به گزارش گروه اجتماعی دفاع پرس، قحطی ۱۲۸۸ق. کمر ایران را شکست. این قحطی قریب به سه میلیون نفر یعنی حدود یک سوم از جمعیت ایران آن روز را نابود کرد، توده کثیری را در جستجوی نان و کار به مهاجرت به خارج، بویژه به قفقاز وادار ساخت و ایران پرجمعیت و ثروتمند را به کشوری نسبتاً فقیر تبدیل کرد که برای تأمین نیازهای اولیه خود درمانده است. درباره این قحطی گفتهاند: گرانی که آدمخوری باب گشت/ هزار و دویست است و هشتاد و هشت.
دومین قحطی بزرگ، قحطی سالهای جنگ جهانی اول است که حدود ۸الی ۱۰میلیون نفر از جمعیت ایران را از بین برد. کتاب «قحطی بزرگ» دکتر مجد در این باره است که امروز مطلع شدم ویرایش دوم آن انتشار یافته. ویرایش دوم با چاپ دوم متفاوت است یعنی مطالب و اسناد جدید بر کتاب افزوده شده هم در متن انگلیسی و هم در ترجمه فارسی آن.
سومین قحطی بزرگ، قحطی سالهای جنگ جهانی دوم است که خوشبختانه کتاب دکتر مجد در این زمینه نیز منتشر اخیراً شده و مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی ترجمه آن به فارسی را آغاز کرده است. دکتر مجد تلفات قحطی جنگ جهانی دوم در ایران را حدود چهار میلیون نفر برآورد میکند.
حداقل رقمی که برای جمعیت ایران در حوالی سال ۱۹۰۰میلادی مورد اجماع است رقمی است که ویلیام مورگان شوستر بیان کرده یعنی ۱۳الی ۱۵میلیون نفر. اگر دستکم را مبنا قرار دهیم یعنی ۱۳میلیون نفر و میزان (نرخ) رشد جمعیت در ایران را ۱٫۲درصد بدانیم، که بنظر من نرخ رشد جمعیتی پائینی است برای ایران آن زمان، در سال ۱۹۴۴، یعنی در پایان جنگ جهانی دوم، جمعیت ایران باید ۲۱٬۹۷۲٬۸۲۵نفر باشد. اگر نرخ رشد را ۳درصد بگیریم، که با توجه به بافت عشایری ایران آن زمان معقول است مانند پاکستان که در دهه ۱۹۸۰نرخ رشد بالای ۳درصد داشت و الان ۱٬۶درصد است، جمعیت ایران در پایان جنگ دوم جهانی باید ۴۷٬۷۲۸٬۸۷۹نفر باشد. این در حالی است که جمعیت ایران در سال ۱۹۴۴بار دیگر ۱۳میلیون نفر ارزیابی میشود و در سرشماری ۱۳۳۵ش./ ۱۹۵۶م. به ۱۹میلیون نفر نزدیک میشود. به این ترتیب، ملاحظه میشود که به دلیل قحطی ناشی از دو جنگ جهانی چه فاجعه بزرگ انسانی در ایران رخ داده است.
عجیب اینجاست که همه ملتهایی که با چنین فاجعهای مواجه بودهاند درباره آن فراوان سخن میگویند و تحقیق و تبلیغ میکنند و گاه اغراق؛ از هولوکاست یهودیان تا هولوکاست لهستانیها و ارامنه و اخیراً اوکرائینیها. همه این مرگومیرها به دلیل قتل نبوده بلکه به دلیل عوارض جنگ مانند قحطی و بیماری نیز بوده است. ولی در مورد ایران زمانی که چنین مسائلی بیان میشود با مقابله جدی و گاه حتی تخطئه مواجه میشویم.
در زمان جنگ جهانی دوم قحطی بزرگی سراسر شوروی را فراگرفت. روزنامههای آن زمان پر است از قحطی وحشتناک روسیه. این قحطی شامل اوکراین نیز میشد. طبعاً در جریان قحطی عمومی جنگ جهانی دوم در شوروی سابق در اوکرائین نیز عده کثیری مردند. ارقام تلفات از ۱٫۸میلیون نفر شروع میشود و بعضی بیشتر تخمین میزنند.
در سالهای اخیر که ناسیونالیسم ضدروسی در اوکراین اوج گرفت، ناسیونالیستهای اوکراین غربی مفهومی ساختند بنام «هولودومور» به تقلید از واژه «هولوکاست».
«هولودومور» پس از انقلاب نارنجی ۲۰۰۴ایجاد شد و در سال ۲۰۰۶ویکتور پوشچنکو، رئیس جمهور غربگرای اوکراین آن را رسماً به عنوان سیاست سازمانیافته روسها برای نسلکشی در اوکراین از طریق ایجاد قحطی مصنوعی تعریف کرد.
محققین جدی میدانند که قحطی فوق اختصاص به اوکراین نداشت و مردم روسیه نیز قربانی آن بودند، ولی کانونهای ضد روسی از این مفهوم برای تقویت ناسیونالیسم ضد روسی در اوکراین حمایت کردند تا بدانجا که دولت استفن هارپر در مه ۲۰۰۸اولین دولتی بود که «هولودومور» را به رسمیت شناخت و شخص هارپر در سخنرانی معروفی رقم تلفات اوکرائین در قحطی جنگ جهانی دوم را به ده میلیون نفر افزایش داد!
در جهانی که امثال ناسیونالیستهای اوکراین برای خود «هولودومور» میسازند و مصائب عمومی آن زمان را به نفع خود مصادره میکنند، در ایران عکس آن رفتار میشود یعنی عدهای تلاش میکنند برای انکار تلفات ناشی از جنگهای اول و دوم و طبعاً تأثیر آن بر عقبماندگی ایران.
این مسئله بخصوص در مورد جنگ اول بیشتر صادق است اگر سیاست بریتانیا را در قحطی فوق مؤثر بدانیم: بهرهگیری از این فاجعه انسانی برای تغییر نظم سیاسی و تحمیل حکومت مورد نظر خود بر ایران.
عبدالله شهبازی
