به گزارش گروه حماسه و جهاد دفاعپرس، در احادیث فراوانی از امامان معصوم به زیارت اربعین سفارش و به زمان و مکان استحباب آن اشاره شده است؛ بهطوری که در مناسبتهای گوناگون به آن ترغیب و در حدیثی، یکی از نشانههای مؤمن شمرده شده است. این سفارشهای مؤکد ازآنروست که پیش از شهادت امام حسین(علیهالسلام) بههیچروی اربعین جلوهای نداشته و اهلبیت خواستهاند به بهانههای گوناگون، از جمله با تأکید بر زیارت اربعین، نام و یاد آن حضرت زنده نگه داشته شود.
اربعین یک نگاه تاریخی صرف نیست؛ بلکه نگاهی معرفتشناسانه است. ما نمیخواهیم به صورت صرفا تاریخی به موضوع اربعین بپردازیم؛ بلکه با نگاهی معرفتشناسانه و با مراجعه به «زیارت اربعین» که سفارش اکید امام معصوم و حجّت خداست و با دقت در مضامین بلند آن که از امام صادق(علیهالسلام) نقل شده، به آن میپردازیم. به این اعتبار، شیعه هویّت خود را نیز باید در اربعین جستوجو کند.
بحث اربعین ابعاد مختلفی دارد. یک بعد آن، اصل زیارت سیدالشهدا(علیهالسلام) در این روز است. بُعد دیگر، مفاد زیارت اربعین است؛ چه آن زیارتی که از امام صادق(علیهالسلام) نقل شده و چه زیارت منقول از جابر و مخصوصاً زیارتی که از زبان امام(علیهالسلام) است، ابعاد بسیار عمیقی را در قالب زیارت فرموده است.
اهلبیت عصمت و طهارت بر یادآوری مصائب حضرت سیدالشهدا(علیهالسلام) به مناسبتهای گوناگون تأکید داشتند. بخشی از خطبههای حضرت زینب کبری و حضرت امام زینالعابدین(علیهالسلام) در کوفه و شام بیان مظلومیت سیدالشهدا(علیهالسلام) و در حقیقت، روضهخوانی است. بعد که اهلبیت به مدینه بازگشتند، در آنجا هم مجلس عزای سیدالشهدا پیوسته ادامه داشت؛ به گونهای که امام زینالعابدین(علیهالسلام) عزاداران را اطعام میکرد و این سنت در نزد شیعیان از ایشان به یادگار ماند. این مجلس عزا چندین سال به طور پیوسته ادامه داشت و یک سال آن، به صورت شبانهروزی بود و بنا بر نقلی دیگر تا سه سال بعد از واقعه عاشورا این مجلس عزا در مدینه برگزار میشد. پس از ایشان، امام باقر(علیهالسلام) وصیّت کردند که تا ده سال در منا روضه بخوانند.
در دوره امام صادق(علیهالسلام) فضا بازتر شد و حتی سرودن شعر و مراثی نیز تشویق میشد و شعر نقش مهمی در ماندگاری واقعه کربلا و تحریک عواطف دارد. لذا حضرت افرادی مانند ابوعماره منشد، جعفر بن عفان و ابوهارون مکفوف را تشویق میکند که برای حضرت اباعبدالله الحسین(علیهالسلام) شعر بسرایند. در زمان امام رضا(علیهالسلام) هم میبینیم که شاعرانی مانند مثل دعبل خزاعی برای سرودن اشعار عاشورایی مورد توجه حضرت قرار گرفتند. همچنین استمرار اقامه مجالس عزا در خانهها و بیان فضیلت شعر گفتن در رثای ابیعبدالله(علیهالسلام) و رفتن به زیارت آن حضرت در هر شرایط و در مناسبتهای گوناگون و ترغیب به زیارت اربعین از ویژگیهای این دوران است.
عنوان «زیارت اربعین» به زمان امام صادق(علیهالسلام) بازمیگردد و عجیب این است که با وجود بیم و ترس از حکومت جائر، مردم از امام سؤال میکردند که با وجود ترس از خبرچینان و عوامل حکومت، آیا به زیارت حضرت سیدالشهدا برویم؟ و حضرت میفرمودند که بروید. این در حالی است که فقهای شیعه در مسئله حج، یکی از شرایط استطاعت را «تخلیه سرب» بیان فرمودهاند؛ یعنی باید امنیت باشد و اگر امنیت نباشد، استطاعت محقق نیست؛ اما در مورد زیارت سیدالشهدا(علیهالسلام) حتی با نبود امنیت نیز مردم را ترغیب به زیارت میکردند.
