به گزارش گروه سایر رسانه‌های دفاع‌پرس، شور و شعور یکی از بحث‌های رایج در تولیدات نمایشی است، زیرا عده‌ای به الزام شور و بخشی دیگر روی شعور تأکید دارند، اما کمتر زمانی روی دو موضوع به صورت واحد بحث می‌شود.
در این رابطه با حجت‌الاسلام‌والمسلمین «غلام‌رضا یوسف‌زاده» پژوهشگر رسانه و مؤلف کتاب «روایت دینی در سینما و داستان» گفت‌و‌گویی انجام داده‌ایم که با آن همراه می‌شویم.
در ابتدای بحث پیرامون بحث شور و شعور در آثار نمایشی صحبت کنید.
دوگانگی که پیرامون بحث شور و شعور حسینی پیش‌آمده را مسامحه می‌دانم، زیرا این مسئله این تصور را به وجود می‌آورد، شور به‌خودی‌خود شعور به همراه ندارد، درحالی‌که این‌گونه نیست. در برنامه‌های تلویزیونی ممکن است گاهی مواقع موضوعات معرفتی مورد توجه باشد و زمانی دیگر ممکن است جنبه‌های هیجانی بیشتر مورد توجه قرار گیرد. در حقیقت شناخت و هیجان را نمی‌توان از یکدیگر جدا دانست، زیرا اگر شناختی با هیجان همراه نشود ماندگار نخواهد بود. حتی در مواقعی هیجانات باعث شناخت خواهد شد. با این توضیح نگاه حقیرانه به شور و نگاه والا به شعور هیچ‌گاه درست نبوده و ما را به سرمنزل مقصود نخواهد رساند.
نکته دیگر اینکه، من تم حاکم بر کربلا را شور می‌دانم. اگر کربلا را از تشیع بگیریم شیعه دستخوش بی‌رمقی خواهد شد. عاشورا برای شیعه شور است و همین باعث پویا بودن آن شده است. تأکیدم روی شور به معنای نادیده گرفتن شعور نیست، چون شور به تنهایی به جایی نخواهد رسید، اما سخن اینجاست که شور در عاشورا با شعور عجین شده و جدا از آن نیست.
یکی از برنامه‌های غیر نمایشی سیما در ایام عاشورا سخنرانی‌هاست. آیا در این بخش‌ها شرایط مطلوب و جریان‌ساز رعایت شده است؟
اگر به صورت کلی بخواهم در این رابطه اظهارنظر کنم باید گفت درمجموع تولیدات غیر نمایشی نمره قبولی می‌گیرد، اما هنوز با نمره خوب فاصله زیاد دارد. توصیه من این است در این دست برنامه‌ها وجه رسانه‌ای مد نظر قرار گیرد، زیرا اگر این امر تن داده نشود مخاطب به راحتی کانال را عوض خواهد کرد. یکی از موارد رسانه‌ای بودن سخنرانی‌های مذهبی، زمان آن است. سخنرانی حتماً لازم نیست یک ساعت زمان را به خود اختصاص دهد بلکه می‌شود با آیتمی ۱۵ دقیقه‌ای به این حوزه توجه کرد. در سخنرانی‌ها همچنین نیاز است تا کارگردانی انجام شود تا تصویری که پخش می‌شود جذابیت لازم را داشته باشد.
بحث دیگر من به فرم رسانه‌ای مربوط می‌شود. در کنار، جذابیت و کارگردانی به لحاظ ساختار، سخنرانی باید فرم رسانه‌ای هم داشته باشد. مثلا برنامه‌ای پخش می‌شود که در آن صدای گریه بسیار بالاست و به شکل اغراق‌شده مصیبت نشان داده می‌شود. پخش این‌چنین بخش‌هایی برای برخی ساعت‌ها مناسب نیست.
یکی از بخش‌هایی که می‌توان از آن به عنوان ابزاری برای ترویج شور و شعور حسینی از آن بهره برد راهپیمایی اربعین است. در این رابطه توضیح دهید.
به نکته درستی اشاره کردید. یکی از موضوعاتی که در آن شور و شعور به شکل مطلوبی وجود دارد راهپیمایی اربعین است، اما آنچه در اکثر آثار تولیدی این حوزه دیده می‌شود بیشتر کار‌های خبری هستند. این موضوع را به صورت ویژه در آثار مستند می‌شود، مشاهده کرد.
بحث دیگر به این موضوع برمی‌گردد که برای پرداختن به سیره و آرمان‌های امام حسین (ع) بهترین روش، پرداخت مستقیم به زندگی ایشان است یا راهکار‌های دیگری هم در این میان مطرح است؟
وقتی قرار است درباره ائمه حرف زده شود بهترین مسیر پرداختن به نزدیکان امام است، زیرا نمی‌شود در این حوزه پرداخت مستقیم داشت. دلیل این امر نیز کاملاً مشخص است. در کار نمایشی تخیل امری جداناپذیر در درام است. پس در چنین شرایطی طبیعی است نتوان درباره ائمه کاری انجام داد، چون تخیل در این رابطه به‌هیچ‌وجه پذیرفتنی نیست. بگذارید سریال «مختارنامه» را مثال بزنم. در این مجموعه تخیل هم مورد توجه قرار گرفته بود، اما به اصل موضوع خدشه‌ای وارد نشد، چون شخصیت اصلی قصه معصوم نیست.
برای فیلمسازی یا نویسنده‌ای که می‌خواهد عاشورا را محور قرار دهد تا چه حد باور و اعتقاد می‌تواند نقشی تعیین‌کننده در کیفیت اثر تولیدی داشته باشد؟
وقتی باور در سازنده وجود نداشته باشد تخیلی که صورت می‌گیرد در راستای بالا رفتن کیفیت نخواهد بود بنابراین مخاطب با آن ارتباط برقرار نخواهد کرد، اما در فیلم و سریالی که ویژگی اعتقاد در کنار تخصص مدنظر قرار می‌گیرد شور و شعور به شکل مطلوبی دیده خواهد شد. داشتن باور و همدلی در آثار نمایشی تنها مختص به موضوعات نمایشی نیست بلکه در دیگر حوزه‌ها نیز این امر صدق می‌کند. برای نمونه فیلم دفاع مقدسی حتماً باید توسط سینماگری جلوی دوربین رود که این حوزه را درک کرده و با آن همراه باشد.
اهمیت باور و اعتقاد در کار‌های خارجی هم صدق می‌کند. وقتی فیلم «عمر مختار» ساخته شد بازیگر نقش اصلی این فیلم آنتونی کویین با این نقش زندگی کرد و تا مدت‌ها درگیر آن بود. نتیجه این هم‌نشینی آن شد که وقتی فیلم را می‌بینیم احساس نمی‌کنیم در حال تماشای آنتونی کویین هستیم بلکه به‌واقع عمر مختار را در ذهن می‌آوریم.
در انتهای این بحث می‌خواهیم به نقش مدیران در شکوفایی آثار دینی و عاشورایی بپردازیم. جدا از سینماگران مسئولان چگونه قادرند در این رابطه، ایفای نقش مؤثر داشته باشند؟
جدا از اینکه مدیر باید توانایی فراهم آوردن امکانات را برای هنرمندان داشته باشد باید نسبت به موضوعات تخصصی و اعتقادی نیز آگاهی لازم را داشته باشد وگرنه بدون داشتن سواد لازم، نخواهد توانست با هنرمند همراه بوده و تنها به فکر رزومه خود خواهد بود.
منبع: ایکنا
انتهای پیام/ ۱۳۴
