به گزارش خبرنگار بین‌الملل دفاع‌پرس، «مسعود رضایی» پژوهشگر و کارشناس مسائل سیاسی و عضو دفتر مطالعات و تدوین تاریخ ایران در برنامه تلویزیونی «فرامتن» اظهار داشت: گذاره اصلی که باید به آن توجه کرد آن رویه و روحیه سلطه‌طلبی قدرت‌هایی همچون آمریکا و انگلیس در آن زمان است که از قبل از آن بوده و تا امروز هم همچنان ادامه دارد. ما در ماجرای کودتای ۲۸ مرداد سال ۱۳۳۲ به عقب برگردیم و بخواهم خیلی خلاصه و تیتروار اشاره کنم از سال ۱۲۸۰ شمسی یک قراردادی به نام «دارسی» بسته می‌شود که نفت ایران را به مدت ۶۰ سال در اختیار انگلیسی‌ها قرار می‌دهد.
رضایی افزود: انگلیسی‌ها بعد از اکتشاف و رسیدن به منابع عظیم نفتی بلافاصله پالایشگاه آبادن را که در زمان خودش بزرگترین پالایشگاه دنیا بوده را درست می‌کنند، ولی نه برای اینکه منافع آن برای ایران باشد که این منافع برای خودشان بود و نفت ایران را شروع به فروش می‌کنند.
تمدید قرارداد دارسی تا سال ۱۳۷۲ شمسی
این کارشناس مسائل سیاسی ادامه داد: این ماجرا ادامه پیدا می‌کند که به سال ۱۳۱۲ می‌رسیم که در آنجا با طراحی و برنامه‌ریزی که می‌شود، یک قراردادی در زمان رضاه شاه بسته می‌شود. از طرف دیگر مدت زمان قرارداد «دارسی» که تا سال ۱۳۴۰ بود مدت زمان آن تمدید می‌شود و تا سال ۱۳۷۲ تمدید می‌شود. در حقیقت انگلیسی‌ها خیالشان راحت می‌شود که تا ۳۲ سال بعد به صورت کامل نفت ایران را در اختیار خودشان دارند.
وی خاطرنشان کرد: بعد از رفتن رضا شاه بحث‌هایی ایجاد می‌شود که این قرادادها، قرارداد‌های مناسبی نیست و استعماری است. بر این اساس از حوالی سال ۱۳۲۳ بحث ملی شدن صنعت نفت با شیوه‌های مختلف و با ادبیات‌های گوناگون شروع می‌شود و در نهایت به سال ۱۳۲۹ می‌رسیم که شاهد یک حرکت جدی در این زمینه هستیم و نفت ایران ملی می‌شود.
ملی شدن نفت برای انگلیسی‌ها قابل تحمل نبود
رضایی اضافه کرد: حالا ملی شدن صنعت نفت یعنی چی؟ یعنی اینکه ما از این به بعد خودمان می‌خواهیم صاحب و مالک نفت خودمان باشیم. این موضوع اصلا برای انگلیسی‌ها قابل تحمل نبود و از طرف دیگر آمریکایی‌ها به دنبال این بودند که در نفت ایران شریک شوند. بنابر این فشار‌ها در دولت «محمد مصدق» که قرار بود قانون ملی شدن صنعت نفت را اجرایی کند به شدت زیاد می‌شود.
عضو دفتر مطالعات و تدوین تاریخ ایران یادآور شد: انگلیسی‌ها به همه دنیا اعلام می‌کنند که این نفت ایران نیست و برای ما است و به شورای امنیت و دادگاه لاحه شکایت می‌کنند. آن‌ها تلاش می‌کنند تا همچنان این نفت را در اختیار خودشان داشته باشند.
وی تصریح کرد: انگلیسی‌ها بعد از اینکه نفت ایران ملی می‌شود به ظاهر می‌گویند که ملی شدن صنعت نفت ایران را پذیرفتند، ولی هیات‌هایی را برای اینکه با ایران مذاکراه کنند به کشورمان می‌فرستند. هدف سفر این هیات‌ها به ایران نیز این است که در این مذاکرات مجددا سلطح خودشان را بر نفت ما برقرار کنند.
محاصره دریایی ایران توسط انگلیس
رضایی افزود: مواد پیشنهادی در این مذاکرات به صورتی بود که وقتی دکتر مصدق آن‌ها را مطالعه می‌کند متوجه می‌شوند که این موارد در واقع برگشتن به قبل از ملی شدن صنعت نفت است و برای همین هم دکتر مصدق آن را قبول نمی‌کند و در آن سوی میدان هم انگلیسی‌ها فشار خودشان را بیشتر می‌کنند و زمانی که می‌بینند از طریق مذاکره نمی‌توانند مجددا بر نفت ایران حاکم شوند، محاصره دریایی ایران به شدت افزایش می‌دهند.
این کارشناس مسائل سیاسی ادامه داد: حتی کار به جایی می‌رسد که در سال ۱۳۳۱ وقتی ما یک محموله کوچک نفتی را توسط کشتی نفتکس «رزماری» به یک شرکت ایتالیایی فروخته بودیم، انگلیسی‌ها جلوی آن را در خلیج عدم گرفته و آن را مصادره می‌کنند و می‌گویند این نفت انگلیس است و هیچکس حق ندارد نفت ایران را به این ترتیب خریداری کند.
وی در پایان این گفت‌وگو تصریح کرد: تمامی هیات‌های مختلفی هم که از طرف انگلیس برای مذاکره به ایران می‌آیند هم به این دلیل به جایی نمی‌رسند که دکتر مصدق و دیگران جلوی دور زده شدن قانون ملی شدن صنعت نفت را می‌گیرند.
انتهای پیام/ ۱۳۴
