گروه استان‌های دفاع‌پرس- «راضیه ناطقی» دانش‌پژوه جامعه المصطفی العالمیه؛ یکی از نیاز‌های اساسی دنیای اسلام، به خصوص با توجه به شرایط معاصر از جمله مسایل اخیر مربوط به فلسطین، موضوع وحدت است که البته از دیرباز مورد دغدغه بسیاری از منادیان همبستگی مذاهب اسلامی بوده است. بزرگانی همچون سید جمال الدین اسدآبادی، سیدعبدالحسین شرف‌الدین عاملی، علامه محمدتقی قمی و در عصر ما علمایی مانند آیت‌الله بروجردی، امام خمینی (ره) و آیت‌الله خامنه‌ای از منادیان وحدت اسلامی بوده‌اند. قبل از اشاره به ضرورت وحدت و سپس ارائه چند راهکار کاربردی برای تحقق این مهم، ابتدا لازم است تعریف صحیحی از وحدت ارائه شود. مقصود از وحدت چیست؟ آیا وحدتِ مذاهب اسلامی به معنای کنار گذاشتن عقاید هر مذهب و تبدیل مذاهبِ شیعه و اهل سنت به مذهب سومی است یا معنای دیگری مراد است؟
حق این است که مراد از وحدت، حل مسائل همه مذاهب درون مذهب واحد نیست؛ بلکه مقصود، سعی برای فهم واقعی دیدگاه‌ها و نزدیک کردن آنها – در صورت امکان – و در کنار هم زیستن و تشکیل صف واحد در برابر دشمنان اسلام است. این مسئله با اتخاذ روش‌هایی از جانب علمای مسلمان، دولت‌های اسلامی و پیروان همه مذاهب اسلامی ممکن است.
در مورد ضرورت وحدت باید گفت بر کسی پوشیده نیست که جهان اسلام در عصر حاضر با شرایطی بحرانی روبه روست؛ در برخی مناطق با فتوا به تکفیر شیعیان هر روز تعدادی از شیعیان در گوشه و کنار جهان کشته می‌شوند و از طرفی نزاع درونی بین خود شیعه و نیز اهل سنت از انسجام مسلمانان کاسته و زمینه تسلط کفار و سردمداران‌شان، که همه ریشه در سیاست‌های خبیث استکبار جهانی دارد، را فراهم کرده است. گذشته از این‌ها؛ شیعه و اهل سنت دشمنان مشترکی به نام آمریکا و اسرائیل و استکبار جهانی دارند. این مسائل اهمیت وحدت شیعه و اهل سنت را بیش از پیش الزامی می‌کند. وحدت در زمان فعلی بسیار ضروری است و این ضرورت امر تشریفاتی نیست. ضمن اینکه وحدت مسلمین یک مسئله تاکتیکی و مقطعی نیست، بلکه به تعبیر رهبر معظم انقلاب اسلامی یک امر راهبردی است که باید در همه زمان‌ها ادامه یابد. مسلمانان در پرتوی این اتحاد می‌توانند قدرت و عظمت پیدا کرده و در ابعاد مختلف پیشرفت کنند.
رهبر انقلاب اخیراً در دیدار شرکت‌کنندگان در اجلاس محبان اهل بیت (علیهم السلام) اظهار داشتند که «در چنین شرایطی وحدت امت اسلامی اوجب واجبات است». آیت‌الله «سید علی سیستانی» مرجع عظام تقلید نیز در جملات خود از اهل سنت نه به عنوان برادر بلکه با عنوان جان شیعه (انفسنا) یاد کرده‌اند؛ بنابراین باید از هر امری که به تفرقه در جامعه دامن بزند بپرهیزیم؛ چراکه با این کار‌ها ممکن است موجب قتل شیعیانی که در کشور‌های دیگر در اقلیت هستند، شویم که در این صورت اگر یک قطره خون از آنها ریخته شود، ما مسبب آن خواهیم بود؛ بنابراین جهان اسلام و جامعه اسلامی با تشکیل امت واحده می‌تواند یک صدا و یک پارچه مانع از سلطه دشمنان اسلام و استکبار جهانی و ابرقدرت‌های شرق و غرب شود. وحدت نیز فرآیندی است که در راستای مجموعه‌ای از تحولات فرهنگی، اجتماعی و سیاسی شکل می‌گیرد.
بعد از بیان اهمیت و ضرورت وحدت اسلامی به چند راه مهم که به وحدت شیعه و اهل سنت و نیز تحقق امت واحده اسلامی کمک می‌کند اشاره می‌کنیم. اما قبل از آن لازم است بگوییم: هر چند شیعه و اهل سنت هر کدام اعتقادات شان را به حق می‌دانند ولی الزامی نیست هرکدام در برخورد با دیگری، در وهله اول بخواهند او را به مذهب خود دعوت کنند؛ بلکه همین قدر که رفتارمان بر مبنای رفتار رحمانی رسول اکرم (ص) باشد کافی است و تأثیرش را خواهد داشت.
اگر به رفتار، سلوک و ادبیات رحمانی پیامبر اکرم (ص) در جامعه جاهلی عرب آن زمان توجه کنیم می‌بینیم سیره ایشان خیلی در جذب دیگران تأثیر داشت. اگر خواص جامعه وحدت را با همان ادبیات و رفتار رحمانی پیامبرگونه در میان مردم جا بیندازند شاید هیچ وقت شاهد حوادث امثال پاراچنار نباشیم؛ بنابراین پیروان هر کدام از مذاهب اسلامی در عین حفظ تمام تفاوت‌هایی که در نگرش مذهبی خود دارند می‌توانند با توجه به اصول اخلاقی و رفتار مسالمت آمیز با پیروان دیگر مذاهب که رسول اکرم (ص) سرآمد آن بودند و برای آن مبعوث گشته‌اند به زندگی مسالمت آمیز در کنار یکدیگر ادامه دهند. زیرا دعوت به تقریب تنها با گفتمان اعتقادی یا فقهی انجام نمی‌شود؛ بلکه عمل به توصیه‌های اخلاقی چه بسا در تحقق وحدت کارآمدتر باشد.
نکته دیگری که باید توجه کرد این است که در تعاملات‌مان با برادران اهل سنت دنبال اشتراکاتمان باشیم و همان‌ها را پررنگ کنیم. حساسیت‌ها را کم کنیم، دقت کنیم از کلمات تفرقه انگیز، برگزاری مراسم لعن و اهانت به مقدسات اهل سنت و هرچیزی که طرف مقابل را تحریک می‌کند استفاده نکنیم. در طول تاریخ به ویژه سال‌های اخیر شاهد این بوده‌ایم که بزرگان بعضی مذاهب توسط مذهبی دیگر مورد لعن قرار گرفته‌اند که در برخی موارد منجر به کشته شدن برخی انسان‌های بی گناه در منطقه‌ای دیگر شده است. اما در ادامه راهبرد‌ها و راهکار‌هایی برای تحقق بیشتر وحدت پیشنهاد می‌گردد:
۱. تأکید بر مشترکات در تمام موارد اخلاقی، اجتماعی و اعتقادی؛ با تاکید بر این نکته که به جای شعار، کار عملی کنیم. هر چند ما شیعیان با اهل سنت در برخی مسائل تاریخی و دینی اختلافاتی داریم، اما می‌توانیم با جهات تفرقه‌انگیز مقابله کنیم و در کلیات آن که با هم اشتراک داریم همان‌ها را عاملی برای وحدت قرار دهیم. مثلا میلاد رسول اکرم (ص) که جزء مشترکاتمان است را باشکوه برگزار کنیم. درباره تاریخ میلاد حضرت محمد (ص) میان مسلمانان اختلاف نظر اندکی وجود دارد، اهل سنت معتقدند که ۱۲ ربیع الاول سالروز تولد رسول اکرم (ص) است و شیعه ۱۷ ربیع الاول را روز میلاد پیامبر (ص) می‌داند. امام خمینی (ره) از این موضوع برای ایجاد یکپارچگی میان مسلمانان استفاده کردند.
البته تکیه بر مشترکات، به معنای حذف حقیقت یا کم رنگ کردن شعائر دینی نیست. همچنانکه رهبر معظم انقلاب در عین تأکید بر امر وحدت، در ایام فاطمیه که از امور مورد اختلاف میان شیعه و اهل سنت است مراسم عزاداری برگزار می‌کنند.
برادر شیعه‌ای که می‌خواهد کار فرهنگی کند؛ می‌تواند برادر اهل سنتش را هم شریک کند. اگر در منطقه‌ای هستید که آمیختگی شیعه و اهل سنت وجود دارد مراکز خدماتی و فرهنگی را گسترش دهید و آن را ویژه استفاده همه اهالی آن منطقه (چه شیعه و چه اهل سنت) کنید.
۲. مسائل و مشکلات اجتماعی مدخل خوبی برای همکاری سنی و شیعه است. برای نمونه هر دو از فساد جامعه بیمناک هستیم؛ لذا مواردی مانند حجاب، به خصوص در دختران جوان، دغدغه حضور جوانان در مسجد، مبارزه با فقر در جامعه و مناطق محروم و دهها مورد دیگر، زمینه‌های همکاری خوبی دارد که در این موارد می‌توان با هم‌اندیشی به راه حل‌های خوبی رسید. همچنین مسائل بین‌الملل نیز می‌تواند عرصه‌ای برای هم اندیشی‌ها باشد؛ مانند فلسطین، میانمار، کشمیر، آمریکا و اسرائیل و سایر موارد مشابه.
۳. یکی از چیز‌هایی که به حفظ وحدت کمک می‌کند استفاده از ظرفیت‌های مذهبی مانند ایام حج، عید غدیر خم، اربعین و زیارت کربلا که زمان‌های مناسبی برای طرح مسائل مشترک است. حج یکی از بزرگ‌ترین تعالیم اسلامی ماست که می‌تواند یکی از مظاهر انسجام در امت اسلامی باشد. مسلمانان از نقاط مختلف جهان با نژاد، رنگ و مذاهب مختلف در زمانی خاص دور خانه خدا جمع می‌شوند که فرصت خوبی برای تبادل آراء و افکار یکدیگر است.
۴. ایجاد مؤسسات فکری-فرهنگی و مراکز علمی با مشارکت اهل سنت از دیگر پیشنهادات است. در این مراکز طلاب و دانش‌پژوهان فریقین می‌توانند در کنار هم به تحصیل معارف دینی مانند فقه، عقاید، تفسیر، تاریخ و موارد مشابه به صورت تطبیقی بپردازند. این کار موجب شناخت صحیح از عقاید یکدیگر می‌شود و کم‌ترین اثر آن اجتناب از اتهامات ناروا به یکدیگر است (وحدت اسلامی مبانی، عرصه ها، موانع و راهکارها، محمدرسول حسینی، ص ۲۱۴).
۵. روابط اجتماعی، انسانی، عاطفی خودمان را محدود به شیعیان نکنیم. محبت به همگان را سرلوحه رفتارمان قرار دهیم نه قومیت یا مذهبی خاص.
۶. مراکزی، چون درمانگاه، مدرسه، پژوهشگاه، مؤسسات خدماتی مشترک با اهل سنت ایجاد شود و اسم موسسه چیزی باشد که دو طرف روی آن حساسیت ندارند. اگر کتابخانه‌ای تأسیس می‌شود کتاب‌هایی که برای دو طرف حساسیت‌زا هستند در کتابخانه نباشد.
۷. رسانه‌ها اعم از دیداری، شنیداری و مکتوب ظرفیت زیادی در تقریب مذاهب دارند. تولید محتوا در قالب فیلم، کلیپ، نشریه، ایجاد وبلاگ و سایت و سایر ابزارهای رسانه‌ای با مضمون تقریب با تأکید بر مشترکات طرفین و پرهیز از مسائل تفرقه‌افکن راهکار دیگری برای تحقق وحدت است.
۸. تشکیل اتاق فکر‌هایی برای تعیین راهکار برای از بین بردن تعصبات مذهبی زمینه تقویت وحدت را فراهم می‌آورد.
۹. استفاده از ظرفیت‌های سنتی مانند ریش‌سفیدان، خان‌ها، بزرگان فامیل، کسانی که احترام خاصی دارند برای گسترش وحدت مفید خواهد بود.
۱۰. نقش خواص جامعه و عملکردشان در وحدت را در گسترش وحدت نمی‌توان نادیده گرفت.
۱۱. تلاش برای فراهم کردن حضور علما و بزرگان تقریب در مکان‌های مؤثر از دیگر راهبرد‌های دست یابی به وحدت محسوب می‌شود.
انتهای پیام/
