در «نقطه رهایی» شنیدیم «زمین ناله می‌کند»

به گزارش گروه فرهنگ و هنر دفاع پرس، عملیات والفجر ۸ عملیات آبی خاکی بود که در آن، نیروهای دلاور سپاه پاسداران و ارتش جمهوری اسلامی ایران با غافلگیری نیروهای عراقی، از اروندرود عبور کرده و شبهجزیره فاو در جنوب عراق را به دست آوردند. عملیات والفجر هشت در ساعت 10: 22 دقیقه روز 1364/11/20 آغاز شد. نیروهایی که مدتها منتظر چنین شبی بودند، با شنیدن رمز عملیات، هجوم گسترده خود را آغاز کردند: «بسمالله الرحمن الرحیم. لاحول و لا قوه الا بالله العلی العظیم، و قاتلوهم حتی لاتکون فتنه. یا فاطمه الزهرا، یا فاطمه الزهرا، یا فاطمه الزهرا».

با آغاز عملیات، لشکرها و تیپهای نیروی سپاه پاسداران، با پشتیبانی آتش توپخانه ارتش، مبادرت به شکست خط دشمن کرد، شکستن خط، پاکسازی و گرفتن سرپل مناسب، نقش اساسی را در تضمین موقعیت عملیات داشت؛ غواصان باید معابر را برای نیروهای قایق سوار باز میکردند تا آن ها بتوانند از این معابر، وارد ساحل دشمن شده و تا روشنایی صبح، منطقه را برای تثبیت و استحکام سر پل، پاکسازی کنند و هوای مهآلود و نم نم باران، غواصان را برای انجام بهتر عملیات یاری کرد. عراقیها که غافلگیر شده بودند، بیهیچ مقاومتی پا به فرار گذاشتند.

این عملیات، در آثار ادبی نیز مورد توجه نویسندگان و خاطره نویسان قرار گرفته و انتشارات سوره مهر، کتاب هایی را با این محوریت منتشر کرده است که در ادامه برخی از آن ها را مرور می کنیم.

جنگ پابرهنه

«جنگ پابرهنه» خاطرات رحیم مخدومی از مقاطع مختلف جنگ و ازجمله عملیاتهای والفجر 8 و کربلای 5 است. تمرکز این کتاب بر شخصیتهای حاضر در جبهه بوده است، ضمن آنکه نگاهی هم به حوادث و رویدادهای جنگ دارد. از ابتکارات زیبای کتاب آن است که هر خاطره با آیهای از قرآن آغاز میشود؛ آیهای به عنوان مقدمه که با خاطره همبستگی معنایی داشته و به نوعی ریشههای جنگ پابرهنه را مشخص میکند. این کتاب شامل 24 خاطره با نثری روان و دلنشین است که سعی میکند تنها به دود و آتش و بوی باروت بسنده نکرده و نقبی به لایه های زیرین جنگ و شخصیت رزمندگان نیز بزند. مخدومی در این کتاب سعی دارد از زاویهای به جنگ نگاه کند که این ستارههای گمنام و پابرهنه در آسمان دفاع مقدس رصد شوند.

دسته یک

این کتاب که بنا بر گفته نویسنده اش تحقیق، پژوهش و نگارش آن سه سال به طول انجامیده، سه بخش دارد و در شانزده فصل تدوین شده است. در هر یک از فصلها خاطرهای خواندنی و داستانی از زبان رزمندگان روایت میشود. در یگانهای پیاده، کوچکترین واحد نظامی و رزمی، دسته است. دسته یک، یکی از دستههای گروهان یکم از گردان حمزه لشکر 27 محمد رسول الله(ص) بود که در عملیات والفجر هشت در جاده ام القصر در عمق هفده کیلومتری جبهه دشمن و در نزدیکی مرز عراق با کویت در شب 24 بهمن 1364 با بخشی از ارتش متجاوز عراق درگیر شد. گردان حمزه آن شب با دو گردان پیاده- مکانیزه دشمن جنگید و طرفین درگیری، متحمل تلفاتی سنگین شدند. این درگیری ساعت 22و20 دقیقه شروع شد و هجده نفر از دسته یک شهید شدند. در پایان هر فصل اسناد و عکس هایی درباره آنچه گفته شده آمده است تا بر اعتبار و استناد کتاب بیفزاید.

یکی از این روزها به بلوغ رسیدم

محمود نجیمی، رزمندهای بود که در دوران نوجوانی-سال 1360- وقتی سیزده ساله بود راهی جبهه جنگ تحمیلی عراق علیه ایران شد. محمود در هفده عملیات شرکت کرد و بارها مجروح شد. او سالها پس از پایان جنگ هم هنوز آثار مجروحیت را بر تن و جان دارد. این کتاب دستنوشتههای اوست و در برگیرنده خاطراتش از آن روزگار که بعدها با کمک یکی از دوستانش، نوشتهها را برای تبدیل شدن به کتاب ویرایش و بازنویسی کرد. خاطرات نجیمی بکر و خواندنیاند و خواننده را به واقع به روزهای جنگ و مقاومت میبرند؛ روزهایی که دلاور مردانی از جان گذشته مقابل دشمنان بعثی ایستادند و اجازه ندادند یک وجب از خاک سرزمین ایران به یغما برود. مهدی عقابی که تدوین و ویرایش خاطرات نجیمی را به عهده داشته، دستنوشتههای او را در هفت فصل دستهبندی کرده است. فصل نخست درباره جبهه شوش دانیال و شش فصل بعد، خاطراتی است از عملیات فتح المبین، بیت المقدس، رمضان، محرم، بدر و والفجر.

ستاره شمالی

«ستاره شمالی» مجموعه خاطرات سیدحبیبالله حسینی، یکی از جانبازان مازندرانی است که در طول ۸ سال دفاع مقدس همواره در جبههها حضور داشته است. این کتاب حاوی ناگفتههایی از شهید محمدحسن قاسمی طوسی، معاون لشکر 25کربلای مازندران در دوران دفاع مقدس از زبان راوی سید حبیبالله حسینی است. این بخش از زندگی شهید طوسی تاکنون توسط فرد دیگری روایت نشده است، زیرا در مقطعی از جنگ شهید طوسی به همراه شهید حسین اکبری و سید حبیبالله حسینی با هم بودهاند که دو نفر اول شهید شده و تنها راوی باقی مانده است. سید ولی هاشمی این اثر را در 10 فصل تدوین کرده و در آن ها زندگی و خاطرات این رزمنده را از زمان تولد تا 80 ماه حضور در جنگ روایت کرده است. راوی همچنین در خاطراتش از مناطق مختلف عملیاتی که لشکر 25 کربلا در جنوب و غرب کشور انجام داده است مانند شلمچه، کارخانه نمک، سوسنگرد، هورالهویزه، موسیان، دهلران، مریوان و ... و از عملیاتهای متعددی چون فتحالمبین، طریق القدس، رمضان، محرم و والفجر خاطراتی را بیان کرده است.

زمین ناله میکند

کتاب خاطرات محمود شیرافکن به معنای واقعی کلمه خلاصه و مفید است. از همان ابتدای کتاب وارد فضای خاطرات وی از سالهای دفاع مقدس میشویم. کل کتاب از هجده فصل به اضافه ضمیمه کوتاهی از عکسهای شیرافکن در جبهه تشکیل شده است. شیرافکن با وجود سن کم داوطلبانه به جبهه اعزام شده و در میان نیروهای بسیج و سپاه جای میگیرد. این جوان بابلی پس از چندی با نشان دادن شهامت و لیاقت از خود در لشکر 25 به عنوان معاون گروهان لشکر نصر5 برگزیده شده و در کنار فرماندهان بزرگی چون شهید فقیهی و شهید سبزیکار علیه هجوم نیروهای بعثی میجنگد. شرح خاطرات وی از جزیره مجنون و عملیات بدر چند فصل مهم کتاب را در بر میگیرد. چگونگی پایداری رزمندگان در جزیره مجنون زیر آتش دشمن و مقاومت در برابر پیشروی عراقیها چنان با جزئیات در این فصلها ذکر شده است که صحنههای اثرگذاری در ذهن خواننده نقش میبندد. در کتاب «زمین ناله میکند» تقریبا در هر فصل شرح خاطراتی از یک عملیات داده میشود. در این میان خاطرات شیرافکن از عملیات والفجر هشت و آزادسازی فاو بسیار خواندنی است؛ بهخصوص خاطرات این رزمنده از جنگهای تن به تن در فاو هر خوانندهای را در جای خود میخکوب میکند.

نقطه رهایی

در این کتاب به نوع شکل گیری گردان ها و عملیاتی ازجمله والفجر مقدماتی، والفجر 4، والفجر 8 و کربلای 1 اشاره شده است. گلعلی بابایی، نویسنده این کتاب، میگوید: بیشتر کتاب های خاطرات از عنصر درام برخوردار است. البته این نکته را هم فراموش نکنید که همین بکر و دست نخورده بودن خاطره خودش یک امتیاز است. نویسنده می تواند به این سوژه بکر پر و بال دراماتیک بدهد. وظیفه رزمنده روایت خاطره است و وظیفه نویسنده دفاع مقدس ثبت این خاطره به عنوان یک واقعیت تاریخی. ممکن است یک کتابی از ویژگی های دراماتیک کمتری برخوردار باشد و یک کتاب بیشتر، اما هر کدام از آن ها یک موضوع و سوژه را مطرح می کند. یکی به پشت جبهه می پردازد و دیگری به خط مقدم، بعضی کتابها درباره اسرا و بعضی دیگر درباره خانواده شهداست. در کتاب حاضر مطالبی درباره حال و هوا و خصوصیات روحی و فردی خودم و دیگر رزمندگان عنوان شده است.