هدف؛ «اوسیراک»/ حمله هوایی ایران به رآکتور اتمی عراق یکسال پیش از رژیم صهیونیستی

گروه دفاعی امنیتی دفاع پرس: به یمن امپراتوری تبلیغاتی و رسانهای غرب وصهیونیسم جهانی، بخش عمدهای از افکار عمومی جهانیان از تهاجم هوایی رژیم صهیونیستی به رآکتور اتمی عراق و نابودی آن خبر دارند. حال آنکه این نیروی هوایی جمهوری اسلامی بود که نزدیک به یک سال پیش از حمله نیروی هوایی رژیم صهیونیستی در در 7ژوئن 1981به اوسیراک عراق، طی عملیاتی جسورانه و خارقالعاده توانست تأسیسات این رآکتور را درهم بکوبد.

براساس این گزارش عملیات نیروی هوایی رژیم صهیونیستی که در یکشنبه ۱۷ خرداد ۱۳۶۰صورت گرفت، متشکل از  یک دسته ۸ فروندی اف-۱۶بمبافکن با اسکورت شش فروند اف-۱۵ مدل A بود که جنگنده بمبافکنهای اف-16 آن متعلق به ایران بود که به واسطه این رژیم غاصب و تعلل برخی مسئولان سیاسی آن زمان کشور، غصب شده بود، و این جنگندهها جزو همان اف-16های خریداری شده توسط ایران بود؛ که آمریکا به رژیم صهیونیستی تحویل داد.

**بررسی پرونده خرید جنگنده های اف 16 از آمریکا

نیروی هوایی ایران در بین سالهای ۱۹۷۶ و ۱۹۷۷ سفارش خرید ۳۰۰ فروند از این جنگنده را به شرکت جنرال داینامیکس ابلاغ کرد که با موافقت طرف آمریکایی در مرحله اول این معامله، قرارداد خرید 160 فروند از این جنگنده میان نیروی هوایی وقت ایران و شرکت جنرال داینامیکس منعقد شد و دولت ایران طی این فرآینده هزینه تمامی آنها را پرداخت نمود. ولی دولت بازرگان این سفارش و تقریباً تمام خریدهای نظامی ایران از آمریکا را لغو کرد.

جنگنده اف 16

**تحویل رایگان جنگندههای ایرانی به رژیم صهیونیستی

پس از لغو یکجانبه این قرارداد توسط دولت ایران و عدم استرداد مبلغ پرداخت شده از سوی شرکت جنرال داینامیکس، این شرکت به توصیه و پیشنهاد دولت آمریکا تمام 160 فروند اف-16 های نیروی هوایی ایران را بدون دریافت 1 دلار از رژیم صهیونیستی تحویل نیروی هوایی این رژیم داد و در نهایت این رژیم با همین جنگندهها که حق مسلم ایران بود و توسط این رژیم غصب شده بود، برای تحت الشعاع قراردادن توان نیروی هوایی ج اا و جسارت و شجاعت بی نظیر خلبانان آن یکسال پس از عملیات شمشیر سوزان با اف-16 های ایران به اوزیراک حمله و آن را بمباران کرد.

**حمله هوایی ایران به تاسیسات اتمی اوسیراک بزرگترین خدمت به جامعه جهانی

یکی از مهمترین این اماکنی که عراق به شدت از آنجا محافظت میکرد و ادعا میکرد که سدی نفوذناپذیر میباشد، تاسیسات اتمی اوسیراک بود که توسط دولت فرانسه و در زمان نخست وزیری ژاک شیراک به عراق تحویل شد و به رآکتور اوشیراک معروف شده بود. این تاسیسات در یکی از مناطق دوردست کشور عراق بود بعثیها حتی عنوان میکردند که این تاسیسات در آینده جنگ نقش عمدهای میتواند ایفا کند.

**عراق اولین کشور اتمی منطقه

از آنجا که تاسیسات اتمی اوسیراک برای کشورعراق و شخص صدام حسین اهمیت ویژهای داشت و کشور فرانسه در آن دوران بهعنوان یکی از مهمترین همپیمانان عراق شناخته میشد، این کشور کارشناسان خود را جهت راهاندازی سریعتر این نیروگاه به عراق فرستاد و صدام تاسیسات اتمی اوسیراک را با کمک کارشناسان فرانسوی به قصد انجام آزمایشات هستهای و دستیابی به بمب اتم بنا کرد. او از احداث این تاسیسات فقط یک هدف را دنبال میکرد و آن هم ساختن بمب اتمی بود. که این مطلب بارها توسط صدام اعلام شده بود. او در سخنرانیهای خود علناً اعلام میکرد: عراق اولین کشور عربی خواهد بود که بمب اتم را ساخته و به تکنولوژی آن دست مییابد.

**طراحی پیچیده عملیات هوایی شمشیر سوزان

عملیات «شمشیر سوزان» (حمله به اوسیراک) یکی از تاثیرگذارترین و سرنوشتسازترین عملیاتها در جهت کاهش زمان جنگ ایران و عراق است؛ که توسط نیروی هوایی ایران در تاریخ ۸ مهر ۱۳۵۹ (۳۰ سپتامبر ۱۹۸۰) سازماندهی و اجرا شدهاست. در این عملیات جنگندههای اف-۴ ایران با نفوذ به عمق خاک عراق تاسیسات اتمی اوسیراک را که در شرف تکمیل و دریافت سوخت بود، بمباران کردند. این تهاجم پیچیده هوایی مبتنی بر یک طراحی برنامهریزی دقیق عملیاتی صورت پذیرفت؛ که شهید فکوری نقشی ارزنده در آن داشت. این حمله از سویی مقدمهای برای حمله وسیعتر و نهایی به این تاسیسات بوده و از سویی دیگر حملهای برای نشاندادن قدرت عملیات هوایی نیروهای رزمی جمهوری اسلامی بود.

اسکادران فانتومهای ایرانی

تمامی کشورهای همسایه به خوبی میدانستند که وجود یک کشور اتمی مانند عراق که دیکتاتوری مثل صدام سردمدار آن است، خطر بزرگی برای تمامی کشورهای منطقه محسوب میشد. بر همه کشورها بخصوص جمهوری اسلامی واضح بود که صدام با دستیابی به بمب اتم از هیچگونه جنایتی فروگذار نخواهد بود. اکثر کارشناسان خارجی هم بر این عقیده بودند که در صورت دستیابی صدام به بمب اتم، بهطور قطع باید منتظر فاجعه جهانی بود.

**استقرار انواع سامانههای پدافندی در اطراف تاسیسات اوسیراک

به دلیل اهمیت بالایی که این تاسیسات برای عراق داشت، به شدت مورد محافظت بود. در اطراف تاسیسات اوسیراک انواع و اقسام سامانههای پدافندی زمین به هوا وجود داشت؛ که از آن جمله میتوان به سایت موشکی سام ۶ در ۲ کیلومتری جنوب شرق تاسیسات، موشکهای فرانسوی رولند ۲ در فاصلههای ۵۰۰ متری و بین ۳۰ تا ۴۰ قبضه توپ ضدهوایی ۲۳ و ۵۷ میلیمتری که همگی توسط رادار هدایت میشدند، نام برد.

موشکهای رولند ۲ که در اختیار عراق قرار گرفته بود دقیقا همان موشکهایی بود که خود فرانسویان از آن استفاده میکردند و نمونه صادراتی در اختیار عراق قرار نگرفته بود و این به آن دلیل بود که این موشکها برای حفاظت از اوسیراک دراختیار عراق نبود؛ بلکه هدف اصلی حفاظت از ساختمان و کارکنان فرانسوی شاغل در این تاسیسات بود.

سامانه موشکی سام 6

مشکل اصلی خلبانان نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران هم همین موشکهای رولند۲ بود. دستگاههای اخلالگر الکترونیکی (ECM) نصب شده بر روی فانتومهای ایرانی فقط توانایی اخلال در سیستم موشکهای سام ۲ و ۳ و ۶ را داشت و نیروی هوایی هیچ دستگاهی برای اخلال در کار موشکهای خطرناک رولند ۲ در اختیار نداشت؛ به همین منظور باید دو اصل در انجام این عملیات رعایت میشد:

۱-سبک بودن جنگندهها

۲-سریع بودن حمله

**انتخاب بهترین خلبانها جهت اجرای عملیات «ضربت هوایی»

عملیات بهصورت عملیات «ضربت هوایی» Air Strike طراحی شد. به دلیل حساسیت عملیات و همچنین پیچیدگی آن، تعدادی از بهترین خلبانها انتخاب شدند. با توجه به مسائلی که گفته شد، خلبانان باید در ارتفاع بسیار پایین با حداکثر سرعت ممکن و با استفاده از مهارت شخصی سعی میکردند از تیررس پدافند قوی این منطقه خود را حفظ کرده و بتوانند عملیات را با موفقیت به پایان برند. قرار بر این شد به دلیل مسافت زیاد هواپیماها سوختگیری هوایی کنند. برای همین منظور مقرر شد یک فروند هواپیمای سوخترسان بوئینگ ۷۰۷ با اسکورت دو فروند تامکت اف-14 در نزدیکی مرز مستقر شوند؛ تا فانتومها بتوانند از آن سوختگیری کنند و تامکتها نیز از تانکر محافظت کنند؛ تا پوشش هوایی لازم در مقابل میگهای عراقی ایجاد شود.

اسکورت هوایی سوخت رسان 707 با تامکتهای رهگیر

طبق نقشه فانتومها بعد از عملیات سوختگیری میبایست به دو گروه تقسیم شوند؛ گروه اول ارتفاع خود را افزایش داده از مرز عبور کنند تا رادارهای عراقی آنها را دیده و تمرکزشان از گروه دوم منحرف شود. در این هنگام گروه دوم باید ارتفاع خود را کم کرده با حداکثر سرعت به سمت اوسیراک حمله کند. افزایش ارتفاع برای گروه اول بسیار خطرناک بود؛ به این دلیل که با افزایش ارتفاع احتمال هدف قرار گرفتن گروه اول توسط موشکهای زمین به هوا تا ۸۰ درصد افزایش مییافت؛ ولی خلبانان خطرات آن را پذیرفتند. گروه اول میبایست نیروگاه برق بغداد را نیز بمباران میکرد.

جنگنده مسلح به بمبهای MK۸۲

پایگاه نوژه که یکی از مهمترین پایگاههای هوایی ایران بود، مامور انجام این عملیات شده بود. شب قبل از عملیات، بنا به دستور صادره مسئولین فنی تا صبح بیدار بودند. آنها وظیفه داشتند در تاریکی شب و با رعایت اصول حفاظتی چهار فروند هواپیمای جنگنده بمبافکن اف-۴ را آماده عملیات کنند. هر هواپیما به شش فروند بمب ۵۰۰ پوندی MK۸۲ و دو تیر موشک هوا به هوای راداری اسپارو مجهز شدند. همچنین محلهای قرارگیری فشنگهای مسلسل ۲۰ میلیمتری M۶۱ فانتوم با حداکثر فشنگ لود شد.

**تشریح عملیات شمشیر سوزان

در اولین ساعات صبح روز ۸ مهر ۱۳۵۹( ۳۰ سپتامبر ۱۹۸۰)، چهار فروند فانتوم مسلح متعلق به گردان ۳۳ پایگاه سوم شکاری همدان با قرار گرفتن در ابتدای باند پرواز آماده پرواز شدند. در همین زمان یک فروند هواپیمای سوخترسان ۷۰۷ با اسکورت دو فروند تامکت اف-14مسلح به موشکهای دوربرد فونیکس به پرواز در آمده بود و به سوی منطقه ملاقات با فانتومها پیش میرفتند. در نقطه ایستایی فانتومها با تانکر سوخترسان ملاقات کرده و کار سوختگیری انجام میشود. بعد از اتمام عملیات سوختگیری فانتومها به سمت مرز حرکت میکنند. قبل از عبور از مرز طبق طرح قبلی به دو گروه دو فروندی تقسیم شدند؛ گروه اول شروع به افزایش ارتفاع کرد، این افزایش ارتفاع به قدری زیاد بود که رادارهای عراق به راحتی میتوانستند آنها را ردگیری کنند و به همین دلیل متوجه گروه دیگر که در ارتفاع بسیار پایینی پرواز میکردند نشدند.

عملیات سوخت گیری هوایی فانتومها جهت حمله به پایگاه اوسیراک

بعد از عبور گروه دوم از مرز، گروه اول بلافاصله ارتفاع خود را بسیار کم میکند و با سرعت به سمت نیروگاه برق بغداد روانه میشود در این هنگام گروه دوم در راه تاسیسات اوسیراک بود. با توجه به سرعت بالای فانتومها و همچنین پرواز در ارتفاع پایین، هرلحظه امکان داشت هواپیماها با کابلهای برق و عوارض طبیعی برخورد کنند.

** بمباران هوایی نیروگاه برق و تاسیسات اتمی اوسیراک رژیم بعثی ظرف 6 ثانیه

در حدود ۴ کیلومتری تاسیسات، فانتومها خود را برای زدن ضربه نهایی آماده کردند؛ لذا به سرعت ارتفاع خود را افزایش دادند و در یک موقعیت مناسب با شیرجهای دقیق همه ۱۲ بمب خود را بر روی هدف رها کردند. بنابر گزارش خلبانان ایرانی، کل زمانی که فانتومها بر روی تاسیسات بودند به ۶ ثانیه هم نمیرسید، به همین جهت هیچکدام از پدافندهای مستقر در تاسیسات فرصت این که به هواپیماها شلیک کنند را پیدا نکردند. در همین زمان و در نقطهای دیگر گروه اول به هدف خود رسیده و نیروگاه برق نزدیک بغداد را با موفقیت کامل منهدم میکند. عملیات این گروه به قدری با دقت انجام شده بود که شهر بغداد تا چند روز بعد از آن حمله برق نداشت.

علیرغم اینکه عملیات بدون هیچگونه تلفات به پایان رسید و خواستههای عملیات توسط هردو گروه محقق شد، ولی قدرت تخریبی بمباران به حدی نبود که قابل جبران نباشد. این عملیات دقیق عملاً چند ماه پیشروی پروژه را به عقب بازگرداند و عراقیها از ادامه فعالیت برای ساخت این راکتور نامید نشدند؛ از اینرو آنها با کمک کارشناسان فرانسوی اقدام به بازسازی نیروگاه کردند.

تصویری از پایگاه اتمی اوسیراک عراق

پس از چند روز از پایان این عملیات، نیروی هوایی تصمیم گرفت برای مطلع شدن از میزان خسارات وارد از منطقه پایگاه عکسبرداری هوایی کند.

** اجرای عملیات شناسایی و برآورد خسارت از پایگاه اوسیراک

نهاجا میبایست یک فروند فانتوم شناسایی آراف-۴ بی بر روی منطقه پرواز کرده و عکسهای لازم را تهیه کند؛ تا میزان خسارت وارد به اوسیراک را بررسی نماید. لذا یک فروند فانتوم شناسایی آراف-۴ بی با اسکورت دو فروند فانتوم مسلح به موشکهای هوا به هوا، به سمت هدف به پرواز درآمد. بعد از ورود به خاک عراق، فانتومهای اسکورت برای جلب توجه رادارهای عراق سمت خود را تغییر میدهند تا هواپیمای فانتوم شناسایی بدون هیچ مزاحمتی به راه خود ادامه دهد.

 فانتوم شناسایی در حالی که هیچگونه مهماتی را حمل نمیکرد، در ارتفاع پایین و با سرعت مافوق صوت به سمت اوسیراک در حرکت بود و در نهایت در ارتفاع خیلی پایین از جنوب تاسیسات اوسیراک وارد این منطقه شد و با سرعت از روی تاسیسات اوسیراک عبور کرد. در لحظه عبور دوربینهای فانتوم شناسایی مشغول ثبت عکسهای بعد از این عملیات بود.

فانتوم شناسایی بلافاصله گردش کرده و با تمام سرعت به سمت ایران حرکت میکند. در نزدیکی مرز دو فروند فانتوم مسلح منتظر او بودند و فانتوم شناسایی با اسکورت آنها به سلامت در پایگاه هوایی همدان به زمین مینشیند. بعد از ظهور عکسها، میزان خسارات وارده به اوسیراک و موفقیت عملیات تایید میشود. قابل ذکر است که حدود ۳ ماه بعد از این عملیات، اسرائیل عملیات مشابهی را با ۸ فروند اف-۱۶ انجام داد و موفق به انهدام کامل تاسیسات مذکور شد.

اظهارات مقامات عراقی بعد از عملیات

عراقیها بعد از عملیات مدعی شدند که حمله فانتومهای ایرانی به آنجا موفق نبوده و خسارت وارد بسیار کم بودهاست. عراقیها همچنین مدعی شدند که این حمله کار اسرائیل بوده و آنها با تغییر رنگ فانتومهای خود به شکل فانتومهای ایرانی این کار را انجام داده بودند.

**اقدامات تلافی جویانه عراق

حداقل ۵ حمله علیه تاسیسات اتمی بوشهر متعلق به ایران از جانب رژیم بعث انجام شد. تمامی این حملات در خلال جنگ ایران و عراق انجام شد. قابل ذکر است که هیچکدام از این حملات نتوانست خسارات سنگینی را به نیروگاه وارد کند. زمان اجرای این عملیاتها به شرح زیر است:

۲۴ مارس ۱۹۸۴

۱۲ فوریه ۱۹۸۵

۴ مارس ۱۹۸۵

۱۲ ژوئیه ۱۹۸۶

۱۷ نوامبر ۱۹۸۷

**ماجرای لغو قرارداد نظامی ایران و آمریکا از زبان سپهبد خلبان عبدالله آذربرزین

سپهبد خلبان عبدالله آذربرزین (متولد 1308-خرم آباد) در کتاب خاطراتش که تحت عنوان "فرماندهی و نافرمانی" منتشر شده به ماجرای لغو قرارداد نظامی ایران و آمریکا برای خرید جنگندههای اف 16 اشاره کرده است که بازخوانی آن خالی از لطف نیست.

سبهید خلبان عبدالله آذربرزین قبل از انقلاب سمتهایی چون فرمانده پایگاه هوایی دزفول، معاونت عملیاتی و جانشین نیروی هوائی ارتش شد. آذربرزین پس از انقلاب در دوره کوتاهی به فرماندهی نیروی هوایی ارتش منصوب، مدتی را زندانی و به توصیه بازرگان آزاد شد. او اکنون در بورلی هیلز کالیفرنیا زندگی می کند.

مدتی پیش از انقلاب آمده بودند یک ماده به قراردادها اضافه کرده بودند که اگر یکی از طرفین، این قرارداد را کنسل کند ، اگر ایران باشد ، مبلغ پیش پرداختی که تا قبل از تحویل پرداخت کرده است از بین می رود و اگر دولت آمریکا زیر قرارداد بزند ، باید معادل مبلغی که ما پیش پرداخت کردهایم روی آن پول بگذارد و به ما پس دهد.

این قرارداد را نوشتیم و همه هم گفتند که عادلانه است، دو طرفه است. اما نمی دانستند که ما در مملکتمان آدمهایی داریم که کارهایی می کنند که بقیه نمیفهمند.

چهارمین روز نخستوزیری بازرگان بود، من را هم دعوت به کار کرده بود که ضمن اینکه فرمانده نیروی هوایی باشم، مشاور عالی نخست وزیر در امور دفاع و امنیت ملی هم باشم. صبح داشتم میرفتم اداره، دیدم که دکتر یزدی در رادیو اعلام کرد که دولت ایران تمام قراردادهایش را با دولت آمریکا فسخ کرد. بقیه که می شنوند چیزی نمی گویند و می گویند بارکالله! اینها نمی دانند که چه خبر شده، نخست وزیر هم نمی داند چه شده ، هیچ کس نمیدانست.

تلفن را برداشتم و به بازرگان گفتم که شما خبر را شنیدی؟ گفت چه خبر؟ گفتم الان یزدی اعلام کرد که دولت ایران یک طرفه قراردادهایش را با آمریکا فسخ کرد. گفتم این مسئله فقط در مورد نیروی هوایی نزدیک به ده میلیارد دلار خسارت میشود. حالا من در مورد نیروی زمینی و بقیه نمیدانم. گفت: بیا اینجا.

رفتم سراغش، نشستم و کاغذ گذاشتم و قرارداد رو توضیح دادم که اگر یک طرفه فسخ شود ، کل پولی که داده ایم بدون بازگشت به آمریکایی ها می رسد. تلفن کرد به یزدی گفت: آقا این چی بوده؟ من ناسلامتی نخست وزیرم ، من باید این اعلامیه رو بدانم یا نه؟ خلاصه نمی دانم بین اینها چه گذشت ، که گوشی را گذاشت زمین.

بازرگان رفت پیش (امام) خمینی، به من هم گفت اینجا باش تا من برگردم. رفت و ماجرا را به (امام) خمینی گفت. (امام) خمینی هم گفت بگو حرفش را پس بگیرید. او هم نمیدانست که چه شده. آمد در دفتر من را صدا کرد و گفت آذربرزین یک افسر که در مورد این قرارداد مطلع باشد را بفرست برود پیش یزدی.

صفیری که الان در واشنگتن است یکی از افسرهای عالی فنیمان بود که رئیس بسیاری از پروژهها نظیر بود. به او گفتم که شما با دکتر یزدی برو آنجا. او مذاکراتی می کند ، شما هم شرکت کنید. مسئله را به او گفتم. رفت آنجا و به فاصله ۲۴ ساعت به من تلفن کرد. گفت : این یزدی میرود درون اتاق، من را بیرون مینشاند ، من با داخل اتاق نمیروم ، بنابراین کاری از دست من برنمیآید!

به بازرگان گفتم و او را برگرداندم. یزدی رفت آنجا ، حرفش را هم نتوانست پس بگیرد و با کمال رشادت پولها را به باد داد.