ورک‌شاپ «راهیابی فیلم‌های مستند به بازارهای بین‌المللی»

به گزارش گروه فرهنگ و هنر دفاع پرس، در ادامه برپایی کارگاههای آموزشی نهمین دوره جشنواره بینالمللی سینماحقیقت، ورکشاپ «راهیابی فیلمهای مستند به بازارهای بینالمللی» با حضور «اووه ریشه یانسون» از شبکه مستند اروپا EDNدر فرهنگستان هنر برگزار شد.

«یانسون» هدف از این کارگاه سه روزه را در راستای موضوعات مطرح شده در سال قبل دانست: چگونگی ساخت مستندی که مخاطب بینالمللی داشته باشد و بتواند با مخاطب خارجی ارتباط برقرار کند؛ ضمن اینکه راهکارهای ساخت مستند هم به لحاظ خلاقانه و هم با در نظر گرفتن جنبههای اقتصادی، آشنایی با نمایندگان افراد کلیدی فعال در حوزهی بازار بینالمللی فیلم مستند و آشنایی با استانداردهای شبکههای تلویزیونی مهم خریدار آثار مستند هم در این کارگاه بررسی شد.

یانسون در مقدمهی صحبتهایش، کارEDN  را برگزاری ورکشاپ برای علاقمندان در نقاط مختلف دنیا و فراهم کردن زمینه برای آشنایی علاقهمندان با بازار بینالملل و تسهیل ورود آنها به این عرصه معرفی و به سابقهی همکاری این شبکه با جشنوارههای معتبری نظیر برلین و کن اشاره کرد. او این شبکه را نه یک حمایتکنندهی مالی و سرمایهگذار، بلکه نهادی دانست که کارش تسهیل روش کار برای مستندسازان و ارتباط دادن آنها به منابع مالی و سازمانهایی که به سرمایهگذاری تمایل دارند.

درون و برون قصههای یک مستند

درون و برون قصههای مستند و جنبههای خلاقانهی ساخت اثر مستندی که قابلیت حضور در بازارهای جهانی را داشته باشد، بحث اصلی این سخنران دانمارکی بود. یانسون که برای بیان صحبتهایش از جملات کوتاه و مفید استفاده میکرد، صحبت در مورد تمام ابعاد خلاقانه در ساخت یک مستند در تمام طول فرآیند ساخت را با توضیح پنج فرمان اساسی آغاز و توضیحاتش در مورد هر بند را با نمایش لحظاتی از یک یا چند فیلم تکمیل کرد. دقت و سلیقهی او در انتخاب این فیلمها به گونهای بود که در طول نمایش هر فیلم، سکوت بر کل سالن حکمفرما میشد و در عین حال کسی گذر زمان را حس نمیکرد. فرمانهای اساسی مدنظر جنسن عبارت بودند از:

یک: لزوم وجود چیزی در قلب. چرا میخواهید این قصه را بگویید و این جرقه از کجا در ذهن شما زده شده است؟

این نگاه خلاقانهی اولیه باید در تمام طول پروژه همراه شما حفظ شود و در طول پروسهی تولید مدام از خود بپرسید انگیزه و دلیل اولیهی من برای ساخت این فیلم چه بوده. در عین حال توانایی برای مطرح کردن همین انگیزه هنگام تلاش برای تامین سرمایه نیز ضروری است.

دو: وجود یک التزام برای ساخت 

برای اینکه مخاطب بینالمللی جذب فیلم شما شود، باید یک دغدغهی مهم در فیلم شما مطرح شده باشد. بنابراین وقتی شما در مورد موضوعات مختلف صحبت میکنید، باید ببینید آیا لزومی بر وجود و طرح این دغدغهها هست یا نه. این دغدغه را باید به صورتی هنرمندانه انتقال داد و اثبات کرد.

سه: جذاب بودن به تنهایی کافی نیست، باید درگیری حسی ایجاد کرد

موضوعات بسیاری برای آدم جذاب است، اما برای ساخت مستند خلاقانه اساسا باید تفاوتی در این جذابیت ایجاد کرد. سینما بهطور کل و سینمای مستند باید در کنار نشان دادن واقعیات، روی حس هم متمرکز باشد تا بتواند انسانهای بیشتری را درگیر کند. فیلمهای زیادی در مورد یک موضوع مشابه ساخته میشوند، اما فیلمی موفق است که رویکرد متفاوتی ارائه دهد.

چهار: لحظههای ناب و اصیل را بخواهید

یکی از جذابیتهای کار مستند این است که در آن همواره واقعیت ما را به جاهای غیرقابل انتظار و تصور میبرد. تصور به لحظاتی فوقالعاده و غیرقابل انتظاری که ممکن است در طول ساخت فیلم پیش بیاید، از نکات مهمی است که هنگام نگارش سناریو باید در مورد آن و نحوهی واقعیت بخشیدن به آن فکر کرد. گیراترین نکته در آثار مستند همین لحظات نابی است که به واقعیتهای عجیب زندگی بسیار نزدیک است. این لحظات ناب در سینمای مستند مربوط به زمانی است که کاراکترهای ما به یک نقطهی عطف یا درک تازهای از واقعیتهای اطراف میرسند. چنین لحظاتی یا وجود دارد و توسط فیلمساز ثبت میشود، یا خود فیلمساز راسا اقدام به ساخت این لحظات میکند.

پنج: تصویری باشید

رسانهای که با آن کار میکنید، یک رسانه تصویری است. بنابراین همیشه باید برای تعریف قصهی مورد نظرتان ایدههای تصویری در ذهن داشته باشید. 

این پنج نکته را باید در تمام فرایند ساخت یک اثر در ذهن داشت. چه در مرحلهی پرداخت اولیه، چه در مرحلهی دکوپاژ و چه در مرحلهی تدوین فیلم. این نکات تمام آن چیزی که باید در ارائهی یک پروژهی بینالمللی به آن توجه کرد نیست، اما میتواند به شما در یافتن تهیهکننده و سرمایهگذار خیلی کمک کند. زیرا یکی از چالشهای اصلی در هنگام ارائهی بهینهی مستند به یک تهیهکننده این است که ما عموما تلاش میکنیم «موضوع» را بهینه نشان بدهیم، اما فیلم تنها در «موضوع» خلاصه میشود، نحوهی نمایش این موضوع هم عنصر مهمی است. بهتر است قبل از ارائهی فیلم یا ایدهی آن، همیشه این پنج فرمان را در ذهن خود مرور کنید و بیینید آیا توانستهاید آنها را در ساخت اثرتان رعایت کنید یا نه؟

نوبت عصر این کارگاه به حضور «تریسی هولدر» مشاور جذب سرمایهی بینالمللی و «پروفسور پیتر گاتچالک» از کارشناسان برجستهی شبکه ARTEگذشت. در نوبت بعدازظهر فیلمسازان و هنرجویان به پرسش و پاسخ و مشاوره با این کارشناسان پرداختند و 10 فیلمسازی که طرح آنها به عنوان کار منتخب پذیرفته شده بود، به صورت خصوصی با کارشناسان EDNبه تبادل نظر و دریافت مشاوره مشغول شدند.