گروه استان‌های دفاع‌پرس_«سیده معصومه حسینی»؛ در فضای آکادمیک و حوزوی ایران، کمتر نام «میرزای نائینی» آن‌گونه که شایسته‌ی مقام علمی و اجتهادی‌اش است، بر سر زبان‌هاست. این در حالی است که رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیداری صمیمانه با دست‌اندرکاران کنگره‌ی بین‌المللی این عالم بزرگ، به درستی به این «مظلومیت تاریخی» اشاره کردند و فرمودند: «مرحوم آقای نائینی یک روزی فضای نجف را پُر کرده بود از حرف و فکر خود، بعد بکلّی ایشان از حوزه‌ی کار و فکر و اشتهار علمی تقریباً متروک ماند و کمتر به ایشان پرداخته شد.»
این جمله، کلید فهم یک غفلت چنددهه‌ای است. اما پرسش اصلی اینجاست: چگونه ممکن است استوانه‌ای رفیع از حوزه‌ی کهن نجف، که روزی محفل علمی‌اش کانون توجه طلاب و فضلای زمان بوده، به چنین غربتی دچار شود؟
۱. عظمتی که مغفول ماند
ایشان در همان سخنان به جایگاه راستین نائینی اشاره می‌کنند: «مرحوم آقای نائینی بی‌شک یکی از استوانه‌های رفیع حوزه‌ی کهن نجف است.» مقایسه‌ی ایشان با چهره‌های درخشان و کم‌نظیری مانند شیخ انصاری و صاحب‌جواهر، خود گواهی بر این مدعاست. نائینی در اوج بود. اما تاریخ، گاهی به دلایلی نامرئی، چهره‌ها را به حاشیه می‌راند.
۲. موج سیاست و غبار غربت
به نظر می‌رسد یکی از عمده‌ترین دلایل این غربت، درگیر شدن نام نائینی با ماجرای «مشروطه» و سپس «جمع‌آوری کتاب تنبیه‌الامه» باشد. همان‌طور که رهبر انقلاب به درستی تحلیل می‌کنند، این اقدام نائینی نه ناشی از پشیمانی از مبانی فکری، که واکنشی هوشمندانه در مقابل انحراف مشروطه‌ی دست‌ساز استعمار بود. اما این واقعه، احتمالاً باعث شد تا برخی، بدون درک عمق تحلیل سیاسی او، وی را تنها به عنوان یک چهره‌ی سیاسیِ «پشیمان» ببینند و از ابعاد عظیم علمی‌اش غافل بمانند.
۳. ضرورت احیای میراث نائینی
بیانات امام خامنه‌ای، نه فقط یک یادآوری، که یک «فراخوان» است. فراخوانی برای بازگشت به میراث فکری عالمی که «نوآوری‌های ایشان در مبانی اصولی فوق‌العاده است» و «تربیت شاگرد» در مکتبش، مراجعی بزرگ را به دنیای اسلام تقدیم کرد. پرداختن به عالم بزرگوار نائینی، امروز تنها یک کار آکادمیک نیست؛ یک ضرورت است. زیرا احیای اندیشه‌ی او، به معنای احیای روشی است که در آن، اجتهاد عمیق فقهی با درک هوشمندانه از مسائل سیاسی و اجتماعی درمی‌آمیزد.
سخن پایانی
مظلومیت میرزای نائینی، تنها مربوط به گذشته نیست. این غربت، هشداری برای امروز ماست که مبادا دیگر گنجینه‌های فکری و علمی خود را به دست فراموشی بسپاریم. همان‌گونه که رهبر معظم انقلاب اسلامی فرمودند: «شما حالا دارید می‌پردازید؛ ان‌شاءالله ابعاد علمی و عملی و سیاسی ایشان روشن بشود.» این اولین گام برای شکستن سکوت پیرامون این چهره‌ی تأثیرگذار و بهره‌گیری از دریای بیکران علم و اندیشه‌ی او برای پاسخگویی به مسائل پیچیده‌ی دنیای امروز است.
در یادداشت بعدی خواهیم خواند: «نظم نوین فقهی؛ رمز جذابیت درس فارسی نائینی در نجف عربی» - چگونه سبک تدریس و شاکله‌سازی علمی نائینی، حوزه‌ی نجف را متحول کرد؟
انتهای پیام/
