گروه سیاسی دفاع‌پرس: مجلس شورای اسلامی این روزها بررسی یکی از مهم‌ترین اصلاحات انتخاباتی سال‌های اخیر را در دستور کار دارد؛ طرحی که هدف آن «تناسبی کردن انتخابات شوراهای اسلامی شهرها» است. براساس مفاد این طرح، نظام فعلی اکثریتی کنار گذاشته می‌شود و انتخابات در شهرهای بزرگ، از جمله تهران، بر مبنای میزان آرای هر فهرست انتخاباتی برگزار خواهد شد.
در مدل کنونی، فهرستی که بیشترین آراء را کسب کند، تقریباً تمام کرسی‌های شورا را به دست می‌آورد؛ مدلی که عملاً منجر به حذف اقلیت‌ها و جریان‌های کوچک‌تر از ترکیب شوراها شده است. اما در نظام تناسبی، هر فهرست به تناسب درصد آرایی که به دست آورده، در کرسی‌های شورا سهم خواهد داشت. به عنوان نمونه، اگر فهرستی ۳۰ درصد آرای مأخوذه را کسب کند، حدود ۳۰ درصد کرسی‌ها را نیز در اختیار می‌گیرد.
هدف طراحان از این تغییر، تحقق عدالت انتخاباتی، بازتاب بهتر تنوع اجتماعی و سیاسی شهرها و تقویت کارکرد حزبی در نظام مدیریت محلی عنوان شده است. به باور آنان، این مدل می‌تواند ترکیب شوراها را واقعی‌تر کند و موجب شود جریان‌های مختلف سیاسی و اجتماعی به نسبت وزن خود در تصمیم‌گیری‌های شهری حضور یابند. افزون بر آن، نظام تناسبی می‌تواند مانع شکل‌گیری شوراهای تک‌صدایی شود و از تکرار تجربه‌های انحصارگرایانه در اداره شهرها جلوگیری کند.
با این حال مخالفان این طرح دیدگاه دیگری دارند. منتقدان می‌گویند که شوراها باید نهادی تخصصی و اجرایی باقی بمانند و نباید بیش از این درگیر رقابت‌های جناحی شوند. از نگاه آنان در شرایطی که احزاب فراگیر و پاسخگو هنوز در کشور شکل نگرفته‌اند اجرای چنین مدلی ممکن است به وابستگی بیشتر شوراها به گروه‌های سیاسی و کاهش حضور نیروهای مستقل و مردمی منجر شود. برخی نیز نگرانند که تغییر شیوه انتخابات، موجب افزایش شکاف‌های سیاسی در سطح مدیریت شهری شود. از منظر اجرایی، وزارت کشور موظف شده است زیرساخت‌های لازم برای برگزاری این انتخابات را فراهم کند؛ از جمله اصلاح سامانه‌های رأی‌گیری و شمارش آراء و آموزش مجریان در خصوص سازوکار جدید. بر اساس مصوبه مجلس، اعضای علی‌البدل شوراها نیز باید از همان فهرست انتخاباتی جایگزین شوند تا ترکیب شوراها در طول دوره با رأی اولیه مردم محفوظ باشد.
بنابراین در صورت تصویب نهایی شورای نگهبان، انتخابات شورای شهر تهران در اردیبهشت ۱۴۰۵ بر اساس نظام تناسبی برگزار خواهد شد. این موضوع به گفته کارشناسان، می‌تواند تجربه‌ای تعیین‌کننده برای آینده ساختار انتخاباتی در ایران باشد و مسیر جدیدی را برای اصلاح فرآیندهای دموکراتیک محلی بگشاید.
پس به‌طور کلی، طرح تناسبی شدن انتخابات شوراها را می‌توان تلاشی برای نزدیک‌تر کردن ساختار مدیریت شهری به اراده واقعی مردم دانست. موفقیت این طرح اما وابسته به چند عامل کلیدی است؛ از جمله آمادگی احزاب برای رقابت برنامه‌محور، شفافیت در روند اجرایی و حفظ استقلال شوراها از ملاحظات جناحی که اگر این شرایط فراهم شود، نظام جدید می‌تواند گامی مؤثر در جهت مشارکت متوازن‌تر، پاسخگویی بیشتر و ارتقای کارآمدی نهاد شورا باشد.
انتهای پیام/381
