گروه فرهنگ دفاع‌پرس: «فرزانه مردی» نویسنده دفاع مقدس، فعال فرهنگی و قائم مقام انتشارات روایت فتح در خبرگزاری دفاع مقدس حضور پیدا کرد و درباره حال و هوای نویسندگی در این حوزه با خبرنگار فرهنگی دفاع‌پرس به گفت‌وگو پرداخت که مشروح آن در ادامه آمده است:
تحقیق و پژوهش در بحث ادبیات دفاع مقدس حرف اول را می‌زند
دفاع‌پرس: چطور شد که به حوزه نویسندگی و کار فرهنگی درباره دفاع مقدس رو آوردید؟
تقریبا از دوره راهنمایی با مقوله دفاع مقدس و کارهای فرهنگی آشنا شدم. به بحث تحقیق و روزنامه‌نگاری علاقمند بودم و همیشه در این حوزه‌ها فعالیت می‌کردم. سال ۷۶ وارد موسسه روایت فتح شدم و در انتشارات شروع به کار کردم و تا این لحظه همچنان خو د را یک محقق می‌دانم زیرا معتقد هستم که در بحث ادبیات دفاع مقدس تحقیق و پژوهش حرف اول را می‌زند، نویسنده‌های ما به نوعی باید اول محقق باشند بعد نویسنده.
دفاع‌پرس: یک نویسنده دفاع مقدس برای نوشتن کتاب و مستندسازی باید چه مراحلی طی کند؟
کار نویسندگی لزوما با تخیل شروع نمی‌شود. موضوع دفاع مقدس نیز یک تاریخ حقیقی و واقعی است که در یک زمان مشخص اتفاق افتاده است. هر نویسنده و مستندسازی باید این واقعه را درست روایت کند و برای روایت درست حتما نیاز به تحقیق و پژوهش دارد. متاسفانه بعضی از مستندسازان و نویسندگان برای این کار وقت نمی گذارند و تاریخ را درست روایت نمی‌کنند و برای جذابیت بیشتر از قوه تخیل خود استفاده می‌کنند.
بعضی از نویسندگان فقط راوی هستند
به نظرم یک نویسنده قبل از اینکه بنویسد باید پژوهشگر باشد حتی اگر دیده نشود. الان در بحث نویسندگی کتاب عده‌ای به تحقیق و پژوهش و جمع‌آوری مستندات روی می‌آورند و یک نفر می‌نویسد. در واقع برای نوشتن یک کتاب گروهی از افراد با تخصص‌های متعدد کار می‌کنند اما فقط نویسنده دیده می‌شود و این یک معضل و نقدی است که در حوزه کتاب به آن وارد است. نویسنده بعضا خیلی چیزها را نه می‌بیند و نه می‌شنود، او فقط روایت می‌کند و در این بین کسی موفق است که هم پژوهش کرده و از نزدیک با راوی و موضوع ارتباط برقرار کرده و هم آن کتاب را نوشته است.
اعتماد نکردن خانواده شهدا به محققین و نویسندگان دفاع مقدس
دفاع‌پرس:مشکلات حوزه نویسندگی دفاع مقدس را چه چیزهایی می‌دانید؟
دیده نشدن محقق و ویراستار و پژوهشگر مشکل عمده نویسندگی در حوزه دفاع مقدس است و همین طور خیلی از مواقع اعتماد نکردن خانواده شهدا به نویسندگان و محققین، در اختیار قرار ندادن مستندات در این زمینه، کم حوصلگی و بی‌علاقگی نویسندگان تازه کار و صبور نبودن آنها در به نتیجه رسیدن موضوعات از مشکلات اساسی کار در این حوزه است. درک موقعیت‌ها و چهره به چهره شدن با آدم‌ها در زمینه نویسندگی دفاع مقدس و خاطرات جنگ بسیار مهم است، حالات روحی مصاحبه شونده در مصاحبه و جمع آوری مستندات به نویسنده بسیار کمک می‌کند که رویداد مورد نظر را بهتر روایت کند. اما متاسفانه در حال حاضر این موضوع بسیار کمرنگ شده و نویسنده خودش را درگیر خیلی از مسائل نمی‌کند و به دلیل اینترنتی شدن و ویس فرستادن‌ها روند مصاحبه ها دیگر کیفیت خود را از دست داده است. مرارت ها و سختی های حوزه نویسندگی بسیار زیاد است و متاسفانه سازمان ها و ارگان ها به آن شکل که باید حمایت مالی و معنوی نمی‌کنند به همین دلیل مثلا شاید برای یک نویسنده مرد به صرفه نباشد که برای روایت زندگی یک شهید بخواهد وقت زیادی بگذارد.
بسیاری از سوژه‌های دفاع مقدسی روی زمین مانده است
دفاع‌پرس: کار فرهنگی در حوزه دفاع مقدس و جهاد تبیین را چطور ارزیابی می‌کنید؟
برای کار فرهنگی نباید منتظر بمانیم و باید خودمان پیش قدم شویم. مشکلات و مسائل زیاد است ولی بدانیم که در این حوزه هیچ کس بهتر از خود ما به ما کمک نمی‌کند. باید با علاقه و بصورت جهادی در این زمینه کار کرد. نباید دنبال لقمه حاضر و آماده بود. برای مصاحبه و خاطره نویسی از شهدا نباید منتظر کسی بمانیم. در این حوزه‌ها کارهای خوب و مفید زیادی انجام شده است اما واقعا کافی نیست و خیلی از سوژه ها و موضوعات دفاع مقدسی هنوز روی زمین مانده و کسی برای آنها کاری نکرده است. فعال فرهنگی و نویسنده باید خودش به دنبال سوژه باشد. بعضی از رزمنده‌ها هستند که جزء نابغه‌های جنگ بوده‌اند اما بسیار محجوب و بی‌سر و صدا کار می‌کنند و داستان‌های جالب و خاطرات ماندگاری از جنگ دارند که باید مکتوب شود. فعالین و نویسنده های دفاع مقدس باید به دنبال کشف این افراد باشند.
جنگ سخت‌تر از چیزی است که در تصورات شماست
دفاع‌پرس: از حال و هوای دوران دفاع مقدس توضیح بدید؟
۳۱ شهریور سال ۵۹ منزل ما نزدیک پادگانی در تهران بود و من دقیقا بمباران رژیم بعث و خاطرات آن دوران را به یاد دارم. آنقدر وضعیت سخت بود که هر آن ما منتظر یک اتفاق یا بمباران بودیم. وقتی در این فضا زندگی می‌کنی خواسته یا ناخواسته وارد جریاناتی خواهی شد و خیلی چیزها را یاد می‌گیری. تنها موردی که می‌توانم بگویم این است که جنگ خیلی سخت‌تر از آن چیزی است که شما الان تصور می کنید. خیلی از موارد را شما می‌شنوید اما ما دیده‌ایم. شنیدن با دیدن خیلی متفاوت است. مدرسه رفتن در فضایی که مثلا برادر همکلاسی شما شهید شده یا همسر معلم و مدیرتان شهید شده و هر روز بنر و پلاکاردهای تسلیت در مدرسه باشد کار دشواری است. من هم به خاطر خوشنویسی که انجام می‌دادم تقریبا درگیر کارهای فرهنگی و تبلیغی در مدرسه بودم. هر روز روی یک مقوا با ماژیک مجبور بودم پیامی بنویسم که در مدرسه نصب شود، قطعا دیدن و درک کردن این مسائل در روند نویسندگی و فعالیت فرهنگی من تاثیر زیادی داشته است.
دفاع‌پرس: نظر خانواده در مورد فعالیت‌های فرهنگی و پژوهشگری شما چه بود؟
رشته تحصیلی من طبق علاقه‌ای که داشتم روزنامه نگاری بوده است، پدر از همان ابتدا با این رشته و کار مخالف بود و اصلا اعتقادی به کار پژوهش و خبرنگاری نداشت ولی من واقعا دوست داشتم و با تمام مخالفت‌ها این کار را ادامه دادم و به عنوان کسی که خیلی از اتفاقات جنگ را دیده و لمس کرده دوست داشتم به این فعالیت ادامه دهم و روایت کنم و خدا را شکر می‌کنم که توانستم در حد توانم کاری انجام دهم.
کتاب خاطرات شهید جهان آرا را به علت مظلومیت این شهید نوشتم
دفاع‌پرس: یکی از پربازدیدترین و پرفروش‌ترین کتاب‌ها در جلدهای مختلف کتاب‌های یادگاران کتاب «شهید جهان آرا» بوده، شما نویسنده این کتاب بودید. درباره این شهید برای ما توضیح بدهید.
شهید جهان آرا را مظلوم دیدم و به فکر افتادم که درباره این شهید روایت کنم. همسر شهید فقط یک مصاحبه در نشریه کمان آن زمان انجام داده بود و اطلاعات دیگری از این شهید در دسترس نبود. بعد از آن نوحه معروف «ممد نبودی ببینی شهر آزاد گشته» که آن زمان ورد زبان ما شده بوده و مظلومیتی که مردم خرمشهر در آن ایام ۳۵ روز یا به نوعی ۴۵ روز دفاع سرسختانه از شهر و دیارشان داشتند، وقتی به دنبال این اطلاعات رفتم و خاطراتشان را خواندم و مقاومت مردم خرمشهر را دیدم همه این موارد در وجودم غلیان کرد که در مورد شهید جهان آرا بنویسم. دلم می‌خواست درباره این شهید به عنوان فرمانده سپاه خرمشهر بیشتر بدانم. کتاب‌های یادگاران خاطرات کوتاهی است از فرماندهان و در این زمانه که نسل ما حوصله خواندن ندارد سعی کردم خیلی خلاصه و مفید و تاثیر گذار روایت کنم که در فاصله بیست دقیقه حداقل بتوانم تلنگری به افراد بزنم.
دفاع‌پرس: از آنجایی که کار نویسندگی با فیلم و مستند به صورت مستقیم در ارتباط است آیا تا به حال کاری در زمینه نویسندگی فیلمنامه‌های دفاع مقدسی انجام دادید؟
بله. در این زمینه کارهایی صورت گرفته است و در خیلی از موارد کارگردانان و تهیه کننده‌ها به ما مراجعه می‌کنند و به دنبال مستندات و کتاب‌هایی هستند برای تولید فیلم و سریال و پیدا کردن سوژه و ما هم در حد توان‌مان استقبال می‌کنیم و حتی در خیلی از موارد سوژه معرفی می‌کنیم. به عنوان نمونه یکی از سوژه‌هایی که از جانب بنده برای ساخت فیلم و مستند معرفی شده درباره شهید تورانی است. شهید تورانی در اتفاقات بهمن سال ۶۰ در آمل جزو نیروهای سپاه بود ولی نفوذی در منافقین، به صورتی که حتی همسرش هم در جریان این موضوع نبوده و روی دیوارهای منزل‌شان شعارهای مرگ بر ضد ولایت فقیه و مرگ بر منافق نوشته بود. همچنین درباره بحث مدافعان حرم نویسندگان و فیلمسازان زیادی برای کسب اطلاعات یا کتابی در این زمینه به ما مراجعه کرده‌اند.
از آنجایی که نسل امروز کمتر برای خواندن وقت می‌گذارد، قطعا کارهای فرهنگی و نویسندگی در این حوزه باید به سمت و سوی دیداری و فیلمسازی برود، نویسنده‌ها نیز باید با حساسیت بیشتری بنویسند و روایت کنند و جنس نویسندگی آنها جوری باشد که بتوان از آن یک فیلمنامه خوب درآورد و یک اثر هنری خوب خلق کند.
به کتاب‌های جذاب و جالب در حوزه دفاع‌مقدس نیاز داریم
دفاع‌پرس: وضعیت نویسندگی و روایت خاطرات مدافعان حرم غیرایرانی و ارسال کتاب به خارج از کشور و ترجمه کتاب‌ها را چطور می‌بینید؟
انتشارات روایت فتح در این سال‌ها کارها و کتاب‌های خوبی به عرصه تولید و انتشار رسانده است. ما در انتشارات شعاری داریم مبنی بر اینکه ما روایتگر و راوی فتوحات انقلاب اسلامی هستیم. فعالین فرهنگی در این زمینه قطعا خودشان را موظف می‌دانند که درباره جبهه مقاومت کتاب و مستندات خوبی ارائه دهند. ما در بحث مدافعان حرم غیرایرانی مخصوصا شهدای لشکر فاطمیون کتاب‌های خوبی منتشر کرده‌ایم که خیلی از این کتاب‌ها حتی در جشنواره کتاب دفاع مقدس نیز مورد تقدیر قرار گرفته است. حتی در مورد مبارزین یمنی نیز کتاب به نگارش درآمده و منتشر شده به نام عروس یمن که خاطرات همسر یکی از مبارزین یمنی است که ترجمه هم شده است. اما این نکته را هم باید در نظر بگیرید که شهدای افغانستانی و یا پاکستانی یا دیگر کشورها ایرانی نیستند که به راحتی بتوان مستنداتی را در مورد آنها جمع‌آوری کرد. با این وجود باز خیلی از نویسندگان به دنبال این موضوع رفته‌اند و پیگیر هستند و حتی خارج از کشور هم می‌روند برای جمع آوری اطلاعات این شهدا.
قطعا ما برای صادر کردن انقلاب اسلامی نیاز داریم که کتاب‌های مهم و جالب در حوزه مقاومت و دفاع مقدس را به زبان‌های مختلف ترجمه کنیم. ما بیش از چهل عنوان کتاب داریم که حتی به زبان‌های روسی و اسپانیایی و عربی ترجمه شده و در نمایشگاه‌های خارجی در معرض دید عموم قرار گرفته است.
دولت باید برای نشر کتاب یارانه در نظر بگیرد
دفاع‌پرس: درباره اقتصاد حوزه نویسندگی و قیمت کتاب‌ها چه نظری دارید؟ با توجه به اینکه قیمت کتاب رو به افزایش است و ممکن است خیلی از خانواده‌ها نتوانند برای این موضوع هزینه کنند و کتاب بخرند. آیا انتشارات شما یا انتشارات‌های دیگر برای این زمینه فکری کرده‌اند و دولت چه نقشی در این زمینه دارد؟
ببینید استقبال از کتاب و نمایشگاه کتاب هر سال نسبت به سال قبل از آن بیشتر می‌شود حتی اگر افراد کتاب هم خریداری نکنند برای بازدید مراجعه می‌کنند. اقبال عمومی نسبت به کتاب زیاد است اما نکته شما هم کاملا درست است که قیمت کتاب‌ها بالا و گران است. اما خب باید این را هم در نظر بگیرید که هزینه‌های کاغذ و چاپ هم برای ناشر بالا درمی‌آید. ناشران تمام تلاش خود را می‌کنند که با کمترین هزینه ممکنه کتاب را به دست مخاطب برسانند. ما هم مثل انتشاراتی‌های دیگر علاقه داریم کتاب‌هایمان به فروش برسد اما بعضی مواقع واقعا در مورد قیمت‌ها نمی‌توانیم کاری انجام دهیم و دولت در این زمینه باید برای انتشارات‌ها یارانه در نظر بگیرد تا قیمت به حد متعادلی برسد.
ادبیات دفاع مقدس برای همه مردم ایران جذابیت دارد
دفاع‌پرس: در مورد مخاطبین و علاقمندان کتاب های دفاع مقدسی توضیح بدید. آیا قشر خاصی از این کتاب ها استفاده می‌کند؟
به نظر من دفاع مقدس متعلق به همه مردم ایران است و برای همه اقشار چه مذهبی و چه غیرمذهبی جذابیت دارد. نوع رفتار و ارتباط نویسنده‌ها با مردم و مخاطبین در سوق دادن و علاقمندی مخاطبین به کتاب‌های دفاع مقدس بسیار تاثیرگذار است که خوشبختانه در حال حاضر این موضوع بسیار رعایت می‌شود و صمیمیت خاصی بین انتشارات، نویسنده و مخاطبین برقرار است و ما می‌بینیم که از هر قشری از افراد به کتاب‌های حوزه دقاع مقدس و مقاومت علاقمند هستند و گاهی می‌ینیم که افرادی برای خریداری این کتاب‌ها مراجعه می‌کنند که اگر بخواهیم از روی ظاهر قضاوت کنیم شاید فکرش را نکنیم که به این موضوعات علاقمند باشند.
دفاع‌پرس: آینده حوزه دفاع و مقاومت را چطور می‌بینید؟
انشاالله که آینده خوبی خواهد بود و به فرموده حضرت علی (ع) ما باید فرزند زمان خویشتن باشیم. باید از تکنولوژی روز استفاده کنیم. یعنی اگر کتابی نوشته می‌شود و به چاپ می‌رسد، ارزش افزوده‌ای داشته باشد، باید کتاب را به زبان امروزی بنویسیم و از کتاب‌های صوتی استفاده کنیم. همانطور که گفتم از داستان‌ها و روایت‌ها برای ساخت فیلم و مستند استفاده کنیم. باید کتاب امروزمان از کتاب دیروزمان جذاب‌تر و زیباتر ارائه شود. باید ضمن وفاداری به گذشته به روز زندگی کنیم.
گفت‌وگو از فرشته حاجی زاده
انتهای پیام/ 801
