سایه سامانه پدافند هوایی «سوم خرداد» بر پهپاد‌های رادارگریز

به گزارش گروه سایر رسانه‌های دفاع‌پرس، سی‌ام خردادماه سال ۱۳۹۸ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی یک فروند پهپاد گلوبال هاوک آمریکایی (Northrop Grumman RQ-۴ Global Hawk) را بر فراز تنگه هرمز منهدم کرد.

در ساعات اولیه انتشار این خبر سؤال اصلی این بود که ایران با کدام سامانه پدافندی توانسته است این پهپاد رادارگریز آمریکایی را رهگیری و منهدم کند و حتی برخی احتمال انهدام این پهپاد توسط سامانه‌های پدافندی خارجی را مطرح می‌کردند؛ پاسخ به این سؤال، اما خیره‌کننده بود. گلوبال هاوک آمریکایی توسط سامانه پدافندی تمام‌ایرانی «سوم خرداد» رهگیری و منهدم شده بود، موضوعی که تعجب و حیرت محافل نظامی دنیا را برانگیخت.

گلوبال هاوک پهپادی ساخت شرکت نورثروپ گرومن آمریکا است که در نیروی هوایی و دریایی ارتش آمریکا مورد بهره‌برداری قرار گرفته است. این پهپاد از سال ۱۹۹۸ عملیاتی شده است و هزینه ساخت هر فروند از آن ۱۳۱ میلیون دلار است.

گلوبال هاوک مجهز به یک موتور توربوفن رولزرویس‌اف ۱۳۷ است که سرعت این پهپاد را به ۵۷۵ کیلومتر بر ساعت می‌رساند و آن را قادر می‌سازد تا ارتفاع ۶۰ هزارپایی پرواز کند. پهپاد گلوبال هاوک دارای مداومت پرواز ۲۸ ساعت و برد پروازی ۱۴۰۰۰ کیلومتر است.

این پهپاد از سنسور‌های مختلفی برای جمع‌آوری اطلاعات استفاده می‌کند. از جمله سنسور‌های این پهپاد می‌توان به دوربین دماغه آن مجهز به دید پانوراماتیک و سامانه دید حرارتی با توان تصویربرداری از فاصله ۷۰ کیلومتری از یک جسم دومتری و توان تصویربرداری در شب اشاره کرد، همچنین این پهپاد دارای یک رادار سار در دو طرف قسمت جلویی بدنه است که دارای توان تصویربرداری از فاصله ۱۰۰ کیلومتری را با دقت کمتر از ۶ متر و در برد ۳۷ کیلومتری با دقت ۱.۶ متر است.

اولین ثمره ورود جدی نیروی هوافضای سپاه در زمینه طراحی و ساخت سامانه‌های پدافند هوایی در نشست خبری فرمانده‌کل سابق سپاه، سردار سرلشکر جعفری در شهریور ۱۳۹۱ با معرفی سامانه رعد آشکار شد.

رعد سامانه‌ای تماماً متحرک و برخوردار از موشک‌های طائر با برد ۵۰ کیلومتر و ارتفاع ۲۳ کیلومتر بود که نیاز مهمی در سامانه‌های دفاع هوایی ایران را در زمینه دفاع از صحنه عملیات برطرف می‌کرد.

سال ۱۳۹۳ در جریان بازدید رهبر معظم انقلاب از نمایشگاه دستاورد‌های نیروی هوافضای سپاه، از سامانه پدافندی سوم خرداد برای نخستین مرتبه رونمایی شد. در زمان رونمایی از این سامانه اعلام شد که هدف‌گذاری انجام‌شده برای این سامانه رسیدن به برد ۱۰۵ و ۲۰۰ کیلومتری است؛ موضوعی که در آن زمان به‌نظر دست‌نایافتنی بود.

سامانه پدافند هوایی سوم خرداد یک سامانه پدافند هوایی تمام‌متحرک است که از یک رادار آرایه فازی با ۱۷۰۰ المان برای رهگیری و کنترل آتش بهره می‌برد و هر سکوی پرتاب آن دارای ۳ موشک پدافندی است.

این سامانه روی یک شاسی چرخدار ۶*۶ سوار شده است که در دو مدل با رادار (تلار) و سکوی پرتاب بدون رادار (تل) طراحی شده است. رادار کشف سامانه سوم خرداد که بشیر ۱۱۰ نام دارد یک رادار آرایه فازی باند S با برد کشف ۳۵۰ کیلومتر است. این رادار نیز روی یک شاسی خودرو ۶*۶ سوار شده است و به همین جهت یک رادار تمام‌متحرک است.

یک گردان سامانه سوم خرداد از رادار بشیر ۱۱۰ به‌همراه چهار خودرو تلار تشکیل شده است که هر کدام از تلار‌ها نیز به دو تل متصل هستند، به این ترتیب یک آتشبار سوم خرداد با یک خودروی تلار و دو تل قادر است همزمان با ۴ هدف درگیر شود و ۸ موشک را به‌سمت اهداف هدایت کند، این به آن معنی است که یک گردان سوم خرداد قادر است همزمان با ۱۶ هدف درگیر شود و ۳۲ موشک را به‌سمت اهداف مختلف هدایت کند.

نمونه اولیه سامانه سوم خرداد از موشک طائر ۲ با برد ۵۰ کیلومتر و ارتفاع درگیری ۲۴ تا ۲۷ کیلومتر استفاده می‌کرد، چند سال بعد نمونه‌ای جدیدتر از موشک طائر با برد ۷۵ کیلومتر در این سامانه عملیاتی شد. موشک صیاد ۲C با برد ۷۵ کیلومتر نیز سومین موشکی بود که سامانه سوم خرداد به آن مجهز شد، اما سومین نسخه از موشک طائر ۲ با برد ۱۰۵ کیلومتر برد بلندترین عضو این خانواده بود که سامانه سوم خرداد به آن مسلح شد.

طبق اطلاعات منتشرشده، در سال ۹۸ پهپاد آمریکایی ابتدا توسط رادار‌های هشدار زودهنگام در فاصله ۴۹۰ کیلومتری از رادار کشف شد و در فاز درگیری توسط سامانه سوم خرداد در فاصله ۱۲۰ کیلومتری روی آن قفل و در ۹۰ کیلومتری موشک به‌سمت آن شلیک شد و در حالی که گلوبال هاوک در ارتفاع ۱۴ کیلومتری و در فاصله ۷۵ کیلومتری قرار داشته، مورد اصابت قرار گرفته است، به این ترتیب به‌نظر می‌رسد سوم خرداد، گلوبال هاوک را با آخرین نسخه از موشک طائر ۲ مورد اصابت قرار داده است.

سال ۱۳۹۹ تصویری از سامانه سوم خرداد مجهز به یک سیستم الکترواپتیکی منتشر شد. سوم خرداد با تجهیز به سامانه‌های الکترواپتیکی این قابلیت را به‌دست آورده است که به‌صورت پسیو نیز اهداف خود را کشف و رهگیری کند، این بدان معناست که این سیستم بدون آنکه امواج الکترومغناطیسی از خود منتشر کند می‌تواند اهداف را شناسایی کند و بعد روی آن‌ها قفل تصویری انجام دهد.

این قابلیت یعنی دشمن بدون آنکه مطلع باشد مورد رصد، پایش و حتی اصابت قرار می‌گیرد، پسیو بودن همچنین موجب می‌شود اخلال روی این سامانه‌ها تقریباً غیرممکن شود.
برای مثال یک جنگنده از سیستم‌های مختلفی مانند چف، فلر و یا جنگ الکترونیک برای انحراف موشکی که به‌سمت آن شلیک شده است بهره می‌برد، اما مقابل موشک‌هایی که توسط سامانه‌های الکترواپتیکی به‌سمت آن شلیک شده‌اند تقریباً بی‌دفاع هستند و توان اخلال روی این سامانه‌ها را ندارند.

این سامانه‌ها همچنین با تجهیز به دوربین‌های دید در شب و ترمال این امکان را پیدا می‌کنند تا در شب و حتی شرایط نامساعد آب‌وهوایی هم بتوانند کار کنند، اما شاید بزرگترین مزیت تجهیز سامانه سوم خرداد به سیستم‌های الکترواپتیکی را بتوان رصد و رهگیری انواع پرنده‌های رادارگریز و پنهانکار دانست.

تیرماه سال ۱۳۹۹ تصویری از شلیک سامانه سوم خرداد از روی شناور شهید سیاوشی نیروی دریایی سپاه منتشر شد، این موضوع نشان داد سامانه سوم خرداد به توانمندی رهگیری و شلیک به‌سمت هدف در حال حرکت نیز دست یافته است که این موضوع کمک شایانی به امنیت سامانه پس از شلیک و در امان ماندن از مورد اصابت قرار گرفتن توسط دشمن می‌کند.

علاوه بر این در تصاویر منتشره از این سامانه یک نوع موشک جدید نیز روی سوم خرداد دیده شد که در ابتدا برخی گمانه‌زنی‌ها درباره تجهیز موشک طائر به جست‌وجوگر اپتیکی بود، اما مهرماه سال ۱۳۹۹ و در جریان افتتاح پارک ملی هوافضا مشخص شد که این موشک نمونه جدید موشک طائر با هدایت فرمانی است.

هدایت فرمانی شیوه‌ای از هدایت موشک است که در آن موشک اطلاعات هدف را تا لحظه اصابت از رادار سامانه دریافت می‌کند و خود موشک هیچ امواجی برای رهگیری هدف منتشر نمی‌کند، مزیت این شیوه در آن است که هواگرد هدف دیگر قادر به اخلال و منحرف کردن موشک پدافندی نیست و علاوه بر این هشداردهنده‌های راداری هواگرد نیز قادر به کشف موشک و اعلام هشدار به خلبان نیستند.

۳۱ خرداد سال ۱۴۰۰، اما سامانه پدافندی سوم خرداد به یک موشک جدید مجهز شد که قابلیت جدیدی به این سامانه اضافه می‌کرد. موشک ۹ دی این قابلیت را به سامانه سوم خرداد می‌داد با اهداف در برد کوتاه و ارتفاع پست درگیر شود. موشک ۹ دی یک موشک پدافندی با برد ۳۰ کیلومتر و ارتفاع ۱۰ کیلومتر است که به سامانه سوم خرداد قابلیت درگیری با انواع بالگرد، پهپاد و جنگنده را در این برد و ارتفاع می‌دهد؛ علاوه بر این سوم خرداد با تجهیز به موشک ۹ دی مأموریت رهگیری و انهدام موشک‌های کروز و بمب‌های رهاشده از جنگنده‌های دشمن را نیز می‌دهد.

۳۱ شهریور ماه سال ۱۴۰۱ باز هم قابلیت جدیدی از سامانه سوم خرداد به نمایش در آمد، در این روز سامانه سوم خرداد با موشک پدافندی طائر برد بلند در رژه نیرو‌های مسلح حاضر شد. این موشک جدید که برد آن ۲۰۰ کیلومتر اعلام شد توانایی رهگیری و انهدام اهداف در برد بلند را به سامانه سوم خرداد می‌دهد و از این حیث دستاوردی مهم برای دفاع از آسمان کشور به حساب می‌آید.

حالا ۴ سال از شکار پهپاد پیشرفته آمریکایی با سامانه سوم خرداد ایرانی می‌گذرد و از آن زمان تاکنون سامانه سوم خرداد در سیر تکامل خود به یک سامانه همه‌چیزتمام پدافند هوایی تبدیل شده است، سامانه‌ای که اکنون می‌تواند از برد ۳۰ تا ۲۰۰ کیلومتر انواع اهداف مهاجم را نابود کند و مدافعی مقتدر برای آسمان کشور باشد.

منبع: تسنیم

انتهای پیام/ ۱۳۴