سبک زندگی اسلامی مهمترین عامل در حفظ فرهنگ ایرانی

به گزارش خبرگزاری دفاع مقدس؛ سبک و شیوه زندگی جوامع، نوع جهانبینی و فرهنگ حاکم بر جامعه را نمایان میسازد و بیانگر باورهای رایج آنها نسبت به مسائل متنوعی همچون؛ اجتماع، فرهنگ و اقتصاد میباشد. اهمیت "سبک زندگی" به حدی است که تحقق "تمدن نوین اسلامی" بدون آن امکان پذیر نیست و ناقص خواهد ماند و در صورت گفتمان سازی و عملیاتی کردن، جامعه و شهروندان با پویایی بیشتری به فعالیت و تدبیر امور خواهند پرداخت. به همین دلیل است که سبک زندگی را معادل "عقل معاش" در نظر گرفتهاند. البته باید توجه داشت که گزینش سبک زندگی امری نیست که با شتاب و عجله صورت پذیرد بلکه نیازمند فضایی آرام و به دور از تنش هیجانی است و باید توسط نخبگان دانشگاهی و حوزوی صورت بگیرد.

مکتب اسلام از چنان بستر مناسبی برخوردار است که تمامی نیاز و حوائج بشری را در خود نهادینه دارد و فقط باید آنها را استخراج نمود و برخلاف سبک زندگی غربی، به دو ساحت مادی و روحانی توجه دارد و به همین دلیل، بازاندیشی و بازخوانی سبک زندگی اسلامی ایرانی حائز اهمیت است.

ضرورت توجه به سبک زندگی

مهمترین عوامل حفظ فرهنگ و استمرار سنتها در طول سده های طولانی، سلوک زندگی اعضای جامعه است که به سنن و آداب و رسوم کهن اجتماعی معنا و محتوا میبخشد. سبک زندگی موجب زنده شدن باورها و اعتقادات سنتی و فرهنگ جامعه میشود. روش های زندگی مهمترین بخش از شخصیت و حیات اجتماعی افراد را تشکیل میدهند. سبک زندگی به تمامی اصول و مسائلی که متن و بطن حیات اجتماع و انسان را شکل میدهد، اطلاق میگردد که از ارزش های دینی و عرفی جامعه الهام میگیرد. شیوه سلوک اسلامی و بومی، مقدمهای برای نیل به پیشرفت و توسعه اسلامی است. به لحاظ اهمیت سبک و سلوک زندگی، همواره دشمنان هر جامعهای با تغییر نگرشها و سبک زندگی افراد درصدد تسلط بر آنجامعه هستند. نفوذ نوع و شیوه زندگی غربی، مهمترین عامل حفظ نظام سلطه غرب بر کشورهای در حال توسعه محسوب میشود. یکی از شیوههای نوین استعمار، تهاجم سبک و شیوه زندگی در جوامع اسلامی است تا از طریق تغییر نوع و سلوک زندگی زمینه برای تسلط اقتصادی و سیاسی فراهم گردد.

تغییر سبک زندگی معمولاً به صورت نرم و نامحسوس صورت میگیرد. قبل از تغییر سبک زندگی، نگرش و دیدگاه افراد نسبت به مسائل اجتماعی و فرهنگی دگرگون میشود و با تغییر رفتار و جهان بینی فرد زمینه برای تغییر شیوه زندگی فراهم میشود. از سوی دیگر، مهمترین بخش سبک زندگی نوع نگرش، احساس، رفتار و باورها و ارزشهای فردی و اعتقادی را شامل میگردد. از آنجایی که جامعه ما بر نظام دینی و ارزشی تکیه دارد، میباید سلوک زندگی اجتماعی و فردی بیانگر این اصول و مبانی باشد. بنابراین حفظ سبک زندگی اسلامی و پایبندی به آن مهمترین عامل در حفظ فرهنگ و ارزشهای اعتقادی قلمداد میشود. (نعمتی، ۱۳۹۱)

باز اندیشی سبک زندگی در اندیشههای رهبر معظم انقلاب

رهبر معظم انقلاب اسلامی، "سبک زندگی" را بخش حقیقی پیشرفت و تمدن سازی نوین اسلامی میدانند و تأکید دارند: "پیشرفت در علم و صنعت و اقتصاد و سیاست که بُعد ابزاری تمدن اسلامی را شکل میدهد وسیلهای است برای دستیابی به سبک و فرهنگ صحیح زندگی و رسیدن به آرامش، امنیت، تعالی و پیشرفت حقیقی."

 دامنه و وسعت مفهوم سبک زندگی از منظر رهبر معظم انقلاب، بسیار گسترده است و تمامی مسائل زندگی را شامل میگردد، به گونهای که در بیانات ایشان نمایان است: "در واقع سبک زندگی به همه مسائلی بر میگردد که متن زندگی انسان را شکل میدهند."

ایشان با بهره گیری از منابع اصیل معرفتشناسی در اسلام، یعنی کلام الله و اقوال معصومین، از اصطلاح «عقل معاش» برای تبیین سبک زندگی بهره میگیرند و سبک زندگی را به مثابه یک مفهوم تازه خلق شده را با عقل معاش، که برآمده از متون دینی است، یکسان میپندارند: "در معارف اسلامی، اصطلاح عقل معاش در مفهوم جامع خود، مترادف مفهوم سبک و فرهنگ زندگی است و در قرآن کریم نیز آیات فراوانی در این زمینه وجود دارد."

رهبر معظم انقلاب، با رویکردی انتقادی نسبت به سبک زندگی فعلی جامعه ایرانی، بر آن هستند که باید برای دست یابی سبک زندگی جدید به آسیبشناسی و چاره جویی روی آورد زیرا اهمیت سبک زندگی به حدی است که توجه به آن میتواند، نشاط، طراوت و پویایی را برای ایرانیان در سح ملی و بین المللی به همراه آورد: "اگر گفتمانی در زمینه آسیبشناسی و چاره جویی مشکلات موجود در سبک و فرهنگ زندگی بوجود آید، با توجه به نشاط و استعداد جوانان، حتماً درخشندگی ملت ایران در این زمینه نیز، چشم جهانیان را متوجه خود خواهد کرد."

 سبک زندگی تحت تاثیر تفاسیر و برداشتهای ما ازشرایط زندگی است و نوع تفکر درباره زندگی، میتواند آفریننده نوعی خاص از شیوههای زیستن باشد: "فرهنگ زندگی، متأثر از تفسیر ما از زندگی است و هر هدفی را برای زندگی تعیین کنیم، سبک خاصی را به همراه میآورد."

بومی گزینی و اتخاذ راهکارها و شیوههای زندگی میتواند فرهنگی پایدار و تمدنی مانا و ایستا تشکیل دهد که امکان ترویج و جهانی شدن آن وجود دارد و این فرهنگ و سبک زندگی برآمده از ارزشهای حاکم بر جامعه، یارای مقابله با فرهنگهای مهاجم غربی را دارد: "برخلاف این کشورهای مقلد، ملتهایی که در مقابل تمدن غرب، مکتب توحید را انتخاب میکنند هم به پیشرفت حقیقی و همه جانبه دست مییابند و هم تمدنی عمیق و ریشه دار میسازند که فکر و فرهنگ آنها را در جهان گسترش میدهد."

البته باید توجه داشت که کشورهای غربی سعی میکنند فرهنگ مکتبی و ارزشی اسلامی را که قادر به ساخت و ارائه سبک نوین زندگی است را به مثابه محدودیت و تهدیدی علیه حقوق انسانی معرفی نمایند: "آنها میخواهند ترس و واهمه خود را به مردم منتقل کنند به همین علت مدام میگویند شعارهای مکتبی، دردسر و تحریم و تهدید میآورد."

قاعدتاً اسلام دارای پتانسیلها و ظرفیتهای مناسبی برای ارائه سبک زندگی نوین است البته باید تلاش و مجاهدت علمی توسط نخبگان دانشگاهی و حوزوی صورت گیرد تا از این طریق، سبکی منبعث از آموزههای ناب الهی را مفهوم سازی و آماره برای قالب بندی نمایند به گونهای که این چارچوب سازی سبک زندگی میتواند برای بشریت دستاوردهای مطلوبی را به ارمغان آورد و تا مدتهای مدیدی پاسخ گوی نیازهای بشری باشد و از قابلیت گسترش و صدور آن به نقاط مختلف جهان برخوردار باشد: "اگر خوشبینانه به این گفتهها نگاه کنیم باید بگوییم این افراد از تاریخ بیخبرند. در بحث سبک و فرهنگ زندگی، اسلام عزیز همه نیازهای انسان را برآورده میسازد و دانشوران حوزه و دانشگاه باید علاوه بر تلاش در فقه و حقوق، در بحث اخلاق اسلامی و عقل و سلوک عملی اسلام نیز کارهای متراکم و با کیفیت انجام دهند تا نتایج این تلاشها مبنای برنامه ریزی و تعالیم نسلها قرار گیرد."

علت اساسی پرهیز از گزینش سبک زندگی غربی را میتوان در مهاجم بودن فرهنگ و الگوهای رایج غربی دانست که فرهنگهای غیرهمسوء خویش را تخریب میکند: "فرهنگ غرب، اصولاً فرهنگی مهاجم است و به هر دلیلی در هر کشوری رواج یابد به تدریج فرهنگ و هویت آن ملت را نابود میکند."

سبک زندگی مدنظر اسلام و جوامع اسلامی، علاوه بر ظاهر مادی، دارای باطنی معنویت گرا است که صرفاً محدود به امور مادی نیست و ارزشها و امور معنوی در آن مورد توجه است، اما سبک زندگی غربی به محدوده مادیات معطوف است و با شهوات و امیال انسانی مزدوج گشته است و همین امر، زوال سبکهای زندگی غربی را فراهم مینماید: "پوسته فرهنگ غربی پیشرفت ظاهری است اما، باطن آن (سبک زندگیِ مادیِ شهوت آلودِ گناه آفرین هویت زدایِ ضد معنویت) است."

 بنابراین، کارشناسان به قابلیتهای الگوسازی مکتب اسلام برای زندگی بشریت اعتقاد دارند البته این فرهنگ و سبک زندگی به مثابه یک غیریت در برابر شیوههای معاش غربی قرار دارد و این دلیل، بسترهای دشمنی فرهنگ غرب را با اصول و فرهنگهای اسلامی مهیاء مینماید، به گونهای که سیاستمداران دولتهای غربی خواهان افزایش روند سلیقه سازی و سبک سازی زندگی برای جوامع غیر غربی و ملل شرقی هستند: "سیاستمداران غربی با استفاده از این روش، به دنبال سلیقه سازی و ترویج سبک زندگی غربی در جوامع دیگر هستند."

یکی از شیوههای ترویج سبک زندگی غربی، بهره گیری از پاروپاگاندا در رسانههای بین المللی و شبکههای ماهوارهای است. به عبارتی دیگر، دشمنان سعی میکنند با تولید صنایع ویدئویی-تصویری، فرهنگ ملل دیگر را مورد هجوم قرار دهند و با استحاله ارزشهای فرهنگی زندگی، شیوههای زندگی مورد نظر خویش را تبلیغ نمایند: "آنها در پروژههایی تعریف شده، و با استفاده از جامعهشناسان، روانشناسان و مورخان، نقاط ضعف ملتها به ویژه ملتهای اسلامی را بررسی میکنند و با شناخت راههای تسلط بر آنها، ساخت فیلمهای خاصی را به فیلم سازان سفارش میدهند که در این زمینه همه مسئولان و مردم باید از فرهنگ اصیل خود و کشور، مراقبت کنند."

پیشنهاداتی در راستای سیاست گذاری مربوط به سبک زندگی اسلامی - ایرانی

برای اینکه از سبک زندگی اسلامی ایرانی حفاظت نماییم و به تقویت آن همت گماریم باید یک سری از امور راهبردی را مورد توجه قرار دهیم و آنها را پیاده نماییم که از آن جمله میتوان به موارد زیر اشاره کرد؛

ترویج سبک زندگی میان زوجهای جوان جامعه، بهره گیری از رسانهها برای ترویج سبک زندگی اسلامی ایرانی، مقابله با فرهنگهای مصرف گرای غربی، آموزش مربیان برای بسترسازی در زمینه زندگی اسلامی، گسترش کتابهای مربوط به آیین زندگی در اسلام، افزایش برنامههای آموزش شیوههای معاش سالم، پرورش کودکان و نونهالان جامعه به وسیله دستورات زندگی ساز الهی در احادیث و روایات، کاهش وابستگی به کالاهای مصرفی، رشد فزاینده فرهنگ صحیح مصرف، مقابله با تجملات و لوکس گرایی، تولید کالاهای اساسی زندگی شهروندان و کاهش واردات کالاهای غیرضروری مصرفی، مدیریت فرایند مد و لباس در جامعه، راه اندازی کارخانههای متناسب با نیازهای مصرفی جامعه، ترویج فرهنگ غناعت در سطح جامعه، ساده زیستی مسئولین به عنوان اسوههای مردم، گنجاندن سبک زندگی معصومین در برنامههای آموزشی، اضافه نمودن واحد درسی سبک زندگی اسلامی - ایرانی در دانشگاهها، افزایش برنامههای تبلیغی مرتبط با زندگی سالم توسط علماء دینی و....

گزارش از: شادمانی - قربی

منابع:

_{مقام معظم رهبری - (۲۳/۷/۱۳۹۱) - بیانات در دیدار با مردم و جوانان خراسان شمالی
نعمتی، معصومه (۱۳۹۱) – «درآمدی بر سبک زندگی اسلامی» - روزنامه رسالت}