«مردان سیاست» راجع به مردان سیاست نیست

به گزارش خبرنگار فرهنگ و هنر دفاع پرس، فیلم مستند "مردان سیاست" از ساختههای محمد عبدیزاده است که در ششمین جشنواره فیلم عمار به نمایش درآمد. اینکه جشنواره عمار با رویکردی جهادی اقدام به اکران آثاری ارزشی میکند قابل ستایش است. چرا که اغلب این فیلمها فرصت دیده شدن و قضاوت شدن را ندارند.

جشنواره عمار با روحیه جهادی خود با طرح مسائل مهمی نقش حساسی در شرایط کنونی به عهده دارد. آن هم در شرایطی که جشنواره فجر اگر مخالف با مفاهیم انقلابی نباشد هم جهت هم نیست. از همین روست  که جشنواره مردمی عمار باید در جهت جذب حداکثری مخاطب گام بردارد و این میسر نیست جز در شکل انتخاب فیلمها که بینندگان پی جو که غالبا جوان هستند از دیدن فیلمها به درکی از انقلاب و مفاهیم انقلابی برسند.

"مردان سیاست" که جزء فیلمهای انتخابی در بخش مستند تاریخ معاصر بود واجد آنچه که از یک فیلم با مفهوم انقلاب انتظار داریم نیست. در یادداشت زیر به این عدم توفیق اشاره شده است.

فیلم انقلابی باید رهیافتی باشد به مفاهیم انقلاب نه به اشخاص

 "مردان سیاست" راجع به هر چه که بود راجع به مردان سیاست نبود. در این اثر 70 دقیقهای که ظاهرا به زندگی سیاسی شهید حسن آیت میپرداخت نشانهای از حرفهای تازه ندیدیم. فیلم قرار بوده پرترهای از حسن آیت باشد که روزی نماینده مجلس بوده و از خلال آن پنبه ابوالحسن بنی صدر و میرحسین موسوی زده شده است؛ بی آنکه چیز تازه ای از حسن آیت بیاموزیم.

بر چه اساسی من باید به این نکته برسم که خوب و بد فیلم چه کسی است. در این فیلم آیت را انسانی رادیکال می بینیم که سند زیر بغل میزند و به مجلس میرود تا پته دیگران را روی آب بریزد و مدام تاکید میکند من اسنادی دارم که... .

ریشه آیت، منشا آیت و سرچشمه تفکر آیت چرا بی پاسخ میماند. اگر او در خط امام خمینی است من باید دیدگاه او را در فیلم ببینیم. آیت میرحسین موسوی را به اندازه شاه خطرناک میداند، بنی صدر را از ریاست جمهوری عزل می کند که در طول فیلم هم کارشناسان مصاحبه شونده به این تاکید میکنند که بنی صدر به خاطر همین دستور ترور آیت را داده است و چنان پیش میرود که آیت تبدیل به مهره گردان شخصیتهای سیاسی میشود.

در مستند پرتره، سازنده اثر، مخاطب را به عمق و زوایای نادیده و کمتر دیده شده سوژه ببرد. چرا در این فیلم و در اغلب فیلمهایی که درباره انقلاب ساخته میشوند اول از بنی صدر حرف میزنند؟

دلیل اینکه مدام تاکید میشود آیت تنها کسی بود که ریشههای سست اعتقادی بنی صدر را پیدا کرده بود. این مشکل از دو منظر قابل بررسی است.

1ـ آیا در آن سالها تنها نخبه بصیر ما شهید آیت بود.

قصد این نیست که مقام شهید آیت زیر سوال برود، اما کس دیگری از عقبه فکری و زاویه دید بنی صدر آگاه نبود. شهیدان بهشتی، رجائی، باهنر، مفتح و شخص مقام معظم رهبری که در آن زمان نماینده مردم تهران بودند، بنی صدر را نمی شناختند؟

اصلا شناختن بنی صدر که این همه او را آگراندیسمان کردهاند تیزهوشی بالایی لازم نداشت. سلسله حوادثی پیش رفت که منجر به این شد بنی صدر رای بیاورد که این قضیه نه به اشتباه مردم ارتباط پیدا می کرد نه به زیرکی بنی صدر. در این یادداشت هم نه قصد تحلیل این قضیه را دارم و نه در تخصص نگارنده است که به این مساله مهم بپردازد.

2 ـ آیا خائنان این مملکت فقط به بنی صدر محدود میشد؟

در همه مستندهایی که در باره آن سالها ساخته می شود همه راهها به بنی صدر ختم می شود. گمان می کنم که فیلمسازان ما با حرکتی خواسته و ناخواسته ذهن جوان امروز را با معطوف کردن به بنی صدر از دشمنان خانگی غافل می کنند.

سال 88 زمانی بود که سره از ناسره جدا شود. از همین رو باید به یاد داشته باشیم که با مماشات و مصلحت اندیشی کوفی مآبانه نمی توان راه پیمود. این فیلمها به دلیل نداشتن عمق، بیننده را در سطح نگه میدارند و به علت تکرار مدام این سطحی بافیها ذهن مخاطب را سترون کرده و زحمت کنکاش به خود نمیدهد.

"مردان سیاست" چنان ملال انگیز و حوصله بر است که حتی نسبت به هم دچار احساسی سمپاتیک میشویم. این نه فقط در محتوای فیلم که ارتباط مستقیم با فرم آن نیز دارد. زمان کسل 72 دقیقهای فیلم میتوانست به نصف تقلیل پیدا کند. حتی سکانسهای بازسازی شده "مردان سیاست" هم نتوانسته منجی فیلم باشد و اصلا ضرورتی برای پرداختن به آن احساس نمیشد.

حضور شخصیتی مثل میرحسین موسوی در مستندهای این چنینی برای اینکه راه را تشخیص دهیم راهگشا نیست. اگر در مستندی به این قضیه و قضایای مشابه این پرداخته شود روشن است به چه نتیجهای میرسیم.

فیلم مستند درباره انقلاب به شدت با مستندهای پرترهای که مثلا درباره هنرمندان و صنعتگران و ... ساخته شده، متفاوت است. ما در این گونه پرترهها به این سمت می رویم که سوژه به چه فکر میکند و چه کرده است. در حالی که در مستند پرتره ای که به سیاسیون پرداخته میشود ما باید دریابیم که سوژه به چه فکر میکرده و چه کار میخواسته بکند. این مستندها قرار است رهیافتی باشد به مفاهیم انقلاب نه به اشخاص.