گروه استان‌های دفاع‌پرس‌ـ «علی‌اصغر کمالی» پژوهشگر تاریخ اسلام؛ ماه محرم، ماه مصیبت و عزاداری است که یکبار دیگر در این سال حزن، ایران اسلامی یکپارچه سیاهپوش شده و مجالس سوگواری عزیز زهرا، سیدالشهدا علیه‌السلام در سراسر ایران اسلامی بلکه تمام گیتی برپا شده است.
از امامان معصوم علیهم‌السلام و از بنیانگذار کبیر انقلاب اسلامی فرزند راستین امام حسین علیه‌السلام روایت‌ها و سخنانی در اهمیت عزاداری و گریه بر امام حسین علیه‌السلام و ثواب و فایده آن نقل می‌شود. این گریه و آن عزاداری سنتی همچنان که تاکنون پابرجا بوده است و امام خمینی (ره) همواره آن را مطرح می‌کردند باید در آینده نیز برقرار باشد تا آیندگان به این حقیقت دست پیدا کنند که هرچه داریم از حسین علیه‌السلام است و اگر آن حضرت و قیام جاودانه‌اش نبود، از اسلام ناب محمدی (ص) اثری باقی نمی‌ماند، این است معنای سخن بزرگ پیامبر اکرم صلی الله علیه و آلله که فرمود: «حسین منی و انا من حسین».
انقلاب اسلامی، پرتوی از عاشورا:
امام خمینی (ره) در این زمینه می‌فرماید: «اگر سیدالشهدا نبود، این نهضت هم پیش نمی‌رفت، سیدالشهدا علیه‌السلام همه جا هست. «کل ارض کربلا». همه جا محضر سیدالشهدا است، همه منبرها محضر سیدالشهدا است، همۀ محراب‌ها از سیدالشهدا است. اگر سیدالشهدا نبود، یزید و پدرش و اعقابشان، اسلام را منسی کرده بودند، و اگر نسیان شده بود، یک رژیم طاغوتی در خارج منعکس می‌شد و معاویه و یزید، رژیم اسلامی را رژیم طاغوتی معرفی می‌کردند و مردم را به جاهلیت بر می‌گرداندند...»۱
بنیانگذار کبیر انقلاب اسلامی در جای دیگر می‌فرمایند: «اگر عاشورا و فداکاری خاندان پیامبر نبود، بعثت و زحمات جانفرسای نبی‌اکرم را طاغوتیان آن زمان به نابودی کشانده بودن و اگر عاشورا نبود، منطق جاهلیت ابوسفیانیان که می‌خواستند قلم سرخ بر وحی و کتاب بکشند و یزید، یادگار عصر تاریک بت‌پرستی که به گمان خود با کشتن و به شهادت کشیدن فرزندان وحی، امید داشت اساس اسلام را برچیند و با صراحت و اعلام «لاخبر جاء ولا وحی نزل» بنیاد حکومت الهی را برکند، نمی‌دانستیم به سر قرآن کریم و اسلام عزیز چه می‌آمد؟ لکن اراده خداوند متعال بر آن بوده و هست که اسلام رهائی‌بخش و قرآن هدایت‌افروز را جاوید نگه دارد و با خون شهیدانی چون فرزندان وحی احیا و پشتیبانی فرماید و از آسیب دهر نگهدارد، و حسین بن علی آن عصاره نبوت و یادگار ولایت را برانگیزد تا جان خود و عزیزانش را فدای عقیده خویش و امت معظم پیامبر اکرم نماید، تا در امتداد تاریخ، خون پاک او بجوشد و دین خدا را آبیاری فرماید و از وحی و ره‌آوردهای آن پاسداری نماید»۲
امام حسین علیه‌السلام الگوی انقلاب‌های الهی:
پس بی‌گمان اگر عزاداری همه ساله بر امام حسین علیه‌السلام نباشد و اگر گویندگان و خطبا همواره در مجالس و محافل خود، نام سرور شهیدان و آزادگان را نبرند و دربارۀ قیام آن حضرت سخن نگویند، کم‌کم به فراموشی سپرده خواهد شد و دیگر انگیزۀ قیام برای هیچ مسلمانی باقی نخواهد ماند. بنابراین، قطعاً افرادی که پرچم مخالفت با عزاداری را در برهه‌ای از زمان بلند کرده بودند، فهمیده یا نفهمیده با اصل نهضت-با نیت الهی و انگیزه قیام‌لله-می‌جنگیدند هرچند خود داعیۀ انقلابی بودن داشتند، زیرا انقلابیون جهان برای خود الگو و سرمشقی دارند و هرگروهی به پیروی از سرمشق خود و هدفی که داشته است، علیه ظلم مبارزه می‌کنند و ما اگر الگوی خود را از دست بدهیم و هدفش را نادیده بگیریم، در درازمدت بعید نیست، پیروی از اهداف مادی و غیر الهی سایر انقلابیون جهان بنمائیم و به راهی برویم که آنان رفتند، در حالی که تنها قیام و نهضتی برای ما ارزشمند و والاست که انگیزه‌اش «قیام‌لله» باشد. «قل انما اعظکم بواحده أن تقوالله مثنی و فرادی» و این مشخصه را خداوند در قرآن مجید بیان فرموده و هرگز جای شبهه‌ای ندارد، البته از نظر ما افرادی که در برابر ظلم و ستم بیدادگران قیام می‌کنند، شایان تقدیرند و ما خواهان رفع ظلم در تمام جهان بویژه جهان سوم و محرومین و مستضعفین هستیم ولی هرگز کسی را که برای خدا قیام می‌کند با کسی که انگیزۀ مادی دارد یکسان نمی‌دانیم و تاریخ هم ثابت کرده است که تنها قیامی جاودانه و پایدار است که انگیزه‌اش الهی است و اگر برخی انقلاب‌های جهان-با اینکه در آغاز هدفی اسلامی داشته‌اند- اکنون از بین رفته‌اند، به این دلیل است که آن انقلاب‌ها از مسیر اصلی خویش منحرف شده و متأسفانه به یکی از دو قطب غربی یا شرقی کشیده شده‌اند، و گرنه حتی اگر تمام افراد آن انقلاب‌ها از بین رفته باشند، همین که معلوم شود، هدف الهی بوده است، با نگرشی دقیق در تاریخ، آن انقلاب‌ها را همچنان پایدار و زنده می‌یابیم.
انگیزه باید الهی باشد:
اشتباه بزرگی است اگر کسی، یک فرد مادی بظاهر انقلابی را برابر با یک مسلمان انقلابی-یا خدای نخواسته برتر از یک مؤمن متعهد- بداند و کشته آن‌هائی را که تنها به انگیزۀ دفاع از وطن کشته می‌شوند، شهید بداند، در حالی که هدف و انگیزه آن‌ها، مادی محض بوده و از آن اشتباه بزرگتر این است که کسی هدف غائی اسلام را در همین زندگی مادی خلاصه کند. امام راحل در این زمینه می‌فرمایند: «این اشخاص که الآن در مجلات و غیرمجلات، مطلب می‌نویسند، اسلام‌شناسی را عبارت از این می‌دانند که حکومتش به چه نحو باشد، تربیتش و ظاهرش و عدالتش چطور باشد و به خیال اینها، همین که انسان به زندگی مادی رسید، نتیجه و غایت اسلام حاصل است! غایت اسلام همان زندگی مرفه حیوانی است!! اما معارف الهیه و ماعدای این عالم و اینکه مافوق‌الطبیعه چیست، چه جور عالمی است، ادراک نمی‌کنند... اسلام هم جهات معنوی دارد هم جهات مادی...»۳
بدون تردید ارزش قیام سید و سالار شهیدان در این است که صددرصد الهی و برای خدا بوده است، و هرچه برای خدا باشد، جاودانه و همیشگی است و مرور زمان در جاودانگی آن تأثیر نخواهد گذاشت و اگر تبلیغات سوئی بخواهد، مردم را از آن دور نگهدارد، و عزاداری امام حسین علیه‌السلام را زیر سؤال ببرد، باید با آن تبلیغات مبارزه کرد همچنان که امام خمینی (ره) در مناسبت‌های گوناگون آن تبلیغات را ناشی از جهل و گاهی غرض‌ورزی می‌دانست و بر عزاداری به شیوۀ سنتی تأکید می‌فرمود. چه بهتر که برای شادی روح آن بزرگوار، فرازهائی از آن سخنان والا نقل شوند و آنگاه از منبع اصیلی که سخنان امام از آنجا سرچشمه گرفته است نیز برای تیمن و تبرک روایت‌هائی معطر نقل نمائیم.
امام همیشه زنده ما در تأکید بر مجالس عزاداری تأکید و توصیه داشتند.
عزاداری سنتی:
در این خصوص می‌فرمایند: «ما که مجالس عزا را به امر حضرت صادق علیه‌السلام و به سفارش ائمه هدی علیهم‌السلام به پا می‌کنیم، این مجالس عزا مقابله با ظلم ستمکاران است. خطبای ما قضیۀ کربلا را زنده نگهداشتند. گریه کردن بر شهید، زنده نگهداشتن نهضت است. حالا یک دسته آمده‌اند می‌گویند: روضه نخوانید! اینها نمی‌فهمند که روضه یعنی چه؟ اینها، ماهیت عزاداری را نمی‌دانند چیست؟ نمی‌دانند که گریه کردن بر امام حسین، زنده نگهداشتن نهضت است. بچه‌ها و جوان‌های ما خیال نکنند که مسأله، مسأله ملت گریه است، این را دیگران القاء کردند به شماها که بگوئید ملت گریه! آن‌ها از همین گریه‌ها می‌ترسند برای اینکه این گریه، گریه بر مظلوم است، فریاد مقابل ظالم است. دسته‌هائی که بیرون می‌آیند، مقابل ظالم هستند، قیام کرده‌اند اینها را باید حفظ کنید. اینها شعائر مذهبی ما است که باید حفظ بشود. بازیتان ندهند این قلم فرساها. بازیتان ندهند این اشخاصی که با اسماء مختلفه و با مرام‌های انحرافی می‌خواهند همه چیز را از دستتان بگیرند. اینها خیانتکارند، اینهائی که تزریق می‌کنند به شما ملت گریه! ملت گریه! اینها خیانت می‌کنند...»۴
این چه رازی است که امام بر عزاداری تکیه می‌کند؟ و این چه شمع فروزانی است که همیشه باید روشن باشد تا از نورش، راه را بر رهروان هموار سازد و از حرارتش کاخ ستمگران را بسوزاند. راستی هیچ فکر کرده‌ایم چرا از آغاز تولد تا روز وفات، ما را وابسته به تربت سیدالشهدا علیه‌السلام قرار داده‌اند. برای اینکه همیشه به یاد حسین علیه‌السلام و قیام حسین علیه‌السلام باشیم و در تمام مراحل زندگی، از این قیام انسان‌ساز، درس بگیریم و در زندگی خود پیاده کنیم. از روز ولادت، برای تبرک ذره‌ای از تربت سیدالشهدا علیه‌السلام به نوزاد می‌دهند و در دوران بلوغ و بعد از آن در ادای فریضه نماز بر تربت سجده می‌کنند و همچنان این تربت، در رفت‌وآمدها، و نشست‌وبرخاست‌ها و سفر و حضرها با انسان قرین است تا آن هنگام که وارد قبر می‌شود، آنجا نیز مستحب است که مقداری از تربت امام حسین علیه‌السلام با او دفن شود. هر وقت شیعه آبی می‌آشامد، سلام بر حسین و لعنت بر یزید می‌گوید، هرجا مجلسی برای شهید یا هر مؤمنی برپا شود، با نام امام حسین علیه‌السلام زینت داده می‌شود و هر صبح و شام و به هر مناسبت و پس از هر نماز و در هر روز عید و عزا زیارت امام حسین علیه‌السلام خوانده می‌شود و نام و یاد حسین علیه‌السلام باید در پوست و خون و گوشت شیعه و در قلب و ذهن محب اهل‌بیت باشد تا هرگز هدف امام حسین علیه‌السلام را از یاد نبرد و برای آن هدف زنده باشد و زندگی را ادامه دهد و حیات اخروی را نیز در پرتو این نام مقدس و عزیز جاودانگی و شیرینی بخشد. پس باید عاشورا را زنده نگهداشت و نام امام حسین علیه‌السلام را در هر زمان و مکان احیا کرد و عزاداری را، یعنی این تجمع الهی را همیشه بویژه ایام عاشورا برپا داشت. امام خمینی (ره) به این مناسبت می‌فرمایند: «این خون سیدالشهدا است که خون‌های همه ملت‌های اسلامی را به جوش می‌آورد. و این دستجات عزیز عاشورا است که مردم را به هیجان می‌آورد و برای اسلام و برای حفظ مقاصد اسلامی مهیا می‌کند؛ در این امر سستی نباید کرد... همانطور که در سابق عمل می‌شد، روضه‌خوانی بشود، مرثیه گفته شود، شعر و نثر در فضایل اهل‌بیت و در مصائب آن‌ها گفته شود تا این مردم مهیا باشند، در صحنه باشند... و عاشورا را زنده نگهدارید که با نگهداشتن عاشورا، کشور شما آسیب نخواهد دید».
ایشان برای تأکید بیشتر بر روضه‌خوانی و مرثیه‌سرائی چنین می‌فرمایند: «سیدالشهدا اسلام را نجات داد، روضۀ سیدالشهدا برای حفظ مکتب سیدالشهدا است. آن کسانی که می‌گویند روضه سیدالشهدا را نخوانید، اصلاً نمی‌فهمند مکتب سیدالشهدا چه بوده و نمی‌دانند یعنی چه؟ نمی‌دانند این گریه‌ها و روضه‌ها حفظ کرده این مکتب را... ما هر روز باید گریه کنیم. ما هر روز باید منبر برویم برای حفظ این مکتب، برای حفظ این نهضت‌ها، این نهضت‌ها مرهون امام حسین سلام‌الله‌علیه است.»۵
عزاداری در روایات:
ثواب گریه بر سیدالشهدا علیه‌السلام و عزاداری سوگواری و مرثیه‌خوانی بر آن حضرت در روایت‌های بسیار زیادی رسیده است و امامان معصوم ما علیهم‌السلام با اقامۀ عزای حسینی در منازل خود و با ذکر مصیبت آن حضرت در ایام حج و بمناسبت‌های گوناگون، عملاً بر این معنی تأکید کرده و اصرار ورزیده‌اند.
امام سجاد علیه‌السلام می‌فرمود: «هر مؤمنی که بر کشته شدن امام حسین علیه‌السلام دیده‌اش گریان شود و اشکش بر گونه‌هایش جاری گردد، خداوند به او غرفه‌هائی در بهشت عطا فرماید که سال‌های سال در آن‌ها سکونت ورزد.»۶
امام رضا علیه‌السلام در حدیثی به ابن شبیب می‌فرماید: «ای فرزند شبیب! اگر خواستی گریه کنی، بر امام حسین علیه‌السلام گریه کن چراکه همانگونه که گوسفند را می‌کشند، او را کشتند و همراه او 18 مرد از اهل‌بیتش را به قتل رساندند که در روی زمین مانند آن‌ها وجود نداشت... ای ابن‌شبیب! اگر دوست داشتی همراه پیامبر (ص) و آلش در غرفه‌های ساخته شدۀ بهشتی ساکن گردی، پس قاتلان امام حسین را لعن کن... ای ابن‌شبیب! اگر دوست داشتی همراه ما در درجات والای بهشت باشی، پس برای غم ما غمناک شو و برای خشنودی ما خشنود شو و بر تو باد ولایت ما، پس هر کس سنگی را نیز دوست داشته باشد، روز قیامت با آن محشور خواهد شد.»۷
امام رضا علیه‌السلام فرمود: «هرکس در روز عاشورا دنبال کارهای دنیوی خود نرود، خداوند تمام حوائج دنیا و آخرتش را برآورده سازد، و هرکس روز عاشورا را روز مصیبت و حزن و گریۀ خود قرار دهد، خدای عزوجل روز قیامت را روز شادی و خرسندیش قرار دهد و دیدگانش به وجود ما در بهشت‌های برین روشن گردد.»۸
علقمه می‌گوید: «امام باقر علیه‌السلام امر می‌کرد که در روز عاشورا حتماً مصیب امام حسین خوانده شود و بر آن حضرت گریه کنند و خود آن حضرت امر می‌کرد به افرادی که از آن‌ها تقیه نمی‌کرد که بر سیدالشهدا علیه‌السلام گریه کنند و در منزل خود مجلس عزاداری برپا می‌فرمود، و دستور می‌فرمود که مؤمنین به همدیگر تسلیت و تعزیت بگویند و می‌فرمود: من ضمانت می‌کنم ثواب دو هزار حج و دو هزار عمره و دو هزار غزوه را بر آن‌ها. می‌گوید: عرض کردم، چگونه به همدیگر تسلیت بگوئیم؟ فرمود: بگوئید: «عظم الله اجورنا بمصابنا الحسین (ع) و جعلنا و ایاکم من الطالبین بثاره مع ولیه و الامام المهدی من آل محمد». در این جملۀ حضرت دقت کنید که ضمن عرض تسلیت به همدیگر، حضرت تأکید می کنند بر اینکه ما باید «اخذ به ثار» کنیم و در روز عاشورا به یاد همدیگر بیاوریم که این خونخواهی بر ما لازم است. پس نه تنها گریه می کنیم و مصیبت می‌خوانیم و عزاداری می‌کنیم بلکه آمادۀ خونخواهی و اخذ ثار نیز باید باشیم. و اینجا است که گریه مفهوم دیگری پیدا می کند، این دیگر گریۀ صامت نیست بلکه گریۀ قیام است. این گریه سردکننده نیست که حرارت‌بخش است. این گریه، انگیزه حرکت را فروکش نمی‌کند که آن را می‌افزاید. این گریه، گریۀ بزدلان نیست که گریۀ شجاعان است. این گریه آرام‌بخش نیست که هیجان انگیزه است و سرانجام این گریه، گریه قاعدین نیست که گریۀ مجاهدین و قائمین است.
خدایا! ما را از گریه‌کنندگان واقعی امام حسین علیه‌السلام قرار ده و ما را در راه آن حضرت که راه جهاد و مبارزه با دشمنان تو است ثابت قدم گردان و شفاعت آن حضرت را در روز رستاخیز نصیبمان فرما.
مأخذ:
۱- سخنرانی امام خمینی (ره) در تاریخ ۱۳۵۸/۴/۱۷
۲- پیام امام خمینی (ره) در تاریخ ۱۳۶۰/۳/۱۶
۳- سخنرانی امام خمینی (ره) ۱۳۵۸/۷/۶
۴- سخنرانی امام خمینی (ره) ۱۳۵۸/۷/۳۰
۵- سخنرانی امام خمینی (ره) ۱۳۵۸/۴/۱۷
۶- وسائل الشیعه- ج ۱۰- ص ۳۹۲
۷- عیون الاخبار- ص ۱۶۵
۸- علل‌الشرایعه- ص۸۷
انتهای پیام/
