پاسخ رهبرانقلاب به نامه آقای روحانی حاوی نکات مهمی درباره برجام و پسابرجام است که مواردی از آن ها ذکر می شود:
1 - ابراز خرسندی رهبر انقلاب از نتیجه به دست آمده که در قالب برجام متبلور شده است، نشان از نظر مساعد ایشان به برآیند برجام با همه ضعف های ساختاری و اشکالات آن دارد به عبارت دیگر برآیند بررسی هزینه - فایده یا داده - ستانده برجام به آن اندازه مثبت هست که قابل ابراز خرسندی باشد. این مسئله از آن جهت مهم است که برخی موافقت رهبرانقلاب با اجرایی شدن آن را از نظر مصلحت های دیگر می دانستند. در صورتی که این تحلیل درست بود، ضرورتی نداشت ایشان از نتیجه به دست آمده ابراز خرسندی کنند و حتی اگر در بیان مصلحت اندیشی ها، ملاحظاتی وجود داشت می توانستند فقط به تشکر بسنده کنند.
اینکه چرا این ابراز خرسندی برای اولین بار روز گذشته بیان شده است شاید به این دلیل است که یکی از نگرانی های اصلی اجرا کردن تعهدات ایران روی زمین، قبل از اجرایی شدن عملی رفع تحریم ها تا حد زیادی برطرف شده است.
2- ابراز خرسندی، از نتیجه دادن محورهای ذکر شده که دلیل اصلی دستاورد محسوب می شود: اول مقاومت مردم در برابر تحریم ها که باعث شد دشمن از نتیجه بخش بودن اقداماتش ناامید و حاضر شود پای میز مذاکره برای معامله بنشیند. دوم تلاش دانشمندان هسته ای که صنعت هسته ای را به نقطه ای غیرقابل بازگشت رساندند و با پیشرفت های خود دست تیم مذاکره کننده را برای معامله پرکردند و سوم تلاش مذاکره کنندگان که با خستگی ناپذیری توانستند از این آورده ها استفاده کنند و کار را به نتیجه نهایی برسانند. البته همان طور که در یادداشت های گذشته تشریح شده بود، مدعی هستم که می توان به این فهرست محورهایی مانند توان دفاعی و افزایش قدرت منطقه ای و از همه مهم تر مدیریت هوشمندانه و مدبرانه رهبری در تمام این 12 سال را افزود اما نکته مهم در این زمینه مغایرت روشن نگاه رهبری با کسانی است که نتیجه به دست آمده را صرفا نتیجه تعامل با دنیا می دانند. امری که حتی اگر به دیدگاه آقای دکتر ظریف هم توجه کنیم، می تواند بر نادرست بودن آن صحه بگذارد: « با از دست دادن هویت یا به عبارتی تبدیل شدن به یک بازیگر کاملا سازگار با سیستم و نظم موجود (جهانی)، به جایی نمیرسید. چین نیز یک برنامهریزی کاملا مشخص را دنبال می کند و به این صورت نیست که مواضع، اهداف و آرمان هایش را کنار گذاشته باشد. » (1)
اگر به نکته چهارم نامه مراجعه کنیم، این امر کاملا روشن می شود که نگرانی رهبری نسبت به خوش بینی غیرواقع بینانه ای که برخی نسبت به تعامل با دنیا دارند جدی است. روشن است که منظور ما مخالفت با تعامل با دنیا نیست، بلکه نکته این است که تعامل با دنیا دلیل اصلی برجام نیست و اگر ما آورده هایی که ذکر شد را نداشتیم، نمی توانستیم به نتیجه ای مثبت از مذاکرات برسیم همان طور که در سال 83 به همین دلیل آن ها حتی حاضر نشدند مجوز چرخیدن چند سانتریفیوژ را به ما بدهند. یعنی تا ما مولفه های اصلی قدرت خود (مانند قدرت منطقه ای، نفوذگفتمان، اقتصاد غیروابسته، پیشرفت علمی و. . . ) را افزایش ندهیم، نخواهیم توانست از تعامل آن هم از نوع عزت مندانه اش، نتیجه بگیریم و این همان درسی است که باید از برجام در سیاست خارجی گرفت.
3- گرچه درباره تیم هسته ای قبلا هم ایشان تشکرها و تعریف هایی ویژه داشته اند اما نام بردن از تلاش هیئت مذاکره کننده آن هم با صفت خستگی ناپذیر به عنوان یکی از دلایل نتیجه خرسندکننده ، نشان دهنده تایید برآیند عملکرد آن ها است(که تناقضی با وجود نقاط ضعف عملکردی ندارد) و استفاده از عبارت «شخص آقای وزیر» در تشکرها به خوبی گواه رضایت معظم له از وی است. به نظر می رسد با این همه مدال افتخاری که رهبری از ابتدای مذاکرات تا اینجا به تیم هسته ای داده اند، منتقدانی که در این مدت نسبت به آنها با شیوه ای غیرمنصفانه بی مهری کردند، ضروری است رویه خود را اصلاح کنند.
4- تاکید بر عقب نشینی دشمن در همین مقدار دستاورد خرسندکننده، به این معنا است که از نظر ایشان، آمریکا نه از سرعلاقه و نه به این دلیل که آن را مطابق منافع کامل خود می داند، بلکه از سراجبار ناچار به پذیرش برجام شده است به عبارت دیگر اگر توافق به دست آمده برای ما با همه ضعف های ساختاری اش در مجموع جای خرسندی دارد، برای طرف مقابل از سر اجبار به دست آمده است و آنها نتوانستند همه خواسته های خود را پیاده کنند. این مسئله وقتی روشن می شود که ما به جای نگاهی دوساله به مذاکرات، مطابق آنچه آقای ظریف اخلاق مدارانه در بیانیه روز اجرا خواند، فرایند را از سال 1382 مورد بررسی قرار دهیم. مشروعیت دادن به فعالیت غنی سازی ایران به همراه حفظ صنعت هسته ای مسائلی بود که 12 سال پیش برای کمتر کسی، قابل تصور بود. البته این عقب نشینی نافی ضعف های برجام و امتیازاتی که ما دادیم نیست. بلکه به این معنا است که ما در یک رویارویی دوازده ساله توانستیم خواسته های اصلی خود را برخلاف میل باطنی طرف مقابل به او تحمیل کنیم.
5- طبیعی است آنچه به دست آمده همه خواسته و حق ما نیست، ودر صورتی که یک نظام عادلانه بر جهان حکم فرما بود، ما نباید هزینه های سنگین مربوط به تحریم ها و محدودیت ها برای صنعت هسته ای را می پرداختیم لذا بی توجهی به این امر تذکر مهمی است که در کنار واقع بینی وجود جبهه استکبار و زورگو، اجازه نمی دهد ما خود را وامدار لطف طرفی بدانیم که تا توانسته به ما ظلم کرده و امروز بعد از تحمل هزینه های سنگین بخشی از حق ما را آن هم از سر اجبار داده است.
6- تاکید بر بدبینی به طرف مقابل شاید اگر در روزهای پس از وین مورد سوال عده ای بود اما عملکرد آمریکا در طول این مدت، باعث شده است مردم این بدبینی را عین واقع بینی ببینند اما به نظر می رسد تاکیدهای مکرر رهبری در این باره ناشی از نگرانی وجود نگاهی خوشبینانه در برخی اعضای دولت باشد. واقعیت این است که تجربه این مدت نشان داد که اگر کمترین غفلتی در اجرای برجام کنیم، آن ها با شیوه هایی پیچیده، به تعهدات خود عمل نخواهند کرد لذا همان طور که در یادداشت های پیشین ذکر شده بود اجرای برجام به اهمیت خود برجام است.
7- رهبر انقلاب بارها بر این مسئله تاکید کرده بودند که اقتصاد با برجام آباد نمی شود. تصریح مجدد و چندباره به آقای رئیس جمهور در این باره اولا به این معنا است که ایشان از جدیت نداشتن دولت در این زمینه نگران هستند و ثانیا نمی خواهند برجام باعث توقعات فزاینده توسط مردم شود.
8- در یک جمله می توان نامه رهبر انقلاب را این گونه خلاصه کرد؛ «موافق و نگران»: موافق نتیجه به دست آمده و نگران از بدعهدی دشمن، دشمنی زدایی از آمریکا و کم توجهی به اقتصاد غیر وابسته .
منبع: روزنامه خراسان
