سیره سیاسی و اخلاقی پیامبر اعظم اسلام(ص)

روز‌های پایانی ماه صفر در تقویم اسلامی روز‌های غمبار و یادآور رحلت و شهادت بهترین انسان‌ها و مخلوقات الهی است.
کد خبر: ۷۷۲۰۰۹
تاریخ انتشار: ۳۱ مرداد ۱۴۰۴ - ۱۱:۲۴ - 22August 2025

به گزارش خبرنگار گروه فرهنگ دفاع‌پرس، ۲۸ صفر سالروز رحلت جانسوز رسول مکرم اسلام (ص) و به روایتی شهادت جانگداز نوه بزرگوار ایشان امام دوم، امام حسن مجتبی (ع) است. رسول گرامی و اهل بیت وی، مظهر تام اسماء الهی و آیینه تمام نمای صفات جمال و جلال حق‌اند. آنان، پیشوایان بشر به سوی فضایل و ارزش‌های متعالی انسانی و الهی‌اند و آشنایی با ابعاد گوناگون شخصیت و زندگی این رهبران الهی، بهترین توشه سالکان راه حقیقت و پاکبازان طریقِ سعادت و کمال است.

سیره سیاسی و اخلاقی پیامبر اعظم

زندگی پیامبر اعظم و ائمه هدی (علیهم السلام) داستان انسان‌های پاک و به کمال رسیده‌ای است که برای هر پوینده‌ای، راهی هموار و مستقیم به سوی حقیقت را نشان می‌دهد، و زندگی پرفراز و نشیب و سراسر صلابت و جاودانگی آنان، می‌تواند همه ابعاد و شئون مختلف حیات انسان کامل را تأمین کند.

حضرت محمد بن عبدالله (ص) پس از ۲۳ سال دعوت و مجاهدت و ابلاغ پیام الهی و پس از فراز و نشیب‌های فراوان در راه انجام رسالت بزرگ خویش، سرانجام در سال یازدهم هجری در روز بیست و هشتم ماه صفر بنا به روایت بیشتر علمای شیعه و دوازدهم ربیع‌الاول بنا به قول اکثر علمای اهل سنت، در سن ۶۳ سالگی پس از ۱۴ روز بیماری و کسالت، رحلت فرمودند. اما برخی منابع از ترور ایشان توسط یهود با مسموم سازی ایشان سخن می‌گویند که در این زمینه اسناد و رویات کم اما قابل اتکایی توسط برخی مورخین بیان شده است. 

امت واحده

سیره پیامبر اکرم (ص) در ایجاد امت واحد، می‌تواند مبین و مفسر اصول و معیار‌هایی برای وضعیت کنونی جهان اسلام باشد. بدین ترتیب، مسئله وحدت اسلامی نه تنها در مجموعه مباحث سیره نبوی یا سیره سیاسی، بلکه به‌عنوان موضوعی که اکنون مورد ابتلای جوامع اسلامی است، مورد توجه قرار می‌گیرد. 

پیش از هجرت پیامبر (ص) به مدینه دو قبیله بزرگ اوس و خزرج، سال‌ها درگیر جنگ و خونریزی بودند که جنگ «بعاث» نمونه مشهور آن است. پیامبر اسلام (ص) پس از هجرت، با حکمت، نرم‌خویی و محور قرار دادن ایمان به خدا توانستند دشمنی‌های دیرینه را برطرف کنند. قرآن کریم به این نعمت وحدت در آیه ۱۰۳ سوره مبارکه آل عمران اشاره دارد: «وَ اذْکُروا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَیکم إذْ کنْتُم أعْداءً فَألَّف بَینَ قُلوبِکم فأصبَحتُم بِنِعمَتِهِ إخوَاناً»؛ ابتکار ویژه پیامبر گرامی اسلام تأسیس نظام «اخوت» (برادری اسلامی) بود.

پیامبر (ص) با ابتکار خود پیمان برادری بین مهاجران و انصار برقرار کردند. این پیمان نه فقط اختلافات اوس و خزرج را پایان داد، بلکه مهاجران بی‌سرپناه مکه را نیز در دل جامعه مدینه جای داد. در این پیمان، هر مسلمان با فردی از قبیله دیگر «برادر» شد، تا جایی که برخی حتی حاضر بودند دارایی خود را با برادر ایمانی‌شان تقسیم کنند و نمونه روشن آن، سعد بن ربیع و عبدالرحمن بن عوف است.

این اقدام، ساختار اجتماعی تازه‌ای به‌وجود آورد که بر پایه ایمان، عدالت و مساوات و نه براساس نسب و قبیله بود، بنابراین رهبری پیامبر (ص) براساس ایمان، عدالت، مدارا و همبستگی اجتماعی توانست جامعه‌ای متفرق را به امتی واحد و منسجم تبدیل کند. دیگر جاهلیت عربی و تفکر اربابی و تفوق عربی به غیر عربی اعتبار خود را از دست داد. هرچند بعد از رحلت ایشان دوباره به این خطای بزرگ رجعت شد.

یکی از معجزات پیامبر اعظم (ص)، اعجاز اخلاقی بود که توسط آیات قرآن کریم در بین جامعه اعراب به‌وجود آورد. روش اصلاح ارزش‌های اخلاقی عرب جاهلی به این‌گونه بود که برخی ارزش‌های اخلاقی اعراب مثلاً مهمان‌نوازی و بخشش را پذیرفتند و برخی از آنها را اصلاح کردند از جمله شجاعت جاهلی که به‌صورت جنگ‌طلبی بود، تبدیل به شجاعت در راه حق و عدالت شد و برخی را کاملاً دگرگون کردند، به‌طور نمونه افتخار به نسب و قبیله جای خود را به تقوا و ایمان داد.

اعجاز اخلاقی اما در بیان رسول معظم، حضرت ختمی (ص) به عنوان یکی از اهداف بعثت ایشان یاد شده، «اتمام مکارم اخلاق» به نوعی همین اعجاز اخلاقی ایشان بوده که حتی در چهل سال قبل از بعثت نیز در شخصیت پر برکت ایشان تبلور یافته است و علت اصلی جذب مردم به ایشان همین بوده است.

مهمترین وجه پیامبر اعظم

اما مهمترین وجه پیامبر مکرم اسلام صل الله علیه و آله سیره سیاسی ایشان بود. در اصول اعتقادات شیعه، کتاب قرآن دستورالعمل اجرایی و پیامبر و ائمه مجریان حقیقی آن هستند و حاکمیت از آن خداست و بنا به تصریح قرآن، خدا این حاکمیت را به پیامبر و جانشینان او که ولی امر هستند داده است. 

تحقق حاکمیت ولی الهی بر جوامع تنها در سی سال پیامبری داود و سلیمان، ۱۰ سال در دوران پایان عمر پیامبر اعظم صل الله علیه و آله و پنج سال در دروان امام علی علیه السلام محقق شد و حدود پنج ماه نیز در دوران ابتدای امامت امام حسن علیه‌السلام. 

از این جهت است که در تفکر شیعه تحقق ظهور حضرت بقیه الله الاعظم عجل الله تعالی فرجه الشریف مهمترین ماموریت همه انبیاء و ائمه از صدر تاریخ یعنی از خلقت آدم تا امروز است. این یعنی جهانی‌سازی حاکمیتی توحیدی و همه برای تحقق این آرمان تلاش می‌کنند که در آن حاکمیت شرایط حداکثری برای بنای توحید در جامعه، ابراز عملی ایمان، اجرای احکام اسلامی و رعایت اصول اخلاق وجود دارد و قرآن در آن به وسیله ولی الهی پیاده‌سازی کامل می‌شود.

بر این اساس است که همه بزرگواران از خاندان رسالت و امامت داغ‌های بزرگی چون رحلت پیامبر اعظم صل الله علیه و آله، ماجرای کربلا و... را تحمل می‌کردند و می‌کنند، چون مسیر این مبارزه منتج به ظهور خواهد بود.

انتهای پیام/ 119

نظر شما
پربیننده ها
آخرین اخبار