به گزارش دفاع پرس از مشهد، پس از فتح خرمشهر و عقبنشینی سراسر ارتش عراق، دشمن برای دستیابی به پدافند مطمئن، تدابیری به کاربست؛ بهگونهای که در مناطق کوهستانی، ارتفاعات مرزی را همچنان در اشغال خود نگه داشت و در مناطق پست، با به کارگیری موانع مصنوعی موقعیت خود را تحکیم بخشید. درعینحال، دشمن از موانع طبیعی نیز بهمنظور ایجاد اطمینان بیشتر بهره میگرفت. در این میان، رودخانه عریض اروند و منطقه وسیع هورالعظیم از نگرانی دشمن نسبت به تهاجم قوای ایران کاسته بود. این موضوع در منطقه هورالعظیم بیشتر مشهود بود، بهطوریکه دشمن هیچگونه مانعی را برای ایجاد پدافند در غرب این منطقه در نظر نگرفته بود. عراق هرگز نمیپنداشت آبگرفتگی وسیع هورالعظیم برای نیروهای پیاده ایران قابل عبور باشد؛ و نیز گمان نمیکرد قوای مسلح ایران تلاش اصلی خود را در این منطقه قرار دهند.
تغییر تاکتیک عراق در سال سوم و چهارم جنگ
همچنین عراق در سالهای سوم و چهارم جنگ تاکتیکهای جدیدی اتخاذ کرد، که طبعاً نیازمند به کارگیری تاکتیکها و تدابیر جدید بود. بهمنظور برهم زدن معادله نظامی جنگ به نفع جمهوری اسلامی و به دست گرفتن ابتکار عمل، منطقه هور با سه ویژگی انتخاب گردید: ضعف و ناتوانی دشمن در عملیات آبی –خاکی، سرعت عمل و غافلگیری.
غفلت عراق از هور
منطقه هور با توجه به تجارب به دست آمده از عملیات رمضان تا والفجر 4 و با در نظر گرفتن توان خودی و دشمن، و نیز نقش زمین و تأثیرگذاری آن، انتخاب شد. نظر به راکد بودن نسبی آب هور و وسعت بیش از اندازه آن، که طبعاً منجر به طولانی شدن عقبههای نیروهای خودی میشد و نیز فقدان زمین مناسب جهت قدرتمندی و قابلیتهای نیروهای خود (پس از عملیات رمضان تا قبل از خیبر)، از جمله شرایط و عواملی بود که موجب میشد دشمن تصور عملیات گسترده را از طرف هور نداشته باشد و همین تصور باعث گردید که عراق، از جزایر مجنون شمالی و جنوبی و شرقی دجله تنها با چند گردان پدافند نماید.
در این میان، اجرای عملیات والفجر مقدماتی در منطقه شمال هور، بهرغم نتایج غیر مطلوب آن، نتیجهای بزرگ –هرچند غیرمستقیم –بر جای گذارد. عملیات در منطقه چزابه، شناسایی موقعیت ضعیف دشمن در منطقه هور را در پی داشت.
خیبر ما حصل تجربیات عملیات والفجرمقدماتی بود
فرماندهان سپاه پاسداران که به مناسبت عملیات والفجر مقدماتی در آن منطقه حضور یافته بودند، با مشاهده نقاط ضعف دشمن، سریعاً به طراحی عملیات خیبر پرداختند و با استفاده از تجربه حاصل از عملیات والفجر مقدماتی، ضریب امنیت را شدت بخشیده و رعایت حفاظت اطلاعات را اصل قرار دادند. مضافاً به اینکه دو نکته مهم دیگر در دستور کار قرار گرفت. نکته اول، فعالیتهای شناسایی بود که با توجه به رعایت اصل حفاظت، به نیروهای بومی سپاه خوزستان واگذار شد.
نکته دوم، تغییر در سازمان رزم سپاه پاسداران و ایجاد قابلیت عملیات آبی –خاکی بود که باید متحقق میشد ، بر همین اساس، یگان دریایی سپاه (قرارگاه نوح) تشکیل شد. درعینحال، برای جلوگیری از هوشیاری دشمن، قرارگاه دریایی سپاه در بوشهر فعال گردید تا به این وسیله تلاش جدید بهمنظور افزایش فعالیت در خلیجفارس تلقی گردد.
سخن مقام معظم رهبری (مدّظلّه العالی) در خصوص عملیات خیبر
«دلیل مهارت اینها و عظمت کار اینها این است که پختگان نظامی ما، برادرانی که در ارتش بودند و سالها کار کرده بودند - که در طراحی عملیات با همدیگر مینشستند، در فتح المبین، در بیتالمقدس، در خیبـر، جاهای دیگر، تبادلنظر میکردند - همه، کار اینها را و فکر اینها را تصدیق و تأیید میکردند، و دلیل روشنتر اینکه اینها توانستند یک ارتش مجهز پشتیبانی شده از سوی قدرتهای بزرگ را، با آن همه سازوبرگ در عملیاتهای فوقالعاده عجیبی، آنچنان در محاصره بیندازند که آنها خودشان حیرت کنند.»
«عملیات خیـبر»
رمز عملیات: یا رسولالله (ص)
تاریخ عملیات: 1362/12/3
مدت عملیات: 19 روز
منطقه عملیات:
جبهه جنوب کشور(هور الهویزه و جزایر مجنون)
نتایج عملیات:
آزادسازی هور به وسعت 1000کیلومترمربع و از جزایر مجنون به وسعت 180 کیلومترمربع
تلفات دشمن متجاوز:
15000 نفر کشته و زخمی - 1140 نفر اسیر
انهدام تجهیزات دشمن:
هواپیما:13فروند/ بالگرد:4 فروند / تانک و نفربر: 150 دستگاه/خودرو نظامی: 200 دستگاه
غنائم جنگی:
150 دستگاه تانک و نفربر- 250 خودرو–19 عراده توپ صحرایی دوربرد –30 عراده توپ ضد هوایی - 120 دستگاه ماشینآلات مهندسی و...
آغاز عملیات خیبر
بیش از 3 سال از آغاز جنگ تحمیلی رژیم بعث عراق علیه ایران اسلامی میگذشت و با وجود انجام چندین عملیات بزرگ و کوچک علیه متجاوزین ارتش بعث عراق در جبهههای غرب و جنوب؛ لیکن به جهت موقعیت خاص منطقه طی این مدت هیچگاه عملیاتی توسط رزمندگان اسلام در منطقه مرزی شلمچه و هور الهویزه صورت نگرفت.
دشمن متجاوز نیز با توجه به شناخت از سختیهای عملیات در این منطقه بهویژه وسعت زیاد هور و فاصله طولانی آن از ساحل تا هدف و نیز دیگر موانع طبیعی موجود هرگز تصور نمیکرد هجومی را از سوی نیروهای ایرانی در این منطقه شاهد باشد.
اما در روزهای پایانی سال 62 موقعیتی فراهم شد که پس از ماهها بررسی و شناسایی منطقه و با بهرهگیری از همین تصور ذهنی دشمن در عدم توانایی و امکان عملیات از سوی نیروهای ایرانی؛ ارزیابی فرماندهان نظامی ایران بر امکان اجرای عملیات در این محدوده آبی- خاکی قرار گرفت .
لذا پس از شکلگیری قرارگاه فرماندهی و ستاد مشترک سپاه و ارتش ، طرح این عملیات حساس رونمایی شد و در قرارگاه خاتمالانبیاء(ص) که اکنون در رأس تصمیمات مشترک ارتش و سپاه قرار داشت و نقش حساس خود را به عنوان هماهنگکننده و پشتیبانی جنگ عهدهدار شده بود؛ موردبحث و ارزیابی کارشناسی قرار گرفت.
در طراحی عملیات، دو محور مستقل «هورالهویزه و زید»و با تصرف اهداف (العزیر، القرنه، جزایر مجنون شمالی و جنوبی، نشوه و طلائیه توسط یگانهای سپاه) و ( عبور از خط زید، الحاق بر روی پل نشوه با سپاه، توسط یگانهای ارتش) تعیین شد.
اجرای 3 عملیات انحرافی قبل از عملیات خیبر
با تصویب اجرای این طرح مقرر شد پیش از آغاز عملیات خیبر، 3 عملیات انحرافی در جبهههای شمالی و میانی جنگ انجام گیرد تا علاوه بر کسب دستاوردهای هجومی، بتوان ذهن و توان دشمن را بیش از پیش از منطقه هور الهویزه منحرف و به این مناطق منعطف کرد.
لذا سه عملیات پیدرپی به نامهای«تحریر القدس» در 21 بهمن در شمال عراق، « والفجر5»در 26 بهمن در منطقه جنوب مهران و« والفجر 6» در 3 اسفندماه 1362 در منطقه دهلران و منطقه چزابه انجام شد و با مشغول ساختن بخش عمدهای از قوای دشمن بعثی در این مناطق، نیروهای خودی توانستند پس از ماهها تمرین و آموزش و با استفاده از تاکتیک غافلگیری اقدام به اجرای فرمان نموده و با توکل به خداوند قادر متعال در تاریخ 1362/12/3عملیات آبی- خاکی خیبر را با رمز مقدس یا رسولالله(ص)آغاز کنند.
آغاز عملیات خیبر
عملیات در ساعت 21:30 روز 1362/12/3 با رمز یا رسولالله(ص) آغاز شد. در مجموعه محورهای عملیاتی خیبر، دو جزیره مجنون شمالی و جنوبی، دکلهای فشارقوی برق، دکلهای تقویتی رادیو و تلویزیون، تأسیسات و کارخانههای کاغذسازی و چاههای نفت عراق قرار داشت.
در مرحله نخست عملیات، بهجز در محور زید پیشروی در سایر محورها خوب انجام شد بهطوریکه در روز چهارم عملیات،گروهی از نیروها در ورود به شهر القرنه عراق با استقبال مردم شیعه آنجا مواجه شدند. در محور العزیر(شمالی) نیروهای ما خود را به رودخانه دجله رساندند و دو جزیرهٔمجنون هم به راحتی در اختیار ما قرار گرفت.
در مرحله دوم عملیات، محور جزایر مجنون و طلائیه بهمنظور الحاق و پیشروی به سمت« نشوه» در نظرگرفته شد. اما به دلایلی پیشروی صورت نگرفت و دشمن به شکل گستردهای از بمبهای شیمیایی استفاده کرد و ما فقط موفق به حفظ جزایر شدیم.
در مرحله سوم عملیات که بیشتر بهمنظور دفع فشارهای دشمن به جزایر مجنون جنوبی به اجرا در آمد، طی 72ساعت پاتک، دشمن نزدیک به یکمیلیون گلوله توپ و خمپاره شلیک کرد. در مجموع این عملیات در منطقهای به وسعت 1180 کیلومتر انجام شد که جزایر مجنون به مساحت160 کیلومترمربع همراه با 50 حلقه چاه نفت و چندین روستا از مناطق آزاد شده در این عملیات میباشند.
توان نظامی جمهوری اسلامی در عملیات خیبر
عملیات خیبر به استعداد 220 گردان سپاه و 63 گردان ارتش در هورالهویزه و جزایر مجنون، در پاسگاه زید یا سازماندهی قرارگاههای عملیاتی نجف و کربلا و پشتیبانی قرارگاه نوح آغاز شد.
قرار این شد که نیروهای خراسان تیپ21 امام رضا(ع) از محور شط علی وارد بشوند و بعد از تصرف البیضه و العزیر و القرنه، تأمینی باشند برای منطقه جزایرمجنون.
دشمن تصور نمیکرد که رزمندگان اسلام از این منطقه وارد عمل شوند. برای همین مقاومت اولیهاش کم بود. نیروها به سرعت مناطق مشخص شده را تصرف و نسبت به تثبیت منطقه اقدام کردند. دشمن بعد از پی بردن به راهکارهای عملیات تصمیم گرفت که مسیرهای عملیات را تکبهتک و بهصورت پلهای تصرف کند و اولین منطقهای که فشار آورد منطقه القرنه بود که در این منطقه نیروهای خودی در تیپ 21 امام رضا(ع) با رشادت مقاومت کردند .
یکی از کسانی که آنجا به شهادت رسید، شهید حسن آزادی ، جانشین تیپ 21 امام رضا(ع) بود. جوانی که به قول دوستانش تا آخرین لحظه و تا آخرین فشنگ با دشمن مقابله کرد و درنهایت بر اثر اصابت ترکش راکت بالگرد شهید شد و در منطقه ماند و جنازهاش هم برنگشت.
حضور لشکر 5 نصر در عملیات خیبر
لشکر 5 نصر هم عملیات خود را در محور العزیر اجرا کرد. یکی از شهدایی که آنجا خیلی زحمت کشید، شهید ابوالفضل رفیعی، جانشین فرمانده لشکر5 نصر بود. شهید رفیعی در سختترین مرحله کار همیشه با چهرهٔگشاده و خنده بر لب برخورد میکرد. در منطقه القرنه وقتیکه تیر به ناحیه سرش برخورد کرد. نیروها قصد داشتند او را برگردانند اما نشد و جنازه آنجا ماند. بعد از آن نیروهای عراقی عمده فشارشان را روی منطقه السخره و العزیر آوردند. شهید رمضانعلی عامل فرمانده تیپ امام صادق(ع) لشکر 5 نصر، در آن پاتک به شهادت رسید. او هر وقت میخواست دعا کند اولین دعایش این بود « اللّهم ارزقنا شهادتنا فی سبیلک.»
لشکر77 ثامنالائمه(ع) ، نیروی هوایی و هوانیروز نقش بسیار مهمی در پشتیبانی عملیات داشتند و آسیبهای جدی بر پیکر نیروهای عراقی وارد کردند.
استفاده عراق از سلاح شیمیایی برای اولین بار
یکی از ویژگیهای عملیات خیبر، استفاده گستـرده دشمن از سلاحهای شیمیایی برای اولین بار بود. نیروهای ما با توجه به اینکه شناختی از سلاح شیمیایی و نوع کاربری آن نداشتند. نتوانستند دفاع و پدافندی صحیح را انجام دهند و به همین علت عدهٔزیادی به شهادت رسیدند و عدهای مصدوم شدند و هنوز هم آنهایی که از این قربانگاه زنده ماندهاند بهمرور که بیماری شیمیاییشان عود میکند، به جوار دوستانشان میپیوندند.
استفاده دشمن از سلاح شیمیایی باعث شد که نیروهای خودی نتوانند مقاومت کنند و از منطقه العزیر و السخره خارج شدند. ادامه حرکت و تهاجم دشمن و پله چهارمش، حمله به منطقهٔطلائیه بود که در این منطقه آن حماسه و رشادت طلائیه به وجود آمد و بسیاری به شهادت رسیدند. طوری که در آن بحبوحه، شهید میثمی، نماینده ولیفقیه در قرارگاه خاتمالانبیاء(ص) گفت: اگر بچههایی که در منطقه طلائیـه و خیبــر مقاومت کردند، در روز عاشورا میبودند، یقیناً جزو صحابه امام حسین(ع) میبودند.
سرانجام دشمن به این نتیجه رسید که توان تصرف این منطقه را ندارد و از شدت فشارش در آن منطقه کاست.
از دیگر شهدای شاخص این عملیات باید از شهید سید محمود سبیلیان، مسئول واحد رزمی لشکر 5 نصر یاد کرد که در جزیره مجنون مفقودالاثر شد. بعد از پایان جنگ توسط گروه تفحص پیکر وی کشف شد و بعد از 16سال در تشییعی باشکوه، در کنار آرامگاه شهید مدرس، در کاشمر به خاک سپرده شد.
طراحی و ساخت طولانیترین پل شناور نظامی جهان
در سال ۶۳ یگان مهندسی رزمی سپاه با مشارکت جهاد سازندگی و وزارت صنایع سنگین وقت در طرحی ابتکاری برای وصل کردن ساحل شرقی هورالهویزه به جزایر مجنون در مدت ۷۵ روز پل شناوری به طول ۱۳ کیلومتر ساختند که ساخت چنین پلی در تاریخ جنگها بیسابقه بود.
پل خیبر طولانیترین پل شناور نظامی جهان با مواد جدید و پایدار در مقابل بمباران بود. خبرگزاری فرانسه در سوم فروردین ۱۳۶۳ اعلام کرد: «به گفته مسئولان دولتی امریکا، دست یافتن به پل قایقی با چنین طولی در تاریخ نظامی مدرن بیسابقه است.» از این خبر معلوم میشود آنها هنوز نفهمیده بودند کیفیت ساخت پل قایقی چیست.
برای شناورسازی آن از مواد پلیمری استفاده شد تا در صورت حمله هوایی دشمن به سرعت قابل تعمیر و تعویض باشد و در فواصل معینی از طول پل پارکینگ و محل توپ ضد هوایی تعبیه شد و قطعات یدکی نیز در طول مسیر به پل اصلی متصل شد تا در صورت نیاز به سرعت عوض شود.
طراحی پل، حاصل مطالعات و کار شبانهروزی شهید مهندس «بهروز پورشریفی» و جهادگران جهاد سازندگی خراسان و همکاری مؤثر وزارت سپاه و قرارگاه صراط المستقیم بود.
سرداران شهید عملیات خیبر:
در این عملیات بزرگ، چندین تن از فرماندهان برجسته سپاه خراسان به شهادت رسیدند که از آن جمله میتوان به تنی چند از سرداران شهید اشاره کرد:
سردار شهید ابوالفضل رفیعی سیج جانشین لشکر 5 نصر.
سردار شهید رمضانعلی عامل گوشهنشین فرمانده تیپ امام صادق(ع) لشکر 5 نصر.
سردار شهید حسین کارگر فرمانده محور عملیات تیپ 21 امام رضا(ع).
سردار شهید حسن آزادی جانشین فرمانده تیپ 21 امام رضا(ع).
سردار شهید علیرضا نعمانی مسئول محور تیپ 21 امام رضا(ع).
سردار شهید غلامحسین اسداللهی مسئول محور تیپ 21 امام رضا(ع).
سردار شهید مسعود افشاریان شاندیز جانشین فرمانده گردان کوثر تیپ21امام رضا(ع).
سردار شهید سید محمود سبیلیان فرمانده واحد مهندسی رزمی لشکر5نصر.
سردار شهید غلامرضا پروانه فرمانده گردان رعد تیپ 21 امام رضا(ع).
سردار شهید حسین امینی مقدم معاون عملیات تیپ امام صادق(ع) لشکر 5 نصر.
سردار شهید محمدحسین مهاجر قوچانی مسئول محور تیپ 21 امام رضا(ع).
سردار شهید علی عجم فرمانده توپخانه لشکر 5 نصر.
بازتاب و انعکاس جهانی عملیات خیبر
* خبرگزاری یونایتد پرس:
«نیروهای ایران با گذشتن از موانع، ضمن تصرف بیش از ده روستا، رودخانههای دجله و فرات و همچنین در چندین نقطه بزرگراه استراتژیک بصره ـ بغداد را که پایتخت عراق را به خلیجفارس متصل میسازد. قطع کردهاند.»
* خبرگزاری رویتر:
«گزارشهای واصله از جبههها حکایت از آن دارد که نیروهای ایرانی بین سپاه سوم ارتش عراق در جنوب و سپاه چهارم در شمال شکاف ایجاد کردهاند.»
* خبرگزاری آلمان غربی:
«ایران ادعا کرد در عملیات خیبر بزرگراه استراتژیک بغداد ـ بصره را تحت کنترل خود درآورده است. بدین ترتیب نیروهای ایران موفق شدهاند خطوط تدارکاتی عراق را در جبهههای جنوب و شمال قطع کنند.»
* روزنامه آل انیورسال چاپ ونزوئلا:
«پس از پیروزی نیروهای ایران در خرمشهر، پیشروی کنونی آنها در خاک عراق بزرگترین پیروزی است.»
