گروه استانهای دفاع‌پرس_سردار «محمدرضا موحد» فرمانده سپاه کربلا؛ مسجد در منظومه فکری انقلاب اسلامی، نه‌تنها عبادتگاه مؤمنان بلکه نهاد راهبردی تحول فرهنگی و اجتماعی در مقیاس محله است. رهبر معظم انقلاب در بیانات ۱۹ مهرماه ۱۳۹۱، چشم‌اندازی ترسیم کردند که در آن مسجد از قالب سنتی و مناسکی عبور کرده و به «مرکز اجتماعی اسلام» و «قلب تپنده فرهنگ انقلاب اسلامی» بدل می‌شود. در این نگاه، مسجد متعالی، مرکز تربیت انسان مؤمن، اندیشمند و کنشگر اجتماعی است؛ محلی که ایمان در کنار عقلانیت، و عبادت در کنار مسئولیت اجتماعی معنا می‌یابد. محور این منظومه، امام مسجد است؛ امامی که نه فقط پیش‌نماز، که راهبر فکری و اخلاقی محله است. اما این نقش، هنگامی به ثمر می‌نشیند که بازوان فکری، فرهنگی و اجتماعی او در کنار هم عمل کنند.
پایگاه مقاومت بسیج به‌عنوان بازوی عملیاتی و شبکه مردمی مسجد، نقشی تعیین‌کننده در تحقق این مأموریت دارد. بسیج، سازمان‌یافته‌ترین نهاد اجتماعی مسجد است که با پیوند دادن جوانان، گروه‌های مردمی و ظرفیت‌های محلی، امکان می‌دهد تا امام مسجد بتواند هدایت فرهنگی و اجتماعی محله را به‌صورت میدانی و اثرگذار پیش ببرد. در کنار آن، کانون‌های فرهنگی و هنری مسجد نیز نقش بازوی فکری، هنری و رسانه‌ای را ایفا می‌کنند؛ بازوانی که در تعامل نزدیک با بسیج و تحت هدایت امام مسجد، می‌توانند مسجد را به «کارخانه تولید امید و ایمان» در متن جامعه تبدیل کنند.
رهبر معظم انقلاب در آن بیانات تاریخی، جمله‌ای کوتاه، اما راهبردی بیان فرمودند: «کانون‌های فرهنگی هنری مساجد را فراموش نکنید؛ با همکاری بسیج آنها را مؤثر کنید.» این جمله نه توصیه‌ای ساده، که ترسیم یک «مدل حکمرانی فرهنگی در مقیاس محله» است. در این مدل، امام مسجد محور هدایت، بسیج محور حرکت، و کانون فرهنگی محور اندیشه و هنر است. تعامل این سه ضلع، مسجد را از یک نهاد عبادی به مرکز تمدن‌سازی اجتماعی ارتقا می‌دهد. تجربه میدانی استان مازندران در قالب «طرح محله مهدوی» شاهدی روشن بر کارآمدی این الگوست. در این طرح، مسجد به مرکز شناسایی و حل مسائل محله تبدیل شده است؛ جایی که امام مسجد با همراهی بسیج، در کنار مردم به‌صورت شبکه‌ای و مسئله‌محور عمل می‌کنند.
امروز بیش از ۹۰۰ محله در استان در چارچوب این طرح فعال‌اند و تاکنون بیش از هزار و پانصد مسئله فرهنگی، اجتماعی و معیشتی با همین سازوکار حل شده است. این تجربه نشان داد که وقتی فرماندهی فرهنگی در سطح مسجد منسجم و جهت‌دار باشد، مسجد دوباره در قلب زندگی مردم جای می‌گیرد و اعتماد اجتماعی احیا می‌شود.
رهبر معظم انقلاب اسلامی تأکید دارند که در مواجهه با نسل جوان باید با «سلاح معرفت و استدلال» پیش رفت. این نگاه، در حقیقت بنیان فلسفه تربیتی مسجد است. مسجد باید فضای گفت‌و‌گو، پرسشگری و اقناع باشد، نه محل داوری. جوانی که در مسجد احساس احترام، فهم و نقش‌آفرینی کند، خود به مبلغ و مدیر فرهنگی آینده تبدیل خواهد شد. این همان سیاست فرهنگی «جذب حداکثری و دفع حداقلی» است که مسجد باید در عمل آن را متجلی سازد.
در این مسیر، امام مسجد راهنماست، اما بسیج بازوی جذب و پیوند با بدنه جوان جامعه است؛ نهادی که با شبکه‌سازی اجتماعی، فعالیت‌های هنری و خدمت‌محور، جوان را از حاشیه به متن فرهنگ مسجد می‌آورد. در سطح راهبردی، مسجد نیازمند یکپارچگی فرماندهی فرهنگی است. پراکندگی فعالیت‌ها، آفت مزمن کار مسجدی است. تشکیل «شورای واحد فرهنگی ـ اجتماعی مسجد» با حضور امام مسجد، فرمانده پایگاه بسیج و مسئول کانون فرهنگی، راهکار نهادینه‌سازی انسجام است. در این شورا، امام مسجد سیاست‌گذار و ناظر کل است، اما بسیج با ساختار تشکیلاتی خود نقش پیشران عملیات فرهنگی و اجتماعی را بر عهده دارد. بدین‌ترتیب، مسجد از مجموعه‌ای از فعالیت‌های جداگانه به نهادی هماهنگ و هدفمند تبدیل می‌شود.
در این چارچوب، پنج محور عملیاتی باید به‌صورت هم‌افزا دنبال شود: نخست، استقرار شورا‌های واحد در همه مساجد؛ دوم، تولید محتوای بومی و جذاب متناسب با نسل جوان؛ سوم، بهره‌گیری از هنر و رسانه در انتقال پیام دینی؛ چهارم، تمرکز بر خدمت اجتماعی به‌عنوان مسیر تحقق ایمان در زندگی مردم؛ و پنجم، تربیت مربیان فرهنگی که بتوانند با زبان عقل، ادب و امید با نسل جدید سخن بگویند. اجرای این محور‌ها نیازمند حضور فعال بسیج به‌عنوان موتور محرک و تسهیل‌گر فرهنگی است؛ همان معنای دقیق «آتش به اختیار مؤمنانه» که رهبر انقلاب از آن یاد کردند—خلاقیت مسئولانه‌ای که در چارچوب هدایت امام مسجد و در خدمت اهداف انقلاب قرار دارد.
بیانات رهبر معظم انقلاب درباره مسجد را باید به مثابه یک الگوی مردم‌پایه حکمرانی فرهنگی در گام دوم انقلاب فهم کرد. در این الگو، مسجد نه صرفاً محل عبادت، بلکه نهاد سامان‌دهنده سرمایه اجتماعی و عقلانیت دینی مردم است؛ جایی که تصمیم و اقدام از بطن جامعه برمی‌خیزد. اگر مسجد بتواند این نقش را ایفا کند، بسیاری از گره‌های فرهنگی و اجتماعی محلات با ابتکار و هم‌افزایی مردمی باز خواهد شد. امروز بیش از هر زمان، بازتعریف جایگاه مسجد به عنوان محور محله و تقویت نقش شبکه‌ای بسیج در آن، ضرورتی راهبردی است.
مسجدِ تراز انقلاب اسلامی، نهادی است که در آن ایمان و امید با عمل اجتماعی پیوند می‌خورند، جوانان میدان‌دار تحول‌اند و امام مسجد، به‌کمک بسیج و کانون فرهنگی، رهبری فکری و اخلاقی جامعه کوچک محله را به‌دست دارد. آینده فرهنگی و تمدنی ایران از دل همین تعامل زنده میان امام مسجد، مردم و بسیج خواهد رویید؛ آینده‌ای که در آن مسجد نه فقط ماندگار، بلکه مرجع تحول است.
انتهای پیام/
