرد و مشورت‌هایی به نمایندگی‌ها داد که در این بستر کار کنند و البته خود نمایندگی‌های بنیاد نیز بنا به شرایط محیط بستر‌هایی را برای این موضوع قرار دادند.
یکی از مزیت‌های نسبی ارزشمند بنیاد سعدی در امر آموزش زبان فارسی برگزاری دوره تربیت مدرس زبان فارسی است. این نیز کاری تخصصی است چرا که بنده و شما اگر چه به فارسی تسلط داریم، اما دلیل نمی‌شود معلم زبان خوبی نیز بتوانیم باشیم.
دوره‌های تربیت مدرس بنیاد سعدی در آغاز بصورت حضوری و سپس برخط همزمان و اکنون در قالب دوره‌های "برخط غیرهمزمان" برگزار می‌شود که فراگیران می‌توانند در هر ساعت از شبانه روز و در هر زمانی که فرصت دارند این دوره را بصورت مجازی بگذرانند و در پایان آن در آزمون مربوطه شرکت و گواهی مرتبط رسمی را از بنیاد اخذ می‌کنند، در کنار آن ما بحث آزمون‌سازی‌های تخصصی را داریم، آزمون تعیین سطح از ضررویاتی بود که به آن رسیدیم، در کنار آن ما آزمون " آمفا" سنجش مهارت زبان فارسی را پیاده‌سازی و اجرا کردیم که در ۴ مهارت خواندن، نوشتن، صحبت کردن و درک مطلب سطح دانش فارسی‌دانان را می‌آزماید و کاملا استاندارد و قابل اعتماد است.
تهیه منابع نرم‌افزاری متنوع
در کنار منابع آموزشی مکتوب و کتابهایمان، بنیاد منابع نرم‌افزاری متنوعی نیز تهیه و تولید کرده است یکی از موارد برجسته آن مدرسه مجازی مینا است که بر اساس هوش مصنوعی و در همکاری با دانشگاه صنعتی شریف ساخته شده و فارسی آموزان پس از گذراندن سطح نو آموز و آشنایی با الفبای فارسی می‌توانند با ورود به این سامانه تحت وب آزمون تعیین سطح داده و در سطح پذیرفته شده بصورت خودآموز یادگیری زبان فارسی را شروع کنند.
برگزاری دوره‌های دانش‌افزایی برای کمک به بهتر شدن دانش زبان فارسی فارسی‌آموزان خارجی
از دیگر خدمات بنیاد سعدی برگزاری دوره‌های دانش‌افزایی برای کمک به بهتر شدن دانش زبان فارسی فارسی‌آموزان خارجی است که ضمن سفر به ایران از طریق بنیاد سعدی مدیریت و برگزار می‌شود، در همین راستا دوره‌های دانش‌افزایی کوتاه‌مدت و بلند‌مدتی طی این سال‌ها برگزار شده و تعداد زیادی از فارسی‌آموزان برای شرکت در آن به ایران آمدند و علاوه بر آشنایی با فرهنگ و تمدن این سرزمین و در تعامل نزدیک با محیط واقعی و جامعه، با حضور در کلاس‌های آموزشی در حین دوره، سطح دانش زبان فارسی ایشان نیز پس از پایان دوره ارتقای قابل توجهی داشته است.
ما هم‌چنین در راستای تقویت نیروی انسانی متخصص برای آموزش زبان فارسی به غیر فارسی زبانان نیز اقداماتی را انجام دادیم، در این راستا با همکاری بعضی از دانشگاه‌ها و به شکل ویژه در همکاری دانشگاه علامه طباطبایی با این بنیاد، راتبه‌های تحصیلی در سطح کارشناسی ارشد و در رشته «آزفا - آموزش زبان فارسی به غیر فارسی زبانان» به واجدین شرایطی که می‌خواهند مدرس زبان فارسی شوند و البته پس از اخذ شرایط دانشگاهی لازم اعطاء می‌کنیم که اخیرا نیز مقطع دکتری آن راه اندازی شده و این افراد می‌توانند در صورت علاقه‌مندی و موفقیت در این مقطع نیز تحصیلات خود را در همان رشته ادامه دهند. این فارغ‌التحصیلان در بازگشت به کشور خود می‌توانند جریان‌ساز بوده ودر دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی محل خودشان بعنوان یک نیروی متخصص به امر آموزش زبان فارسی مشغول شوند.
شرایط این دانشجویان قبل از ورود به ایران بررسی می‌شود، تا از نظر پیشینه مرتبط بررسی شوند، هم‌چنین بعد از خروج آن‌ها را رها نخواهیم کرد، در حوزه تربیت مدرس و بورسیه دانشجو کشور‌های چین، پاکستان، هندوستان، عراق، سوریه، لبنان، قزاقستان، قرقیزستان، کشور‌های آسیای میانه و حوزه تمدن بزرگ مدنظر ما قرار دارند، دانشجویان بورسیه نیز بیشتر از کشور‌های حوزه فارسی زبان هستند.
متقاضی از کشور‌های اروپایی و قاره‌های دیگر ندارید؟
چرا، اما تعدادشان کمتر است، ما در دوره جدید به شکلی ویژه در حوزه کشور‌های همسایه سرمایه‌گذاری می‌کنیم، کشور‌های همسایه و حوزه تمدنی ایران و کشور‌های اسلامی. به هرحال زبان فارسی زبان دوم جهان اسلام است. این یک واقعیت است و نگاه ویژه‌ای به این موضوع داریم، در حوزه کشور‌های اسلامی به شکل ویژه ما روی آموزش زبان فارسی تمرکز داریم.
اعزام استاد به کشور‌های مختلف هزینه‌های مالی زیادی برای کشور دارد،، اما با برگزاری دوره‌های تربیت مدرس و بازگشت فراگیران به کشور‌های خود این هزینه تاحدود بسیاری کاهش پیدا می‌کند. ضمن اینکه، چون از فرهنگ همان کشور مقصد هستند، پذیرششان از سوی فارسی آموزان نیز بیشتر است و می‌توانند به عنوان سفیر فرهنگی ما نیز عمل کنند.
بنیاد سعدی علاوه بر تولید منابع برای آموزشگاه‌های زبان فارسی، برای مدارسی که فارسی زبان دوم و اجباری‌شان است یا زبان سوم و چهارم اختیاری است نیز منابع تولید کرده است، اکنون به شکل ویژه در کشور ارمنستان، گرجستان، قرقیزستان و برخی مدارس لبنان فارسی تدریس می‌شود که ما برای این مدارس کتاب درسی مدرسه‌ای تهیه کردیم که با کتاب‌های آموزشگاهی متفاوت است. مثلا ۴ سال درس زبان فارسی در دبیرستان می‌خوانند. برای سال اول، دوم، سوم و چهارم کتاب‌های درسی مدرسه‌ای تهیه کردیم. کتاب «شیراز» برای کشور‌های عربی تالیف شده است.
درخواست دولت هند از ایران برای تالیف کتاب آموزش فارسی در مدارس این کشور
در هندوستان دولت با بازبینی برنامه آموزش مدارس برای سند ۲۰۲۰ آموزش زبان فارسی را به عنوان یکی از ۱۰ زبان کلاسیک قابل تدریس در مدارس هندوستان مصوب کرده است. دولت هندوستان متعاقب تصویب این برنامه با طرف ایرانی تماس داشته و درخواست کرده که کتاب‌های مربوط به آزمون زبان فارسی در مدارس را تهیه کنیم که به واسطه سفارت و وزارت آموزش و پرورش این موضوع به بنیاد سعدی منتقل شد. در این راستا اولین کتاب پایه اول آموزش زبان فارسی به نام «طوطی» تالیف و چاپ شده است. این کتاب در ۴ شماره برای ۴ پایه نخست تالیف شده است. از این میان طوطی یک در هندوستان چاپ شده است.
«طوطی» وارد سیستم آموزش و پرورش هند خواهد شد
ما در هندوستان مرکز تحقیقات زبان فارسی را داریم که به شکل ویژه بر حوزه زبان فارسی متمرکز است، نماینده ما در آنجا مستقر و مشغول مذاکره با نهاد‌های مرتبط در آموزش و پرورش است تا کتاب‌های طوطی را وارد سیستم نظام آموزش و پرورش مدارسی که زبان فارسی را در دستور کار قرار دادند، کنیم، این یک اتفاق مهم است.
با توجه به پیشینه زبان فارسی در هند به نظر شما چقدر از ورود این کتاب‌ها استقبال می‌شود؟
با توجه به اینکه پیشینه زبان فارسی در هندوستان چندصد ساله است، زندگی و پویایی زبان فارسی در این چندصد سال خودجوش و از سوی خود مردم بوده است، وابسته به حضور ما نبوده و نیست. در این زمینه نیز خود دولت هندوستان به این جمع‌بندی و نتیجه رسیده که زبان فارسی زبان قابل طرحی در مدارس باشد و حتی دلایلی هم که آوردند این بود که ادبیات فارسی سرشار از مفاهیم عرفانی، آموزشی، صلح دوستی و محبت است و کشور هندوستان امروز به این مفاهیم احتیاج دارد. تمام این مفاهیم ارزشی در ادبیات و زبان فارسی ما وجود دارند، فراگیری فارسی می‌تواند دریچه‌ای برای ورود به دنیای جهان ایرانی باشد. از آن طرف هم بالغ بر ۱۳۰ کرسی زبان فارسی در هندوستان فعال است. این کتاب در کرسی‌های زبان فارسی در سطح دانشگاه نیز قابل استفاده است.
با توجه به اینکه فراوانی مدارس در هند میلیونی است، اگر ۱۰ درصد هم کار آموزش زبان فارسی را آغاز کنند، ما با تعداد قابل توجهی دانشجو و دانش آموز روبرو خواهیم بود که فارسی را می‌خوانند، با توجه به سابقه حضور زبان و ادبیات فارسی در هند و علاقه‌مندی خودجوش هندی‌ها به موضوع زبان فارسی ما بسیار خوش‌بین هستیم که بتوانیم به عنوان یک تسهیل‌دهنده و شتاب‌دهنده به موضوع زبان فارسی در هند ورود کرده و به رشد آن کمک کنیم.
در سایر کشور‌های همسایه همچون ارمنستان وضعیت آموزش زبان فارسی در مدارس و در دانشگاه‌ها چگونه است؟
در سال‌های کرونا از تعداد مدارس کاسته نشده است، تعداد مدارس فعال در حوزه آموزش زبان فارسی در سال‌های اخیر یا ثابت بوده یا افزایش پیدا کرده است، دولت ارمنستان اکنون ۱۵ مدرسه فعال در حوزه آمورش زبان فارسی دارد و فارسی به عنوان یکی از زبان‌های قابل توجه برای آموزش به عنوان زبان دوم در دستور کار دولت قرار گرفته است.
بهبهود روابط با کشور‌های عربی منجر به گسترش بیشتر فارسی در جهان اسلام می‌شود
به سیاست دولت هند برای آموزش زبان فارسی و انتشار کتاب برای کشور‌های عربی اشاره کردید، در برخی کشور‌های عربی در سال‌های گذشته مخالفت‌هایی برای گسترش فارسی وجود داشته است، آیا اخیرا‌ً فضا بازتر شده؟ یا همچنان این مخالفت‌ها وجود دارد؟
فضای روابط سیاسی ما با حوزه کشور‌های عربی در حال بهبود است، ما به شکل ویژه با مصر در حوزه زبان فارسی در این چند سال کار کردیم، نمایندگی بنیاد سعدی در مصر بالغ بر ۴۰۰ دانشجوی مصری دارد که فارسی از راه دور را به شیوه مجازی یاد گرفته‌اند.
هم‌چنین بالغ بر ۲۰ دانشگاه در مصر کرسی زبان فارسی دارند، باز شدن فضای مجازی و علاقه تاریخی مصری‌ها به ایران موجب شده که استقبال دانشجویان از آموزش زبان فارسی بسیار خوب باشد و درخواست‌هایی برای بیشتر شدن آن نیز وجود دارد.
فرمودید که در بحث کرسی‌های زبان فارسی وزارت علوم باید ورود کند، آیا وزارت علوم برای کرسی‌ها کتاب‌های مجزایی از بنیاد تالیف می‌کند؟
اکنون در ایران تعداد قابل توجهی مراکز آموزش زبان فارسی آزفا تاسیس شده است که ذیل دانشگاه و وزارت علوم فعالیت می‌کنند. در سال‌های اخیر برخی دانشگاه‌ها نیز کتاب‌هایی تالیف کرده‌اند، برخی نیز کتاب‌های ما را مورد استفاده قرار می‌دهند. این مخاطب و بازار است که در دراز‌مدت به این نتیجه می‌رسد که کدام اثر بهتر است و او را بهتر به نتیجه می‌رساند.
نیازمند هم‌افزایی بین مراکز آزفای دانشگاهی و بنیاد سعدی هستیم
یکی از فلسفه‌های تشکیل بنیاد سعدی منسجم شدن فعالیت‌ها در حوزه آموزش زبان فارسی در خارج از کشور بوده است، این انتظار وجود دارد که انسجام در آموزش زبان فارسی وجود داشته باشد و کرسی‌های زبان فارسی نیز زیر نظر بنیاد باشند، آیا این ظرفیت در بنیاد وجود دارد؟
ببینید به هر حال در مقام مشورتی، بنیاد سعدی در خیلی از مواقع می‌تواند ورود کند، یک هم‌افزایی بین مراکز آزفای دانشگاهی و بنیاد سعدی و به شکل ویژه وزارت علوم باید شکل بگیرد که زمان‌بر است و مسئولین بنیاد هم پیگیر متقاعد کردن این دستگاه‌ها برای هم‌افزایی هستند.
البته بنیاد قصد ورود تخصصی و مانع‌تراشی ندارد، شعار بنیاد هم‌افزایی در کنار واگرایی است به هر حال وزارت علوم وزارت‌خانه‌ای با مجموعه خاصی از اساتید است، شورای عالی انقلاب فرهنگی بر حسب مصوباتش بنیاد سعدی را به عنوان یک دستگاه نظم‌دهنده و در واقع بالادستی برای حوزه زبان فارسی ایجاد کرده است، در طول سال‌های گذشته به دلایل مختلف این روابط بالا و پایین شده است. ما امیدوار هستیم در دوره جدید با تلاش‌هایی که ریاست بنیاد دارد و مذاکراتی که با وزارت علوم در حال انجام است، بتوانیم به توافقاتی اثربخش برسیم تا توان آموزش در خارج از کشور افزایش پیدا کند که البته کار ساده‌ای نیست.
بنیاد سعدی غایب ۴ سال اخیر شورای اعزام استاد به خارج از کشور است
خط مشی بنیاد در این مذاکرات چیست؟ با چه هدفی این مذاکرات را دنبال می‌کند؟
بحث اعزام استاد به خارج به لحاظ روشی در حوزه وظایف وزارت علوم تعریف شده است و بودجه آن را دولت می‌دهد، شورایی وجود دارد که تشخیص می‌دهد چه کشوری نیازمند اعزام استاد است، در این شورا دستگاه‌های مختلفی عضو دارند، در دوره‌هایی بنیاد سعدی هم حضور داشت، که در ادامه به دلایلی کم‌رنگ شد و اکنون حداقل در این ۴ سال اخیر که دعوتی از بنیاد به عنوان یک دستگاه در حد مقام مشورتی و ناظر انجام نشده است.
به هر حال بنیاد سعدی تعامل بیشتری با فارسی آموزان خارج از ایران نسبت به وزارت علوم دارد، تمرکز وزارت علوم در ایران است، برای خارج از ایران هم اگر فرصتی باشد استاد می‌فرستد، اما ما اکنون در ۵۰ کشور فعالیت داریم، برخی کشور‌ها در چند نقطه متمرکز هستیم، برای نمونه در ۷ شهر پاکستان و دو شهر ترکیه فعالیت داریم، در قرقیزستان هم همینطور، یعنی ما در ۶۰ نقطه جغرافیایی فعال هستیم و اطلاعات محیطی قابل اعتماد و بروزی داریم. زبان فارسی.
به خوبی می‌دانیم کدام منطقه بیشترین نیاز را به استاد اعزامی دارد، این یک ثروت است، دانش یک قدرت هست و باید از این قدرت و ثروت استفاده شود، ما قصد دخالت نداریم، اما در مقام مشورت باید حضور داشته باشیم، مثلا شرایط در حوزه‌هایی مثل هند و بنگلادش به جهت ضرورت اعزام استاد خاص‌تر است تا یک کشور کوچک در اروپای غربی. طبیعتا در هند که ۱۳۰ کرسی فعال دارد، ضرورت استاد اعزامی بیشتر از کشوری است که کرسی زبان فارسی ندارد.
وزارت علوم بر اساس آیین‌نامه جدید اعزام استاد خود، بیشتر بر آموزش مجازی متمرکز شده است، شیوه‌ای که با انتقاد اساتید اعزامی زبان فارسی نیز روبرو شد، با توجه به تجربه فعالیت در شیوه مجازی به نظر شما این شیوه می‌تواند جایگزین اعزام استاد باشد؟
با توجه به تجربیات ما و نظر اساتید فن، هیچ چیز جای کلاس حضوری و آموزش چهره به چهره را نمی‌گیرد، ولی بین شرایط بد و بدتر این انتخاب انجام شد که مجازی شود، یک دوره کرونا بود، یک دوره مسائل ارزی مطرح بود که ما را مجبور به برگزاری دوره‌های مجازی کرد تا کلاس‌ها تعطیل نشود. بعد‌ها تجاربی حاصل شد که کلاس‌ها ترکیبی از مجازی و حضوری باشد، اما آموزش چهره‌به‌چهره و حضوری اثری دارد که مجازی هیچ‌گاه نمی‌تواند آن را داشته باشد.
اساتید که فراخوانده شدند، کرسی‌ها نیز تعطیل شد
در پی عدم اعزام استاد آیا با تعطیلی کرسی‌های زبان فارسی نیز مواجه شدیم؟
بر اساس اطلاعاتی که در اخبار آمده بود، به دلیل کمبود بودجه تعداد زیادی از اساتید فراخوانده شدند و در نتیجه کرسی‌ها نیز تعطیل شد.
پس در غیاب اساتید کرسی‌ها تعطیل می‌شوند؟
بله، بعضی دانشگاه‌ها هستند که کلاً استاد ندارند.
باید از جذابیت فرهنگ و نمایش تصویر ملی کشور برای کاربردی‌تر کردن فارسی در جهان بهره بگیریم
برای پیشرفت زبان فارسی در جهان، باید احساس نیاز نسبت به آن را به وجود آورد، وقتی نیاز و درخواست ایجاد شود، گرایش به فارسی افزایش پیدا می‌کند، این موضوع را دستگاه‌های مختلف باید در ایران بررسی کنند تا به این نتیجه برسند که چطور زبان فارسی را به عنوان یک زبان کاربردی برای خارج از ایران عرضه کنند؟ مثلا می‌توانیم از جذابیت فرهنگ و نمایش تصویر ملی کشور استفاده کنیم، تمام رقبای فرهنگی ما مثل کره، ژاپن و آلمان همین مسیر را پیش رفته‌اند.
دستگاه دیپلماسی کشور در این میان می‌تواند کمک قابل توجهی داشته باشد، در برخی کشور‌ها این زمینه وجود دارد و مردمانشان با فرهنگ ایران آشنا هستند مثل ترکیه، قرقیزستان، ارمنستان، افغانستان، هندوستان و حوزه تمدنی ایران بزرگ که با فرهنگ و زبان ما آشنا هستند. اما در برخی کشور‌ها نیاز است که ابتدا با فرهنگ شروع کنیم تا علاقه‌مندی ایجاد شود، زبان بهترین ابزار برای تعامل و تماس است، یا اینکه زبان را فراتر از فرهنگ ببینیم، طبق فرمایش مقام معظم رهبری فارسی را زبان علم کنیم.
ظرفیت نهفته ۱۰۰ هزار دانشجوی خارجی در ایران برای تبدیل فارسی به زبان علم
در این زمینه ورود دانشجویان خارجی به کشور در انتقال فرهنگ کشور و تصویرسازی از کشور بسیار تاثیرگذار است، این ورود دانشجویان علاوه بر اینکه از لحاظ مالی به کشور کمک می‌کند، مهمترین ابزار برای شناختن ما به دیگران نیز به شمار می‌آید، اکنون خوشبختانه به دلایل مختلف این فرصت فراهم شده و دانشجویان بسیاری به ایران آمده‌اند، چرا که هم هزینه تحصیل در ایران کمتر است و هم قرابت‌های فرهنگی با بعضی کشور‌های همسایه و مسائلی مثل امنیت، خدمات و رفاهیات فراهم است، این شرایط موجب شده تا امروز، ۱۰۰ هزار دانشجوی خارجی در ایران درس بخوانند. این دانشجویان هم احتیاج به زبان فارسی دارند، هم در مرحله آموزش و گذران زندگی نیاز دارند، فارسی یاد بگیرند. اینجا زبان فارسی به عنوان زیان علم به دانشجویان خارجی کمک می‌کند.
کشوری که در حوزه گردشگری موفق است، اقتصاد، صنعت و بهداشت و درمان موفقی دارد، می‌تواند افرادی را جذب کند که به هر دلیل مجبور به فراگیری زبان آن کشور هستند، این موضوعی است که دستگاه‌های مختلف باید به آن فکر کنند.
گاهی به ما انتقاد می‌کنند که وظیفه بنیاد سعدی آموزش زبان فارسی است، چرا فارسی‌آموز اندک جذب می‌کند؟ در حالیکه وظیفه بنیاد سعدی جذب نیست، وظیفه بنیاد انتهای این ریل است. دستگاه‌های مختلف، وزارت صنعت، میراث فرهنگی و ... نیز باید کاری کنند. برخی تصور می‌کنند که صفر تا صد کار با بنیاد سعدی است، در صورتی که اینگونه نیست، زبان فارسی ما و دیگران را به جهان ایرانی وصل می‌کند،، اما ما به کمک نیاز داریم و این کمک از طریق دستگاه دیپلماسی کشور، صداوسیما و ... باید ارائه شود، رایزنی‌های فرهنگی، مدیوم سینما و رسانه ملی نقش پررنگی دارند.
مانع‌تراشی‌ها برای گسترش زبان / ورود معاندان به فرهنگ و زبان فارسی با نگاه‌های سیاسی
با توجه به هجمه‌هایی که علیه ایران در برخی کشور‌ها وجود دارد و در یکسال اخیر نیز شدت گرفته است، آیا می‌توان از ابزار قدرتمند زبان برای ترسیم چهره واقعی ایران مدد گرفت؟ به نظر می‌رسد دستگاه دیپلماسی کشور در این زمینه باید ورود کند.
بله، زبان فارسی ابزار قدرتمندی برای انتقال فرهنگ و هویت ایرانیان است،، اما اخیرا مشکلاتی ایجاد شده است، در نتیجه تخریب‌های رسانه‌های معاند، برای گسترش زبان فارسی مانع‌تراشی‌هایی انجام شده است، برای پیوستن افراد علاقه‌مند به یادگیری فارسی به مجموعه رسمی آموزش زبان فارسی در خارج از ایران موانعی ایجاد شده است، متاسفانه معاندان به حوزه فرهنگ و زبان فارسی نیز با نگاه‌های سیاسی وارد شده‌اند.
برخی از مهاجران ایرانی در نقطه مقابل منفعت ملی کشور قرار گرفته‌اند
اصطلاحی به نام دیپلماسی مهاجران در فرهنگ سیاسی وجود دارد، به شهروندان یک کشور که در کشوری دیگر به عنوان مهاجر زندگی می‌کنند، گفته می‌شود، این مهاجران کارکرد‌های متفاوتی دارند، متاسفانه در ماه‌های اخیر کارکرد برخی از مهاجران ایرانی در نقطه مقابل منفعت ملی کشور قرار گرفته است، با این جوسازی‌ها، برنامه‌سازی‌هایی که در نیمه دوم سال گذشته انجام دادند، طبیعتاً نسبت به ایران در دنیا دافعه به وجود آورده‌اند، اکنون وقت آن است که دستگاه دیپلماسی ما هنرمندی خود را نشان دهد، این تنها مشکل ما به عنوان یک نهاد آموزشی نیست، بسیاری از نهاد‌ها و مراکز خارجی نیز علاقه‌مند به فعالیت در ایران هستند که حالا برایشان مشکلاتی از سوی همین جریانات ایجاد شده است. اینجاست که رایزنی فرهنگی، وزارت خارجه و شبکه‌های برون مرزی صداوسیما نقش بسیار مهم و تاثیرگذاری دارند.
پس از این هجمه‌ها، وضعیت گسترش زبان چگونه بوده است؟ آیا در تعداد فارسی‌آموزان دچار تغییر شدیم؟
الان نمی‌توان عدد دقیقی را برآورد کرد، در برخی کشور‌ها این ریزش محسوس بوده است، کشور‌هایی که در مقابل منافع ملی ایران ایستادند، به ویژه در حوزه اروپای غربی. البته این ریزش به معنای عدم تمایل به یادگیری فارسی نبوده، بلکه از این جهت بوده که تمایلی به همکاری با ما نداشتند.
تدوین کتاب‌های آموزش فارسی با محتوای ضد ایرانی
خوب، اینکه آموزش زبان فارسی و فراگیری آن از یک نهاد رسمی و استاندارد آموزش داده نشود و از کانال‌های دیگری فراگرفته شود، چه آسیبی دارد؟
بله این مهم است، مراکز بسیاری در خارج از کشور فارسی آموزش می‌دهند،، اما با چه کتاب و محتوایی؟ فضای ترسیم شده از ایران در بسیاری از کتاب‌های آموزش زبان فارسی یک فضای غیرواقعی و نامناسب از ایران است، داستان‌هایی از گروگانگیری در فرودگاه، تنش، ناآرامی و ... چه ضرورتی دارد در یک کتاب آموزشی چنین محتوایی ارائه شود؟ در کدام کتاب آموزش زبان انگلیسی چنین فضایی ترسیم می‌شود؟ جز اینکه با اهداف خاصی این فضا ترسیم شده است؟ آیا فضای واقعی ایران اینگونه است؟
تخریب چهره ایران به ضرر همه ایرانیان است، ما باید برای تصویر واقعی ایران و فارسی که زبان ملی و عامل وحدت در کشور است، تلاش کنیم، چرا برخی ایرانیان می‌خواهند با زبان و هویت ایرانی دشمنی کنند؟
این هجمه‌ها تنها از سوی اپوزیسیون انجام می‌شود یا جریانات فکری و سیاسی خاصی وابسته به آمریکا و اسرائیل پشتیبان آن هستند؟
بله هجمه‌ها نسبت به زبان فارسی زیاد است، رژیم اسرائیل برای ارتش خود کلاس‌های آموزش زبان فارسی برگزار می‌کند، برخی دبیرستان‌های اسرائیل درس اجباری زبان فارسی دارند، این آموزش‌ها برای چیست؟ جز برای اینکه بعدا در رابطه با اهدافی که دارند، علیه ایران استفاده کنند؟
ما در دوره سطح پیشرفته آموزش زبان در کتاب‌ها محتوای ایران‌شناسی داریم، آیا محتوای ایران‌شناسی که مدنظر ما در تولید کتاب‌ها است، با محتوای ایران‌شناسی کتاب‌های مجهول‌الهویه یا وابسته به عناصر رژیم صیونیستی یکسان است؟ مفاهیم و واقعیت‌های امروز ایران ما که در کتاب‌ها منعکس می‌شود، قطعا مورد نظر طرف مقابل نخواهد بود.
اتفاقا ما در کتاب‌های تالیفی بر مباحث کلی تاکید داریم، بحث‌های نگرشی یا عقیدتی نداریم. در سطوح پیشرفته یک و دو به سمت مباحث ایران‌شناسی نیز حرکت می‌کنیم، مسائل ایران امروز که می‌تواند شناخت جامعی از ایران به جهان ارائه کند را مطرح می‌کنیم، مواردی که در کتاب‌های غیر رسمی یا گفته نمی‌شود یا خلاف آن به تصویر کشیده می‌شود؛ بنابراین لازم است که دستگاه دیپلماسی کشور وارد این حوزه شود.
اتفاقا یکی از دغدغه‌هایی که جامعه ایرانیان خارج از کشور با آن مواجه هستند، پیوند فرزندانشان با ایران و زبان فارسی است، قطعا استفاده از محتوای نادرست در فراگیری زبان، این پیوند را گسسته خواهد کرد.
بله، در حوزه کودکان یعنی نسل دوم، سوم و چهارم که در زبان آموزی به آن‌ها نسل میراثی می‌گویند، مورد توجه است، ایرانیانی که به هر دلیلی مهاجرت می‌کنند، ولی طبیعتا علاقه به وطن و زبان فارسی دارند و تمایل دارند که فرزندانشان در منزل به زبان فارسی حرف بزنند.
آموزش خط و زبان فارسی برای نسل میراثی در دستور کار بنیاد سعدی
بنیاد سعدی دو سالی هست که روی نسل میراثی تمرکز دارد، خوشبختانه شورای عالی ایرانیان خارج از کشور، سال گذشته با بنیاد سعدی تشکیل جلسه داد و بنیاد سعدی به عنوان یکی از اعضای حقوقی آن شورا مشغول به فعالیت شد، وظایفی به بنیاد داده شده است و بحث آموزش خط و زبان فارسی مخصوصاً برای نسل میراثی در دستور کار بنیاد قرار گرفته است.
در این زمینه کتابی به اسم «مام» برگفته از مام میهن (مادر) در بنیاد طراحی شد و شماره نخست در مسیر چاپ قرار گرفت، این کتاب برای مخاطب کودک مطابق با علم روز فارسی تدوین شده است.
ادامه دارد...
منبع: تسنیم
انتهای پیام/ ۱۳۴
