گروه استان‌های دفاع‌پرس_«سیده معصومه حسینی»؛ در دنیایی که تکنولوژی ما را مغرور و هوش مصنوعی ما را سرگرم کرده، انسان گمان می‌برد که بر همه‌چیز مسلط است. اما امام علی (ع) با یک توصیف شگفت‌آور، انسان را از خواب غفلت بیدار می‌کند. بیانی حیرت‌زا از ساختار جسم انسان، که نه صرفاً برای شگفتی علمی، بلکه برای تلنگری عمیق به فهم جایگاه بشر در نظام هستی است. امیرالمؤمنین نمی‌خواهد ما فقط متحیّر خلقت خود شویم؛ بلکه می‌خواهد به یاد آوریم که از چنین مخلوق عجیبی، رسالتی عجیب‌تر نیز انتظار می‌رود. قالَ علیه‌السّلام: «اعْجَبُوا لِهَذَا الْإِنْسَانِ، یَنْظُرُ بِشَحْمٍ، وَ یَتَکَلَّمُ بِلَحْمٍ، وَ یَسْمَعُ بِعَظْمٍ، وَ یَتَنَفَّسُ مِنْ خَرْمٍ» ابتدا با جمله‌ای کوتاه تورا مبهوت خود می‌کند! اعْجَبُوا لِهَذَا الْإِنْسَانِ
۱. نگاه کن، با توده‌ای چربی!
«یَنْظُرُ بِشَحْمٍ»
چشم انسان – این ابزار پیچیده ادراک و شناخت – تنها یک توده چربی است؛ اما با همین شحم، جهان را می‌بیند، زیبایی را درک می‌کند، و حقیقت را می‌جوید. اما آیا واقعاً «می‌بیند»؟ یا صرفاً نگاه می‌کند بی‌آن‌که عبرت بگیرد؟ انسانی که با چربی می‌بیند، باید چشم سَر را برای چشم سِر بسازد. در فتنه‌ها، بسیاری «می‌نگرند»، اما نمی‌فهمند. زمانی می‌توانیم بگوییم در مسیر تمدن سازی جامعه پردازی کرده‌ایم که مردمش «با چشم دل» نگاه می‌کنند، نه فقط با تیکه‌ای از چربی.
۲. سخن می‌گوید، با تکه‌ای گوشت!
«یَتَکَلَّمُ بِلَحْمٍ»
زبان، عضله‌ای از گوشت است؛ اما همین گوشت، می‌تواند قلوبی را زنده کند یا بسوزاند. کلام، ابزار ساخت یا تخریب جامعه است. در مدیریت، تشکیلات، تربیت، و ارتباطات، زبان از اساسی‌ترین ابزار‌های تحول است. امام علی (ع) هشدار می‌دهد که این تکه گوشتِ کوچک، مسئولیتی بزرگ دارد. اگر می‌خواهی جامعه‌ساز باشی، باید زبانَت تربیت‌شده باشد؛ چرا که کلام، خط مقدم میدان تربیت و جامعه سازی است.
۳. می‌شنود، با قطعه‌ای استخوان!
«یَسْمَعُ بِعَظْمٍ»
درونی‌ترین ادراک‌ها، از دریچه گوش رخ می‌دهد شنیدن نوعی درک صدایی است از جنس مجردات و این از عجیب‌ترین عضو خلق شده در انسان است؟! شنیدن با استخوان، یعنی آنچه می‌شنوی، باید بر استخوان‌بندی شخصیتت اثر بگذارد. در دنیایی که گوش‌ها پر شده از شایعه، فریاد و هیاهو، گوش تربیت‌شده یعنی فیلتری برای شناخت حق و باطل؛ و چه زیباست که مولا امیرالمونین به یادمان می‌آورد: حتی استخوان هم در مسیر هدایت تو قرار دارد؛ اگر بخواهی. در جنگ شناختی، کسی نجات می‌یابد که گوشش تربیت شده باشد؛ گوش ندهد به هر صدایی و نپذیرد هر شنیده‌ای را، چرا که مرز بین اصوات حق و باطل شباهت از آسمان است تا زمین.
۴. تنفس می‌کند، از سوراخی باریک!
«یَتَنَفَّسُ مِنْ خَرْمٍ»
نَفَس که نشانه حیات است، از حفره‌ای باریک خارج می‌شود. این یعنی حیات انسان، وابسته به لطیف‌ترین و ضعیف‌ترین مسیرهاست. پس، مغرور چه هستی‌ای انسان؟ اگر هر لحظه، نفسَت بند بیاید، تمام من من هایت فرو می‌ریزد. این یادآوری، نه برای ترس، بلکه برای تسلیم و تعقل است! تمدن اسلامی را کسی می‌سازد که بداند زندگی‌اش در «نَفَس» خلاصه می‌شود، و نفسش باید در مسیر خداوند باشد.
نتیجه‌گیری
امام علی (ع) در این حکمت، به ظاهر ساده، ترکیبی از انسان‌شناسی، خودسازی و تمدن‌سازی را در کنار هم ترسیم می‌کند: اگر چشم داری، عبرت بگیر. اگر زبان داری، حقیقت را بگو. اگر گوش داری، خوب بشنو. اگر زنده‌ای، از حیاتت برای ساختن بهره بگیر. انسان، با ابزار‌هایی به‌ظاهر ضعیف، مأمور ساختن جهانی عظیم است؛ و این است هنر خدای حکیم، که انسان را اشرف مخلوقات نامید و خلیفه الله.
تلنگر پایانی
وقتی با گوشت و استخوان و شحم، می‌بینی، می‌شنوی و حرف می‌زنی و نفس می‌کشی… آیا حق بر آن نیست که در برابر این نعمت‌ها، «حقیقت‌جو» باشی؟
انتهای پیام/
