به گزارش دفاع‌پرس از زاهدان، سیستان و بلوچستان با گستره ۱۸۸ هزار و ۲۲۲ کیلومتر مربع از سه قسمت سیستان در شمال، سرحدات در مرکز و مَکُران در جنوب تشکیل شده که شهرستان خاش از جمله شهرهای کهن این استان در منطقه سرحد واقع شده است.
قلعه های حیدرآباد، ایرندگان، کمال آباد، ناصری و برجکپک قدیمی بلو نشان از قدمت و تاریخ پر فراز و نشیب شهرستان خاش دارد. این قلعه در جنوب شرق خاش از جمله آثار تاریخی مهم این شهرستان و یکی از قدیمی ترین قلعه های منطقه سرحد به شمار می رود.
بلوچستان شامل دو بخش «سرحد و مکران» است که زاهدان، خاش، سراوان و بخش‌هایی از ایرانشهر به عنوان سرحد و سرباز، نیکشهر، کنارک و چابهار محدوده مکران نامیده می‌شود.
در لهجه محلی به خاش خواش و واش گفته می‌شود که از کلمه وش به معنی خوش آب و هوا گرفته شده است.
هنگامی که کمپانی هند شرقی بر هند و پاکستان امروزی مستولی شد و منطقه کلات و بلوچستان پاکستان به تصرف انگلیسی ها درآمد و تصمیم داشتند بلوچستان ایران را تحت سیطره خود در آورند عده ای از سران بلوچ در مسیر اهداف شوم و استعماری انگلیس مانع تراشی می کردند و با حمله به کاروان انگلیسی ها و چپاول آنها مانع حضور انگلیس در سرحد بلوچستان شده بودند.
قلعه حیدرآباد خاش در سال ۱۹۲۰ میلادی (۱۲۹۹هجری شمسی) از سوی شخصی به نام عیدوخان ساخته شد و تا سال ۱۳۰۷ هجری شمسی به عنوان محل سکونت همین شخص و خانواده وی مورد استفاده قرار گرفت.
عیدوخان حاکمان منطه سرحد در دوره قاجار بود. نیروهای انگلیسی به سرپرستی ژنرال دایر که در سال ۱۲۹۵ به بهانه همکاری سرداران بلوچ با قوای آلمانی به بلوچستان حمله کردند مدتی از این قلعه به عنوان محل نگهداری آذوقه و مهمات شان استفاده می کردند.
نقشه اصلی قلعه حیدرآباد به صورت مستطیل بوده که با اضافه شدن چند اتاق و دیوار در قسمت جنوب شرقی آن نقشه به بنایی ذوزنقه ای شکل تبدیل شده است.
این قلعه در قسمت جنوبی خیابان ۲۴ متری رودکی (سرباز) و در جنوب شرقی شهر خاش واقع شده و عمده مصالح به کار رفته در قلعه خشت خام و کاهگل است و دارای برج ها و طاق های هلالی زیبایی می باشد که از سوی سازمان میراث فرهنگی مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته است.
در ساخت و تکمیل این قلعه از تزیینات معماری خاصی بهره گرفته نشده تنها تزیینات کنگره ای شکل نیم دایره ای متمایل به بیضی و تیرکش‌های تعبیه شده در قسمت فوقانی حصار خارجی و تزیینات کادربندی اتاقک های نگهبانی بالای سر در ورودی‌ها و همچنین خشت چینی نیم دایره ای، قوس سردر ورودی اتاق هشت ضلع غربی حیاط مرکزی بخش سوم قلعه و تزئینات کاربردی آن از عناصر تزیین معماری این اثر است.
معماری قلعه حیدرآباد شامل سه بخش می باشد که معماری بخش اول در قسمت شمالی و فوقانی پلان مستطیل شکل واقع شده و خود شامل قلعه ای کوچک و دفاعی با چهار برج دیدبانی مدور در چهار راس آن مجزا و محدود شده و در مرکز حیاط اصلی و در اطراف آن مجموعه‌ای از اتاق ها و فضاهای معماری احداث شده که محل زندگی بانی و صاحب قلعه و خانواده عیدوخان و همسرش ماهوک بوده است.
این قسمت بوسیله راه پله های خشتی به معماری بخش دوم (جنوبی) راه می یابد.
«ملک مسعود ریگی» رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خاش سیستان و بلوچستان گفت: کار مرمت قلعه های تاریخی حیدرآباد و ده قلعه ایرندگان با تامین اعتبار ۶ میلیارد ریالی آغاز شده است.
ملک مسعود ریگی افزود: مرمت قلعه تاریخی ده قلعه ایرندگان خاش با هزینه سه میلیارد و ۵۰۰ میلیون ریالی و مرمت قلعه تاریخی حیدرآباد خاش با هزینه ۲ میلیارد و ۵۰۰ میلیون ریال در دستور کار قرار گرفته است.
وی اظهار داشت: قلعه های تاریخی خاش قدمتی قدیمی داشته و در دوره قاجار و پهلوی مورد استفاده قرار گرفته اند.
رییس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خاش ادامه داد: خاش و منطقه سرحد زمین، به عنوان شهر قلعه ها در سیستان و بلوچستان شهرت دارد و علاوه بر قلعه های حیدرآباد و ده قلعه ایرندگان، قلعه کمال آباد و ناصری و برجک بلو، بازارچه سروش، مسجد جامع و مناره زیبای آن از آثار مهم تاریخی منطقه به شمار می روند.
وی ادامه داد: قله آتشفشانی و نیمه فعال تفتان از دیگر مواهب طبیعی و گردشگری شهرستان محسوب می‌شود که در حوزه ترشاب و سنگان با حمایت از سرمایه گذاران بومی و سرمایه‌گذاری های دولت می توان به گردشگری منطقه رونق داد.
ریگی اظهار داشت: ایجاد مکان های فرهنگی، تحقیقاتی، علمی و آموزشی، بازارچه های فروش محصولات صنایع دستی، گیاهان دارویی در جوار تفتان می تواند، توجه گردشگران داخلی و خارجی را به سمت منطقه جلب کند.
وی گفت: درخت کهنسال سرو سنگان از دیگر آثار طبیعی و تاریخی منطقه خاش به شمار می‌رود و طی سالهای اخیر با سرمایه گذاری بخش خصوصی اقدامات ارزشمندی برای جذب گردشگران از سوی بخش خصوصی در حوزه سنگان صورت گرفته است.
رییس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خاش تصریح کرد: در حوزه ایرندگان و کارواندر نیز رودخانه های پر آب، نخلستانها، شالیزارهای برنج و غارها و ارتفاعات بیرک وجود دارند که طی فصول سال مورد توجه گردشگران و طبیعت گردان بومی قرار دارند.
وی اظهار داشت: امسال با حمایت های استانداری سیستان و بلوچستان و سایر ارگانها و شهرداری خاش توجه خوبی به رونق گردشگری کارواندر صورت گرفته و در محدوده جاده ترانزیتی ایرانشهر به خاش و در جوار مجتمع گردشگری کارواندر احداث یک زایرسرا، استراحتگاه مسافران، نمازخانه، آب سردکن و مخازن ذخیره آب و سرویس‌های بهداشتی مورد توجه قرار داشته و عملیات ساخت آن طی روزهای اخیر کلید خورده است.
انتهای پیام/
