به گزارش گروه فرهنگ دفاع‌پرس، محمدرضا شرفی خبوشان، نویسنده و دبیر سابق جایزه ادبی جلال اظهار داشت: داستان امروزی، به‌ویژه داستان روزگار ما، هنری خواندنی است. داستان‌نویس تلاش می‌کند صحنه‌های داستان در ذهن مخاطب به تصویر درآید. از این‌رو، رمان نسبت به هنرهای دیگر برتر است و می‌توان گفت که در برابر هنر سینما نیز کوتاه نیامده است. رمان صحنه‌پردازی خود را در ذهن مخاطب انجام می‌دهد و مخاطب با خواندن واژه‌ها در فضای ذهنی خود تجربه‌های شخصی‌اش را از این واژه‌ها ـ که نمادهایی قراردادی برای معنا هستند ـ بازآفرینی می‌کند.
نویسنده رمان «عاشقی به سبک ونگوگ» ادامه داد: لحنی که از قرائت داستان می‌شنویم، مانع از کارکرد تصویرسازی شخصی مخاطب می‌شود. رمان و داستان چیزی را می‌سازند که متعلق به خواننده است و هر خواننده‌ای با خوانش شخصی از واژه‌ها، یادکرد تجربه، افزودن جهان شخصی و قراردادهایی که به‌واسطه واژه‌ها در ذهن شکل می‌گیرد، دخالت‌گر و کنش‌گر است. این آفرینش در ذهن مخاطب شکل می‌گیرد؛ ذهنی که مملو از خاطرات و مفاهیمی متعلق به جهان فردی مخاطب است. جهان فردی مخاطبان با یکدیگر متفاوت است.
وی با بیان اینکه همه رمان‌های جهان از صحنه‌های به‌هم‌پیوسته‌ای تشکیل شده‌اند که تلاش دارند نمای کلی از واقعه و داستان را ترسیم کنند، گفت: این صحنه‌ها به مدد ذهن مخاطب بیدار می‌شوند. رمان محصولی است که می‌کوشد در ذهن مخاطب، تصاویر خود را به کمک تجربه‌های او بیدار کند. اگر تصویر و صوت در این امر دخالت کنند، کارکرد اصلی رمان مخدوش می‌شود.
شرفی خبوشان افزود: فیلم‌هایی که با اقتباس از رمان ساخته می‌شوند، اثرِ کارگردان به‌شمار می‌آیند. اقتباس به‌معنای خلق اثری جدید با الهام از رمان است. سینما توانایی تصویرگری دقیق آن‌چه را که در رمان اتفاق می‌افتد، ندارد. به همین دلیل، رمان‌نویسان در طول حیات خود برای اقتباس از آثارشان چندان راغب نبوده‌اند، چراکه به‌خوبی می‌دانستند آن‌چه می‌نویسند باید در ذهن مخاطب شکل بگیرد.
نویسنده کتاب «موهای تو خانه ماهی‌ها» با تأکید بر اینکه رمان امری شنیداری نیست، گفت: در صوتی‌کردن رمان موفق نخواهیم بود، زیرا با این کار آزادی ذهنی مخاطب را سلب می‌کنیم. معتقدم رمان را باید خواند؛ رمان امری خواندنی است و به تعداد کسانی که آن را می‌خوانند، در ذهن ساخته می‌شود.
وی افزود: شعر بر مبنای موسیقی کلام و هارمونی واژه‌ها بنا شده و کارکرد خود را بر صدا استوار کرده است. حتی شعرهای سپید نیز چنین‌اند. شعر با صدای خوب تأثیرگذاری بیشتری دارد و از آغاز پیدایش، تلاش کرده صدا و موسیقی را با خود همراه کند.
شرفی خبوشان با بیان اینکه خوراک اغلب کاربران ایرانی در فضای مجازی، محصولات غیرایرانی است، گفت: این اتفاق در فضای رمان و ادبیات نیز رخ داده است. پدیده فضای مجازی و تلفن همراه، انسان‌ها را تنها کرده است. «دیدن» در بسیاری از شبکه‌های اجتماعی، اصل و بنای جذابیت آنهاست. مخاطبان و کاربران ترجیح می‌دهند کلیپ ببینند و خواندن متن در حال فراموشی است. در این شرایط، انسان از آفرینش‌گری دور و به مصرف‌کننده تصاویر تبدیل می‌شود.
این نویسنده به تأثیر خواندن رمان در کیفیت زندگی اشاره کرد و ادامه داد: اگر برای فرهنگ، گزاره‌هایی قائل شویم که مشخص کنند چه چیزهایی آن را غنی‌تر می‌سازد، این فرهنگ کیفیت و درک متقابل زندگی را افزایش خواهد داد. اگر در فرهنگ ما، خوانش رمان‌های ایرانی افزوده شود، کیفیت و تعاملات مردم با یکدیگر بهبود می‌یابد؛ چراکه رمان ذهن‌ها را از خلسه حاصل از مشکلات و پیامدهای ناگوار بیرونی نجات می‌دهد و به انسان‌ها مجال می‌دهد زندگی را به‌عنوان پدیده‌ای قابل‌درک ببینند و کلیت آن را تماشا کنند.
وی خواندن رمان را به کتاب‌خوانی نزدیک‌تر دانست و گفت: با خواندن رمان، روایت یک انسان و کنجکاوی برای دانستن زندگی دیگران را انتخاب می‌کنیم. این موضوع تفاوت آشکار میان رمان و سایر کتاب‌هاست. در رمان و داستان چیزی وجود دارد که در دیگر کتاب‌ها نیست. دستاورد جانبی خواندن رمان این است که دانش ما را افزایش می‌دهد. در جامعه‌ای که خواندن رمان و داستان کم‌رنگ و فراموش شود، دلسوزی و مهربانی نیز دور و دورتر می‌شود.
نویسنده کتاب «قاف اقیانوس» بیان کرد: رمان تلاش می‌کند انسان‌ها را آزاد نگه دارد و از تبدیل آنها به مصرف‌کننده صرف جلوگیری کند. خواندن رمان، انسان‌ها را از فراموش‌کردن آزادی ـ آزادی به‌معنای تخیل ـ حفظ می‌کند. ما گاهی چشیدن طعم آزادی را فراموش می‌کنیم. همچنین، یکی از راه‌های نجات جامعه برای حفظ شأن و منزلت انسانی، خوانش داستان و رمان است.
شرفی خبوشان در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به نسبت رمان با مفهوم «آزادی» گفت: جامعه‌ای که خوانندگان رمان و داستان زیادی داشته باشد، نشان می‌دهد ارزش‌هایی در آن جامعه پاس داشته می‌شود. در چنین جامعه‌ای، پول و قدرت یگانه معیار جذب مردم نیست و تعیین نمی‌کند چه کسی ارزش بیشتری دارد. بنابراین، رمان هنری است که آزادی انسان را در ذهن به او یادآوری می‌کند و می‌کوشد ارزش‌های یک جامعه‌ی انسانی را حفظ کند.
وی افزود: این موضوع یک مسئله جمعی است. ادبیات، به‌ویژه رمان، حاصل علاقه‌مندی و تلاش جمعی است. رمان هنری است که در آن افراد متعددی حضور دارند و اجتماعی را تشکیل می‌دهند که با هم رخدادی را پدید می‌آورند. رونق انتشار و خواندن رمان، همچون فضای درونی آن، محصولی جمعی است.
انتهای پیام/ 121
